Το παγκόσμιο κύπελλο του Κατάρ ολοκληρώθηκε. Επρόκειτο για το κορυφαίο αθλητικό δρώμενο της χρονιάς, που πριν ακόμα ξεκινήσει υπήρξε αιτία για ποικίλες αντιπαραθέσεις. Είτε αυτές βασίζονταν στους χιλιάδες νεκρούς που «θυσιάστηκαν» στη διάρκεια της κατασκευής των γηπέδων, είτε αφορούσε την κατάφορη παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από τη διοργανώτρια χώρα. Να λοιπόν μια ακόμη απόδειξη για το πόσο βαθιά πολιτικοποιημένος εν γένει είναι κι ο αθλητισμός!
Ας εστιάσουμε όμως στον τελικό. «Μια εικόνα χίλιες λέξεις», όπως λέγεται! Στην πραγματικότητα η πιο σημαντική στιγμή του αγώνα πραγματοποιήθηκε λίγο πριν τη σέντρα, προσφέροντας τροφή για σκέψη. Μιλώντας και για ανθρώπινα δικαιώματα, χιλιάδες ήταν οι Γάλλοι που έψαλαν τη Μασσαλιώτιδα μπροστά στον ηγέτη του μοναρχικού καθεστώτος. Τον ύμνο αυτό έψελναν κι οι στρατιώτες που έφταναν στο Παρίσι, συμμετέχοντας στην εξέγερση της 10ης Αυγούστου το 1792 κι οδηγώντας έτσι στην κατάργηση της Μοναρχίας.
Τόσο ο ίδιος ο σεΐχης όσο και το αξιακό σύστημα που πρεσβεύει θα ένοιωσε μια βαθιά απέχθεια κατά την ανάκρουση του γαλλικού εθνικού ύμνου που σημάδεψε τον «αιώνα των φώτων» και θεμελίωσε τη σύγχρονη ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Για το καθεστώς του οι αγώνες για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων κι η οποιαδήποτε κινηματική δράση με ριζοσπαστικό περιεχόμενο αποτελούν μέγιστη απειλή για την επιβίωση του. Μάλιστα, τα εχέγγυα αποτροπής μιας τέτοιας εξέλιξης στην χώρα του είναι ακριβώς τα ίδια με τα αντίστοιχα που χρησιμοποιήθηκαν κατά την γαλλική επανάσταση. Η βία κι η καταστολή.
Στην περίπτωση της ευρωπαϊκής μας αποστροφής για όλα αυτά, το πρόβλημα είναι ότι επιχειρείται ο αποστιγματισμός αυτού του καθεστώτος χωρίς να το αντιλαμβανόμαστε. Με τη διεξαγωγή του παγκοσμίου κυπέλλου στο Κατάρ, την παρουσία του προέδρου Μακρόν στον τελικό, τις φιλικές φιλοφρονήσεις με το σεϊχη και τα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά τηλεθέασης που διαφημίζονταν από τη FIFA κατά τη διάρκεια του τουρνουά, επιτυγχανόταν η νομιμοποίηση της πολιτικής που ασκείται νόμιμα και σύμφωνα και με το κληρονομικό του δικαίωμα. Αυτό επιτυγχάνεται μιας κι ο ίδιος ο σεΐχης μέσα από μια παγκόσμια διοργάνωση με επίκεντρο το ποδόσφαιρο, αποβάλλει το χαρακτηρισμό του θύτη για όλα αυτά που έχουν προσάψει σε αυτόν και το καθεστώς του.
Με άλλα λόγια, το άθλημα με τους περισσότερους φιλάθλους αποτέλεσε τη βιτρίνα πίσω από την οποία εντέχνως έκρυψαν τη σκληρή πραγματικότητα της ζωής στο Κατάρ για χιλιάδες ανθρώπους. Το ‘’sportswashing’’ είναι η πλέον διευρυμένη ορολογία με την οποία περιγράφεται άμεσα κι αναλυτικά η προσπάθεια εξωραϊσμού τέτοιων καθεστώτων. Σε τέτοια απόπειρα είχε καταφύγει και το ναζιστικό καθεστώς στην Γερμανία με τη διοργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων το 1936. Σε αυτή τη ρότα κινείται κι η κατά φημολογούμενη, προς το παρόν, διεξαγωγή του παγκοσμίου κυπέλλου του 2030 στη Σαουδική Αραβία. Το κράτος του οποίου το κοινωνικό συμβόλαιο αποτυπώνεται στο ‘’No taxis, no vote’’.
Η Δύση σε όλα αυτά βέβαια κι η ευρωπαϊκή πολιτική κατέχει το δικό της μερίδιο ευθύνης και μάλιστα πολύ πριν ξεκινήσει το συγκεκριμένο παγκόσμιο κύπελλο ή κι αυτό που ίσως παρακολουθήσουμε σε λίγα χρόνια από τώρα. Το ‘’Qatargate’’ είναι εδώ όχι για να μας αποκαλύψει υπαίτιους από τη δική μας πλευρά, μιας κι όλα αυτά που συμβαίνουν στις χώρες του κόλπου δε μας απασχολούν άμεσα. Ή τουλάχιστον δε θέλουμε να μας απασχολούν ακριβώς γιατί δε συμβαίνουν εδώ. Το «εκεί πέρα» απέχει από το «απ’ εδώ», η γεωγραφική απόσταση επομένως δε στέκεται εμπόδιο στη διατήρηση της δικιάς μας αδράνειας παρόλο που κατά περιστάσεις στηλιτεύουμε δια ροπάλου την πολιτική αυτών των καθεστώτων.
Είναι προφανώς θέμα βαθιάς επικοινωνίας κι όχι ουσίας. Σε αυτή την επικοινωνία βέβαια βασίζονται οι συμφωνίες που συνάπτουν τα κράτη της ΕΕ με τα μοναρχικά καθεστώτα στον Αραβικό Κόλπο. Δεν είναι μόνο… η κελεμπία που κρύβει πολλά μυστικά, ακόμη και τα πανάκριβα κοστούμια, καθώς και τα αυστηρά ταγέρ της ευρωπαϊκής πολιτικής ελίτ μπορούν να κρύψουν πολλά μυστικά ή ακόμη χειρότερα να συναινέσουν και σε κάποια άλλα. Ωστόσο, πάντα θα υπάρχει κι η ανάγκη να υποδείξει αυτή η ελίτ έναν αποδιοπομπαίο τράγο από τον περίγυρο της. Αυτό θα επιτρέψει να εκκινήσει εκ νέου μια σειρά δοσοληψιών αγόγγυστα και ανερυθρίαστα. Έως την επόμενη φορά που θα αναζητήσει το καινούργιο θύμα της. Και ξανά από την αρχή!
Θανάσης Σκούφιας, απόφοιτος τμήματος Βαλκανικών Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
