Κάθε φορά που η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τη τουρκική προκλητικότητα και την εμμονή της γειτονικής χώρας στην πολεμική ρητορική εναντίον της Ελλάδας, διερωτώμαι που οδεύει τέλος πάντων το μέλλον της ΝΑΤΟϊκής συμμαχίας…! Από το έτος ένταξης των δυο αυτών χωρών στο διεθνή αυτό οργανισμό με φόντο τη σοβιετική απειλή, οι σχέσεις τους δε παρουσίασαν κάποια σημαντική βελτίωση. Αντιθέτως, υπήρξαν γεγονότα που στιγμάτισαν τη μετέπειτα σχέση των δυο χωρών. Η εισβολή στη Κύπρο το 1974, ως απόληξη και της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας στην Ελλάδα, είναι το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επιπλέον, η παραλίγο στρατιωτική σύγκρουση των δυο συμμάχων το 1987 αλλά και το 1996 διαμόρφωσε νέο πεδίο στις διμερείς σχέσεις.
Η προεδρία Ερντογάν και η αποστροφή του για το κεμαλικό προφίλ της Τουρκίας επιβεβαιώθηκε με τη μετατροπή της Αγιά Σοφιάς από μουσείο σε τζαμί. Η ενέργεια αυτή αποτέλεσε ορόσημο όχι μόνο για την ελληνική εξωτερική πολιτική, αλλά στο σύνολο της για τη χριστιανική Ευρώπη. Τουλάχιστον θεωρητικά. Και μάλιστα, αυτό συνέβη σε μια χρονική συγκυρία που η εμπλοκή της Τουρκίας σε στρατιωτικό επίπεδο είναι έντονη και εκτείνεται σε πολλές περιοχές. Η εισβολή στη Συρία τον Οκτώβριο του 2019, το παράνομο μνημόνιο συνεργασίας με τη κυβέρνηση της Λιβύης, οι συνεχείς παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου αλλά και όλες οι προκλητικές κινήσεις και πολεμικές ασκήσεις που πραγματοποιούνται στην ΝΑ Μεσόγειο αποτελούν «κόκκινο πανί» για τη Δύση.
Ο πρόεδρος Ερντογάν εφαρμόζει άριστα το «δόγμα των δυόμιση πολέμων». Πρόκειται για τη θεωρία εκείνη που αναπτύχθηκε ήδη από τη δεκαετία του 1990 στους κόλπους της ισλαμικής Τουρκίας, μια θεωρία που υποστηρίζει πως η χώρα πρέπει να είναι σε θέση να διεξάγει δυόμιση πολέμους ταυτόχρονα. Έναν από τα δυτικά υπονοώντας την Ελλάδα, έναν στα νότια σύνορα της, ενώ το υπόλοιπο μισό που απομένει αφορά την διαχείριση μιας εσωτερικής απειλής. Και ως απειλή εν προκειμένω, λογίζονται οι Κούρδοι. Όλα αυτά όμως συνέβησαν με τη πάροδο των χρόνων και κυρίως με την ανοχή της Δύσης, που μόνο άμοιρη των ευθυνών της δεν είναι καθώς η οικονομική και εμπορική της συνεργασία με τη Τουρκία ήταν συνεχής και κυρίως επικερδής.
Όλες οι πολεμικές βιομηχανίες της Δύσης πούλησαν εξοπλιστικά προγράμματα στη Τουρκία με τα οποία τις επέτρεψαν να δημιουργήσει συνθήκες αποσταθεροποίησης σε περιοχές που επιδίωξε, επιτυγχάνοντας τους ιδιοτελείς σκοπούς της. Η ακόρεστη επιθυμία των πολεμικών βιομηχανιών που πουλούσαν όπλα, αεροσκάφη ή και πυραύλους στη Τουρκία με στόχο τη γιγάντωση του κέρδους, δεν επέτρεψε στη πολιτική ηγεσία της Ευρώπης να αντιληφθεί πως κάποια στιγμή, έστω και έμμεσα, θα κληθεί να αντιμετωπίσει μια δυσμενής κατάσταση.
Αν μη τη άλλο, μια μερίδα του τουρκικού πληθυσμού συναποτελούμενη από εθνικιστικά στοιχεία, ακραίους ισλαμιστές και ημιμαθείς ευκολόπιστους οπαδούς του προέδρου Ερντογάν νοσταλγεί το οθωμανικό παρελθόν και την αίγλη που προσφέρει η παλαιά αυτοκρατορία στους κληρονόμους της. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό και με τη πολυμέτωπη εμπλοκή της Τουρκίας, όπως προαναφέρθηκε, της εξασφαλίζει αναντίρρητα μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων και επίλυσης ενόπλων ή όχι συρράξεων. Προς επίρρωση αυτού, αρκεί να αναλογιστούμε την «συνδιάσκεψη του Βερολίνου» τον Γενάρη του 2020 με θέμα τη κατάπαυση πυρρός στη Λιβύη, στην οποία και μετείχε η Τουρκία. Ο λόγος; Η άμεση εμπλοκή της ασφαλώς και η έκδηλη στήριξη στον πρόεδρο Σάρατζ.
Ο πόλεμος, με όρους 20ου αιώνα, δεν είναι απίθανο να συμβεί (ποτέ μη λες ποτέ). Οι συνθήκες όμως που διαμορφώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες καθώς και η παγκοσμιοποίηση που έχει επέλθει καθιστούν πιο πιθανό αλλά και πιο αποτελεσματικό ένα πόλεμο εμπορικό, με στοιχεία επιβολής οικονομικών κυρώσεων. Ήδη, μετά και την εργαλειοποίηση των προσφύγων και την πίεση που ασκούσε η Τουρκία στον Έβρο από τον Φλεβάρη του 2020, η ΕΕ διαμήνυέ κυρώσεις. Ωστόσο, πέντε μήνες αργότερα και με την Τουρκία να κλιμακώνει τις ενέργειες της, οι όποιες κυρώσεις ακόμη παραμένουν ανεφάρμοστες. Αντιθέτως, οι οικονομικές και εμπορικές συνδιαλλαγές με την Τουρκία μπορεί και να εξελιχθούν. Η Τουρκία, ακόμη και ως ένας απρόβλεπτος και ανήσυχος παίκτης της γεωπολιτικής σκακιέρας, δε παύει να είναι παρά και τις οικονομικές της δυσχέρειες ένας καλός αγοραστής.
Ενδεχομένως η τουρκική ηγεσία προσπαθεί να αποσπάσει τη κοινή γνώμη από τα κοινωνικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει καθημερινά, προσπαθώντας να εκτονώσει τη κατάσταση μέσω της αθυρόστομης και προκλητικής στάσης που διατηρεί απέναντι σε διαχρονικούς εχθρούς! Η Ελλάδα κατέχει τη πρωτιά σε αυτή τη περίπτωση. Με αυτό τον τρόπο αφυπνίζονται και τα αντανακλαστικά των εθνικιστών ασφαλώς, επιβαρύνοντας ακόμη περισσότερο τη κατάσταση. Το πιο σημαντικό όμως είναι πως όσο τα επιχειρηματικά συμφέροντα της τουρκικής οικονομικής ελίτ που συνεργάζεται με τις πολεμικές βιομηχανίες της Δύσης αναπαράγονται αλόγιστα, ενισχύουν το κίνδυνο ενός πολεμικού ατυχήματος, το οποίο ο απλός λαός θα κληθεί να διαχειριστεί. Και όλα αυτά με την ανοχή της πολιτικής ηγεσίας της ΕΕ, η οποία προς το παρόν δεν αντιδρά άμεσα και αποτελεσματικά.
Θανάσης Σκούφιας, φοιτητής Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών σπουδών
