Βρισκόμαστε εποχιακά στην καρδία του καλοκαιριού, την περίοδο που οι υποψήφιοι φοιτητές ετοιμάζουν τα μηχανογραφικά τους και αγωνιούν για την ανακοίνωση των βάσεων. Οι περισσότερες και οι περισσότεροι έχουν περάσει από αυτή τη διαδικασία, που άνετα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και επίπονη. Θεωρείται όμως, ένα σημαντικό βήμα για το μέλλον ενός ατόμου: γνωσιακό, επαγγελματικό αλλά και γενικότερα της ζωής του. Οι πανελλαδικές δεν είναι βέβαια οι μόνες εξετάσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Τελικά, γενικότερα το σύστημα των εξετάσεων είναι τόσο σημαντικό, και μπορεί να είναι υπαρκτό μόνο με τον τρόπο που γνωρίζουμε σήμερα;
Αρχικά, στο σημερινό σχολικό σύστημα, οι εξετάσεις ξεκινούν στο Γυμνάσιο. Φυσικά, τα διαγωνίσματα δεν λείπουν από το Δημοτικό, όμως δεν υφίστανται με τη μορφή των προαγωγικών εξετάσεων για την επόμενη τάξη. Στο Γυμνάσιο λοιπόν, οι μαθήτριες και οι μαθητές καλούνται να «αποδείξουν» τις γνώσεις τους σε κάθε τρίμηνο, αλλά κυρίως στο τέλος της χρονιάς, για να καταφέρουν τελικά να «περάσουν» στην επόμενη τάξη. Στο Λύκειο το σύστημα συνεχίζεται με σχεδόν τον ίδιο τρόπο, απλά πλέον υπάρχουν τετράμηνα. Η εξέταση στο τέλος της χρονιάς παραμένει.
Η μεγάλη αλλαγή στο Λύκειο είναι πως ο μαθητής καλείται να αρχίσει να σκέφτεται το μέλλον του: τι θέλει να σπουδάσει, τι δουλειά θέλει να κάνει κλπ. Με βάση τις απαντήσεις που θα δώσει στον εαυτό του (και όχι μόνο), αποφασίζει το αν θα δώσει πανελλαδικές εξετάσεις ή όχι. Αν απαντήσει θετικά ως προς το να δώσει αυτές τις εξετάσεις, σημαίνει πως ξεκινά ένα «μαραθώνιο» με πολύ διάβασμα, πιθανόν παρακολούθηση φροντιστηρίων ή ιδιαίτερων μαθημάτων και βέβαια αρκετό άγχος για το αποτέλεσμα.
Μέσα σε αυτό το κλίμα δεν πρέπει να ξεχνάμε ούτε τις εξετάσεις στις ξένες γλώσσες. Το σχολικό σύστημα της χώρας δεν επικεντρώνεται στην εκμάθηση ξένων γλωσσών, αν και στη συνέχεια, στις σπουδές των παιδιών, απαιτεί τη γνώση τους. Είναι ένα παράλληλο σύστημα γνωσιακής μάθησης και εξέτασης, που προσθέτει «βάρη» στην εκάστοτε μαθήτρια και στον εκάστοτε μαθητή.
Αν τελικά ο μαθητής γίνει φοιτητής (δηλαδή επιτύχει στις πανελλαδικές εξετάσεις) δεν αποφεύγει το σύστημα των εξετάσεων. Κάθε εξάμηνο εξετάζεται σε κάθε μάθημα, μπορεί και πιο συχνά αν το τμήμα του έχει και εργαστήρια ή έχει επιπρόσθετες εξετάσεις, και ανάλογα τις επιλογές του ίδιου ή του τμήματος έχει και εργασίες.
Θα μπορούσα να τελειώσω την επισκόπηση αυτή, αναφέροντας ότι συνήθως υπάρχουν κάποιες εξετάσεις ή κάποιου είδους εξετάσεις πριν κάποιος «μπει» σε ένα μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών, και φυσικά κάποια προαπαιτούμενα και για αυτό αλλά και για την εκπόνηση μιας διδακτορικής διατριβής.
Το ζητούμενο (ούτε καν το επιθυμητό) δεν είναι να καταργήσουμε τις εξετάσεις. Θεωρώ σημαντικό να γίνει μια επίσημη, σοβαρή και χρονοβόρα συζήτηση για το πόσο σημαντικές είναι ή όχι αυτές οι εξετάσεις για την εξέλιξη και την επιβίωση ενός ανθρώπου σε μια κοινωνία (ειδικά σε μια εποχή κρίσης όπου ο μισθός ενός πτυχιούχου και ενός μη πτυχιούχου είναι ο ίδιος ή και μικρότερος). Θα ήταν καλό να γίνει μια συζήτηση για το πως θα γίνονται οι εξετάσεις, ποια είναι η σημασία τους και ποιο το αντίκτυπο τους στη ζωή ενός ανθρώπου. Δεν θέλω να πιστεύω πως υπάρχει άνθρωπος που έχει περάσει από το εκπαιδευτικό σύστημα και θεωρεί πως αν δεν μπορέσει ο διπλανός του να «περάσει» σε ένα πανεπιστήμιο, δεν θα καταφέρει να βρει δουλειά ή να φτιάξει τη ζωή του. Ή πως το σύστημα των πανελλαδικών με την εκμάθηση γνώσεων χωρίς κριτική σκέψη, απλά για να γράψεις ό,τι έμαθες στο χαρτί και να «περάσεις», μπορεί να δείξει ποιος είναι πιο έξυπνος σε μια μαθητική τάξη.
Θα αναφέρω μερικές προτάσεις για τις εξετάσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος, αλλά πριν τις αναφέρω οφείλω να σημειώσω το εξής: δεν πρέπει να συγκρίνουμε τις επιδόσεις του μαθητικού πληθυσμού της Ελλάδας με αυτές των παιδιών άλλων χωρών, εντός και εκτός Ευρώπης ή και Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο λόγος είναι πως το εκπαιδευτικό σύστημα της κάθε χώρας έχει ριζικές αλλαγές από αυτό κάποιας άλλης, διαφορετικές απαιτήσεις και στόχους, και πιο σημαντικό η ίδια η κοινωνία είναι διαφορετική. Εξάλλου, θα έλεγα ότι απαγορεύεται να συγκρίνουμε παιδιά μετρώντας τα με ποσοστά επιτυχίας και αριθμούς.
Τι θα μπορούσε λοιπόν να αλλάξει στο σύστημα των εξετάσεων; Αναγνώριση ότι υπάρχουν πολλές μορφές εξετάσεων: από προφορική εξέταση μέχρι εργασία, συμμετοχή και συνολικό ενδιαφέρον, ειδικά για το Γυμνάσιο. Επιπλέον, δεν χρειάζεται να υπάρχει εξέταση σε όλα τα μαθήματα, πρέπει η ηγεσία του Υπουργείου να αποφασίσει ποια είναι εξεταστέα. Αυτό φυσικά χωρίς να παραγκωνίζονται τα υπόλοιπα ή να θεωρούνται «η ώρα του παιδιού». Αυτό μπορεί να γίνει με την αλλαγή της ευρύτερης φιλοσοφίας ότι οι εξετάσεις είναι πολύ σημαντικές και δείχνουν την «ποιότητα» του κάθε μαθήματος. Αν το πάρουμε και πιο πρακτικά γιατί ένας μαθητής να διαγωνίζεται σε ένα μάθημα που δεν θα του χρειαστεί στις σπουδές που έχει επιλέξει;
Γενικότερα, στο Γυμνάσιο η μαθήτρια και ο μαθητής καλό θα ήταν να μην είναι φορτωμένοι με τόσες απαιτήσεις από την πλευρά του σχολείου. Στο Λύκειο, αφού υπάρχουν και οι πανελλαδικές να δίνεται το βάρος στα μαθήματα που χρειάζονται από άποψη εξετάσεων, με κατευθύνσεις και προγράμματα, χωρίς όμως τονίζω ξανά να μην ασχολείται κανείς με τα υπόλοιπα μαθήματα. Οι διαφορετικές μορφές εξετάσεων είναι χρήσιμες για το πεδίο του προπτυχιακού, μεταπτυχιακού και διδακτορικού τίτλου σπουδών.
Υπενθυμίζω πως χρειάζεται ένα νέο σύστημα για τις εξετάσεις της ξένης γλώσσας, που να είναι κρατικές, ώστε ο μαθητής να έχει την κατάλληλη πιστοποίηση με το τέλος του σχολείου δωρεάν, που θα αναγνωρίζεται εντός και εκτός χώρας χωρίς αστερίσκους.
Συνοψίζοντας, οι εξετάσεις του εκπαιδευτικού μας συστήματος είναι αναγκαίες αλλά είναι πολλές, δύσκολες και απαιτητικές, χωρίς να υπάρχει η απαραίτητη προετοιμασία. Οι αρμόδιοι πρέπει να βοηθήσουν τους μαθητές να κατανοήσουν πως το σχολείο είναι απαραίτητο για τους ίδιους και για την κριτική στάση σε γεγονότα της ζωής τους. Αν δεν σπουδάσουν δεν θα έχουν μια κακή ζωή, ούτε θα στιγματιστούν από κανέναν. Και οι ιδέες περί «αντικειμενικών» κριτηρίων με νέες τακτικές όπως η «τράπεζα θεμάτων», είναι το λιγότερο αστείες, μέσα σε έναν κόσμο όπου όλα είναι απολύτως υποκειμενικά
Γιώρος Λαμπρόπουλος, Φοιτητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
