Η Μαρία Μαρίνη, Πολιτικός Επιστήμονας και ο Λουκάς Κορογιάννος, τελειόφοιτος Οικονομικών Επιστημών απαντούν σε 5 ερωτήματα για τη διαμάχη ανάμεσα στην υγειονομική και οικονομική κρίση.
1. Πιστεύετε ότι το πρόβλημα της πανδημίας θα ήταν καλύτερο να αντιμετωπιστεί καθαρά τεχνοκρατικά προς όφελος της οικονομίας;
Μαρίνη Μ.
Θα πρέπει να καταστεί σαφές ότι ένα κράτος δε δύναται να “επιλέξει” ανάμεσα σε μια υγειονομική και σε μια οικονομική κρίση. Αποτελεί κρατική υποχρέωση η ταυτόχρονη προστασία τόσο της δημόσιας υγείας, όσο και της οικονομίας, οι οποίες αμφότερες θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς. Άλλωστε, για τη λειτουργία της οικονομίας είναι απαραίτητη η υγεία των εργαζομένων, ενώ εξίσου αναγκαία καθίσταται η οικονομική δραστηριότητα, προκειμένου να παρέχονται υπηρεσίες υγειονομικής περίθαλψης στους πολίτες της χώρας. Ως εκ τούτου, μια πιο τεχνοκρατική αντιμετώπιση της πανδημίας προς όφελος της οικονομίας, ενδεχομένως, να έθετε τον ανθρώπινο παράγοντα σε δεύτερη μοίρα, με αποτέλεσμα μια δυσμενέστερη εξέλιξη της πορείας του κορονοϊού.
Κορογιάννος Λ.
Ο τεχνοκράτης ενδιαφέρεται αποκλειστικά για το αποτέλεσμα. Έτσι, η οικονομία από τεχνοκρατικής σκοπιάς θα έπρεπε να είναι προτεραιότητα. Όλοι αναγνωρίζουμε ότι η χώρα πέρασε πολλές δυσκολίες τα χρόνια της κρίσης, πάντα όμως ευχόμασταν να έχουμε υγεία. Η πανδημία αυτή αποτελεί ακόμα μια κρίση του καιρού μας. Είναι σωστό να ασχοληθούμε με την οικονομία, αλλά δεν είναι ηθικό να μπει ως προτεραιότητα αν έχει αντίβαρο ανθρώπινες ζωές. Ο επιστήμονας, το έργο του και τα αποτελέσματα αυτού είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με την ηθική, αλλά αυτό είναι μεγαλύτερη συζήτηση. Έτσι λοιπόν με την σημερινή υγειονομική κρίση που αντιμετωπίζουμε ακόμα και οι κατεξοχήν τεχνοκράτες των πολυεθνικών και των επιμελητηρίων συνεργάστηκαν για την ομαλότερη επανάκαμψη της οικονομίας. Σαφώς και υπήρξαν παραφωνίες αλλά το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίζεται με γνώμονα το κοινό συμφέρον.
2. Γιατί πιστεύετε, επηρεάστηκαν εγχώριες αγορές, όπως η αγορά ακινήτων την περίοδο του κορονοϊού;
Μαρίνη Μ.
Αν και τα τελευταία χρόνια, η αγορά ακινήτων αφορούσε, κυρίως, είτε την βραχυχρόνια μίσθωσή τους στα πλαίσια airbnb από εγχώριους επενδυτές είτε την απόκτησή τους προκειμένου να λάβουν την golden visa αλλοδαποί, η κατάσταση σαφέστατα διαφοροποιείται λόγω της πανδημίας. Εκτός από την αβεβαιότητα σχετικά με την πορεία της οικονομίας κατά το προσεχές διάστημα, θα πρέπει να συνυπολογιστεί η απαγόρευση των μετακινήσεων αλλά και η ανασφάλεια των τουριστών να ταξιδέψουν στο εξωτερικό. Όλα τα παραπάνω, οδηγούν σε πτώση των τιμών των ακινήτων και σε αλλαγή της στάσης τόσο των ιδιοκτητών όσο και των επενδυτών, αναδεικνύοντας για ακόμα μια φορά τις συνέπειες που μπορεί να έχει μια υγειονομική κρίση σε όλους τους τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας.
Κορογιάννος Λ.
Την περίοδο της πανδημίας αυτό που πραγματικά κινεί τα νήματα είναι ο φόβος. Ο φόβος αυξάνει την τιμή του χρυσού και μειώνει του πετρελαίου.Οι εξελίξεις στην οικονομία ήταν ραγδαίες, αν αναλογιστούμε ότι αυξομειώνονται καθημερινά οι δείκτες του χρηματιστηρίου. Πιο συγκεκριμένα, οι αγορές κάθε νοικοκυριού περιορίστηκαν στο ελάχιστο, κατά βάση στα είδη πρώτης ανάγκης. Πρόσφατα σε ένα τηλε-σεμινάριο, ο καθηγητής κύριος Νικόλαος Ηρειώτης τοποθετήθηκε πολύ εύστοχα σε αυτό το θέμα. Αναφερόμενος στην αγορά ακινήτων είπε ότι κανείς δεν θα έβαζε σε προτεραιότητα την αγορά νέας κατοικίας αν ήξερε ότι μπορεί να μην βγει ζωντανός από ακίνητο που ήδη βρίσκετε. Αντιλαμβανόμαστε έτσι, ότι η αγωνία για το αύριο και η άγνοια, που δημιούργησε αυτή η πρωτόγνωρη κατάσταση, οδήγησε σε βαρύτατο πλήγμα τις αγορές τόσο σε τοπικό όσο σε διεθνές επίπεδο.
3. Πιστεύετε ότι η πανδημία ανέδειξε την μικρή ισχύ του συστήματος υγείας μας ή στάθηκε αφορμή για περαιτέρω θωράκισή του;
Μαρίνη Μ.
Η άμεση κινητοποίηση από την πλευρά της κυβέρνησης και τα έκτακτα μέτρα που ελήφθησαν έγκαιρα, σχετίζονταν αφενός με τον φόβο της εξάπλωσης του covid-19, με ρυθμούς αντίστοιχους της γειτονικής Ιταλίας, και αφετέρου με την βεβαιότητα ότι το δημόσιο σύστημα υγείας, θα κατέρρεε υπό το βάρος μιας παρόμοιας εξέλιξης. Το γεγονός αυτό, σίγουρα αποτέλεσε εναρκτήριο λάκτισμα για την προσπάθεια περαιτέρω θωράκισης του δημόσιου συστήματος υγείας με πρόσθετη χρηματοδότηση, προσλήψεις επικουρικού προσωπικού σε νοσοκομεία, εκσυγχρονισμό αλλά και αύξηση των Μονάδων Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ). Πάντως, δεδομένης της κατάστασης, η εν λόγω προσπάθεια, έγινε μάλλον βιαστικά και αποσπασματικά χωρίς τον κατάλληλο σχεδιασμό.
Κορογιάννος Λ.
Το σύστημα υγείας στην Ελλάδα δεν χαίρει της καλύτερης μεταχείρισης σε βάθος χρόνου. Έχουμε καλά εκπαιδευμένο προσωπικό σε όλες τις θέσεις, που δυστυχώς ποτέ δεν αμείβεται επαρκώς για αυτά που προσφέρει και δεν προστατεύεται, όταν εκείνο μοχθεί να προστατέψει τους άλλους. Συγχρόνως, υπάρχουν εγκαταστάσεις και μηχανήματα υψηλής τεχνολογίας που δεν αξιοποιούνται στο καλύτερο δυνατό. Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η πανδημία του κορονοϊού απέδειξε την αξία του υγειονομικού προσωπικού και του συστήματος σαν σύνολο. Δεν μπορούμε όμως, να αρνηθούμε ότι το σύστημα ενισχύθηκε με σχετικές αποφάσεις της κυβέρνησης για πρόσληψη επιπλέον προσωπικού και δωρεές Ελλήνων πολιτών, κυρίως σε μονάδες εντατικής θεραπείας. Με αυτό τον τρόπο, η Ελλάδα πέτυχε να αμυνθεί απέναντι στην πανδημία προασπίζοντας το σύστημα υγείας της και όσους το υπηρετούν.
4. Το παρατεταμένο lockdown θεωρείτε ότι λειτούργησε θετικά για την κοινωνία ή ένα πιο γρήγορο άνοιγμα της αγοράς θα ήταν προτιμότερο;
Μαρίνη Μ.
Ενδεχομένως, ένα πιο γρήγορο άνοιγμα της αγοράς να ήταν προτιμότερο, διότι, εκτός από τις οικονομικές επιπτώσεις, οι οποίες πρέπει πάντα να συνυπολογίζονται, είναι στη μέση και ο ανθρώπινος παράγοντας. Προφανώς, η κατάσταση της καραντίνας, της απαγόρευσης κυκλοφορίας και της παραμονής στο σπίτι δεν ήταν εύκολη για κανέναν άνθρωπο. Το στοιχείο αυτό αναδείχθηκε έντονα, τόσο από τη δημιουργία γραμμής ψυχολογικής υποστήριξης για τη διαχείριση των επιπτώσεων της απομόνωσης και του εγκλεισμού λόγω κορονοϊου, όσο και από τα δυσάρεστα ευρήματα αύξησης των περιστατικών ενδοοικογενειακής βίας. Πάντως, με δεδομένη την χρονική συγκυρία των μέτρων, τα οποία ελήφθησαν πριν το Πάσχα και διατηρήθηκαν μέχρι και μετά το τριήμερο της Πρωτομαγιάς, και πάντα με βάση τα ελληνικά ήθη και έθιμα (το Πάσχα στο χωριό που μαζεύεται όλη η οικογένεια), η απόφαση της κυβέρνησης, προκειμένου να μην υπάρξει διασπορά των κρουσμάτων, κρίνεται εύλογη και δικαιολογημένη.
Κορογιάννος Λ.
Η ελληνική κυβέρνηση επέβαλε απαγόρευση κυκλοφορίας νωρίτερα από άλλες χώρες. Θα λέγαμε ότι έκανε υποχρέωση όλων, αυτό που σε άλλες χώρες ήταν σύσταση πληθώρας δυναμικότητας. Αν και τα αποτελέσματα στην μετάδοση του ιού είναι εμφανή και αδιαμφισβήτητα, πολλοί Έλληνες πολίτες εξακολουθούν να θεωρούν το lockdown υπερβολική και αυστηρή κίνηση. Προφανώς, όλοι θα θέλαμε να κυκλοφορούμε στον ανοιξιάτικο καιρό για καφέ. Όμως το παρατεταμένο lockdown πέτυχε τον περιορισμό της πανδημίας καθώς και την ενδυνάμωση και την προάσπιση του συστήματος υγείας. Ασφαλώς και το μη κλείσιμο της αγοράς ή η γρήγορη άρση των μέτρων θα βοηθούσε να συνεχιστεί η ανάπτυξη σε πλήθος τομέων. Συγχρόνως, δεν θα είχαμε αύξηση ψυχικών παθήσεων ή ενδοοικογενειακής βίας. Παρόλα αυτά, το lockdown ως μέτρο δεν μπορεί να κριθεί από πολλές οπτικές, γιατί πολύ απλά εφαρμόστηκε για ένα σκοπό στη μάχη απέναντι στον κορονοϊό.
5. Μια εφαρμογή της “ανοσίας της αγέλης” από τις πρώτες κιόλας μέρες θα ήταν καλή εθνική στρατηγική;
Μαρίνη Μ.
Σαφέστατα όχι. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων που αφορούν διαχείριση κρίσεων διαφόρων μορφών (υγειονομική, οικονομική κλπ), ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία είναι η αποφασιστικότητα και η άμεση ανάληψη δράσης. Όσον αφορά την διαχείριση της πανδημίας στη χώρα μας, το γεγονός ότι η κυβέρνηση πήρε πρωτοβουλίες εξ’αρχής με μέτρα πρωτόγνωρα για τους Έλληνες πολίτες εν καιρώ ειρήνης, είχε ως αποτέλεσμα τον σχετικά περιορισμένο αριθμό κρουσμάτων και θυμάτων. Αντιθέτως, χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, που καθυστέρησαν να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα, αλλά και η Μεγάλη Βρετανία, οι ΗΠΑ και η Βραζιλία, που υιοθέτησαν τη λογική της “ανοσίας της αγέλης”, αντιμετωπίζουν έναν τεράστιο αριθμό κρουσμάτων. Μάλιστα, όσον αφορά την Μεγάλη Βρετανία, ο ίδιος ο πρωθυπουργός της, Μπόρις Τζόνσον, νόσησε από τον Covid-19, αναρρώνοντας πλήρως ευτυχώς. Ως εκ τούτου, κρίνεται θετικά η μη υιοθέτηση της στρατηγικής της “ανοσίας της αγέλης”, ειδικά τις πρώτες μέρες, όπου ο κίνδυνος της διασποράς ήταν ιδιαίτερα αυξημένος, κυρίως, λόγω της άγνοιας των πολιτών αλλά και εξαιτίας της αντιμετώπισης του κορονοϊού από μερίδα του πληθυσμού, ως κάτι υπερβολικό που στην πραγματικότητα δεν υφίσταται.
Κορογιάννος Λ.
Είναι σαφές από παραδείγματα χωρών όπως η Βρετανία που εφάρμοσαν τέτοιες πρακτικές, ότι η αγέλη δεν έχει ανοσία. Η εφαρμογή αυτής της πρακτικής κατέδειξε ότι η κοινωνική ροή και η οικονομική άνθιση δεν μπορούν να αγγίξουν το βέλτιστο. Για να ληφθεί μια τέτοια απόφαση που επηρεάζει πλήθος ανθρώπων, πρέπει να υπάρχει μελέτη όλων των παραμέτρων. Δυστυχώς, ο Βρετανός πρωθυπουργός για να αντιλήφθει τη σοβαρότητα της κατάστασης, έπρεπε να νοσήσει ο ίδιος. Γενικότερα, προκειμένου να εφαρμοστεί με επιτυχία η κοινωνική ανοσία, πρέπει να υπάρχουν απτά στοιχεία ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού έχει αποκτήσει ανοσία στην εκάστοτε ασθένεια. Δεν μπορεί να είναι εφικτό κάτι τέτοιο σε έναν πρωτόγνωρο κίνδυνο που δεν έχει μελετηθεί επαρκώς ως τώρα. Αφού παρατηρηθεί η συμπεριφορά του, τότε μπορεί έχει εφαρμογή η ανοσία της αγέλης. Συνολικά, η εφαρμογή της πρέπει να θεωρείται επικίνδυνη εθνική στρατηγική. Ιδιαιτέρως σε πρώιμο στάδιο, όταν δεν ξέρουμε τι αντιμετωπίζουμε και δεν χωρά ανευθυνότητα.
Μαρία Μαρίνη, Πολιτικός Επιστήμονας, Λουκάς Κορογιάννος, τελοιόφοιτος Οικονομικών Επιστημών
