Την περίοδο που διανύουμε η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας προσπαθεί να καταθέσει προς ψήφιση έναν νόμο που δίνει την δυνατότητα μεταξύ άλλων για την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστήμιων στην Ελλάδα .Απέναντι σε αυτήν την πολιτική η κυβέρνηση έχει βρει το φοιτητικό κίνημα το οποίο προσπαθεί να την εμποδίσει με διάφορες μορφές αγώνα ,διάφορους συλλόγους ΔΕΠ πανεπιστημίων και άλλους φορείς . Συγκεκριμένα οι περισσότερες σχολές της χώρας τελούν υπό κατάληψη σχεδόν δύο μήνες ενώ κάθε Πέμπτη πραγματοποιούνται μεγάλες διαδηλώσεις στο κέντρο της Αθηνάς και σε άλλες πόλεις ( Θεσσαλονίκη ,Πάτρα κλπ ).Στην Πανελλαδική πορεία της 8/2 συμμετείχαν επίσης πέρα από φοιτητικούς συλλόγους ,εργατικά σωματεία και καθηγητές πανεπιστημίων με την συμμετοχή να ξεπερνάει σύμφωνα με τους διοργανωτές τις 20.000. Παρατηρείτε δηλαδή μια υπολογίσιμη αντίδραση απέναντι σε αυτήν την πολιτική επιλογή .
Διεξάγεται ταυτοχρόνως μια έντονη πολιτική αντιπαράθεση στα μέσα ενημέρωσης και στο διαδίκτυο . Πέρα από αναλύσεις υπέρ ή κατά της ίδρυσης μη κρατικών πανεπιστημίων εμφανίζεται από μεριάς κυβέρνησης και ορισμένων πανεπιστημιακών και μια κριτική για τις μορφές αγώνα που επιλέγουν οι φοιτητές όπως οι καταλήψεις .Συγκεκριμένα μεγάλο μέρος αυτής της ρητορικής καταλαμβάνει το επιχείρημα ότι οι καταλήψεις δεν εκφράζουν την πλειοψηφία των φοιτητών και πραγματοποιούνται από μερικές αριστερές μειοψηφίες των πανεπιστημίων αυθαίρετα στερώντας από τους υπόλοιπους το δικαίωμα τους στην εκπαίδευση. Πρόσφατα μάλιστα είχαμε την είσοδο της αστυνομίας στην κατειλημμένη Νομική του ΑΠΘ.Ο κοσμήτορας μάλιστα που έδωσε την δυνατότητα στην αστυνομία να μπει στον χώρο του ασύλου δήλωσε μεταξύ άλλων πως 40 φοιτητές στερούν την γνώση από 6000 . Είναι αλήθεια έτσι τα πράγματα ; Δεν υπάρχει καμία θεσμοθετημένη απόφαση των φοιτητικών κοινοτήτων ανά πανεπιστήμιο και οι σχολές κλείνουν από συγκεκριμένες γκρούπες ;Και αν ναι τότε τι είναι οι διαδικασίες όπως η γενική συνέλευση στην οποία παίρνοντε αυτές οι αποφάσεις . Μπορούν να συμμετέχουν όλοι οι φοιτητές σε αυτές ;
Ο γραφών είναι κατά της ιδιωτικοποίησης της ανώτατης εκπαίδευσης αλλά δεν θα αναλύσει την άποψη του παραπάνω καθώς ήδη έχουν γραφτεί αρκετά και από τις δύο πλευρές .Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να εξηγήσει τις θεσμοθετημένες δομές εκπροσώπησης φοιτητών στο πανεπιστήμιο ,να διαπιστώσει αν και κατά πόσο οι καταλήψεις είναι τόσο αυθαίρετες όσο παρουσιάζονται τον τελευταίο καιρό και να προτείνει λύσεις για να είναι αυτές οι δομές αποτελεσματικότερες και μαζικότερες.
Αρχικά πρέπει να δούμε ποιες είναι οι δομές διεκδικήσεων που υπάρχουν στα πανεπιστήμια αυτήν την στιγμή ,πότε και πώς ιδρύθηκαν καθώς και το νομικό πλαίσιο ίδρυσης .Οι αλλαγές στην ανώτατη εκπαίδευση γίνονται κατά την διάρκεια της μεταπολίτευσης με τον νόμο πλαίσιο 1268/82 από τον τότε υφυπουργό Γεώργιο Λιάνη .Ο Λιανής λόγο και τις εμπειρίας του από τις Η.Π.Α που ήταν καθηγητής φέρνει μια σειρά από μεταρρυθμίσεις στο πανεπιστήμιο όπως η διάρθρωση σε Σχολές και Τμήματα που αντικατέστησε την ακαδημαϊκή Έδρα , η δημιουργία 4 ακαδημαϊκών βαθμίδων (λέκτορας, επίκουρος, αναπληρωτής καθηγητής και καθηγητής) και η δυνατότητα εκπροσωπήσεις των ίδιων των φοιτητών στην διοίκηση του πανεπιστημίου μέσω συλλογικών οργάνων. Στην τελευταία απόφαση παίζει ρόλο και η εξέγερση του πολυτεχνείου στην οποία οι φοιτητές είχαν κομβικό ρόλο καθώς και η ανάγκη για ένα πανεπιστήμιο ελεύθερης διακίνησης ιδεών σε αντιδιαστολή με το πανεπιστήμιο επί Χούντας που δεν είχε την ανάλογη ελευθερία και δεν ενθάρρυνε την κριτική σκέψη. Το κύριο όργανο φοιτητών λοιπόν είναι ο φοιτητικός σύλλογος του οποίου οι λειτουργίες και τα επιμέρους τμήματα θα αναλυθούν παρακάτω.
Κάθε πανεπιστήμιο λοιπόν έχει τον δικό του Φοιτητικό Σύλλογο .Ο φοιτητικός σύλλογος είναι το συλλογικό όργανο λήψης αποφάσεων των φοιτούντων σε ένα πανεπιστήμιο. Μέλη του συλλόγου είναι όλοι οι φοιτητές του εκάστοτε ιδρύματος ανεξάρτητα από το αν είναι μέλη ή όχι κάποιας πολιτικής παράταξης /σχήματος . Οι αποφάσεις του φοιτητικού συλλόγου διαμορφώνονται στην γενική συνέλευση .Σε αυτήν συμμετέχουν όλα τα μέλη και συζητάνε πάνω στην θεματολογία της συνέλευσης μέσω ανοιχτής κουβέντας και τοποθετήσεων για το εκάστοτε ζήτημα. Αφού τελειώσουν οι τοποθετήσεις κατατίθενται στο προεδρείο, που συντονίζει την διαδικασία, πλαίσια τα οποία δρομολογούν τις δράσεις του συλλόγου όπως διοργανώσεις εκδηλώσεων ,καλέσματα σε κινητοποιήσεις ακόμα και οι καταλήψεις. Οι αποφάσεις παίρνονται μέσω πλειοψηφίας και για να παρθεί κάποια απόφαση πρέπει να έχει συμπληρωθεί απαρτία συμμετεχόντων στην συνέλευση . Η απαρτία κάθε συλλόγου είναι το 10% των ψηφοφόρων στις τελευταίες φοιτητικές εκλογές. Συνεπώς προκειμένου να υπάρξει οποιαδήποτε απόφαση προς υλοποίηση πρέπει να έχει συμπληρωθεί απαρτία στην γενική συνέλευση και δεν αποφασίζεται τίποτα αυθαίρετα . Η ημερομηνία διεξαγωγής της γενικής συνέλευσης καθώς και η θεματολογία καθορίζεται από το Διοικητικό Συμβούλιο .Μπορεί όμως να διεξαχθεί συνέλευση και υπογραφές φοιτητών αν συμπληρώνουν ένα συγκεκριμένο νούμερο (π.χ. το 1/10 των μελών του συλλόγου ).
Το Διοικητικό συμβούλιο αποτελείται από 7 έδρες που κατανέμονται αναλογικά μέσω των φοιτητικών εκλογών που διεξάγονται πανελλαδικά την ίδια μέρα σε όλα τα ιδρύματα . Οι αρμοδιότητες του είναι να αποφασίζει για τις ημερομηνίες διεξαγωγής της γενικής συνέλευσης ,να υλοποιεί τις αποφάσεις της και αντιπροσωπεύει την φοιτητική κοινότητα στην σύγκλητο του πανεπιστημίου. Κάθε φοιτητικός σύλλογος λειτουργεί με βάση το καταστατικό που υπάρχει και έχει μικρές διαφοροποιήσεις ανά σχολή και κατοχυρώνει θεσμικά τις παραπάνω λειτουργίες .
Είναι γεγονός πως στα συλλογικά όργανα των φοιτητών και κατ επέκταση στο φοιτητικό κίνημα υπάρχουν φαινόμενα που υποβιβάζουν τις διαδικασίες. Πολλές φορές έχουμε ακούσει περιστατικά τραμπουκισμών από μέλη πολιτικών ομάδων σε φοιτητές οι οποίοι έχουν αντίθετη άποψη ή συγκρούσεις μεταξύ αντίπαλων πολιτικών οργανώσεων .Υπάρχει επίσης πολλές φορές άγνοια για το τι προβλέπει το καταστατικό κάθε σχολής καθώς πολλές φορές δεν γνωρίζουμε σε ποιανού την κατοχή είναι τα εν λόγο καταστατικά .Πρόβλημα επίσης δημιουργούν οι λογικές ανάθεσης των προβλημάτων στις πολιτικές δυνάμεις και οι ανένταχτοι φοιτητές να αναλώνονται μόνο στην διαδικασία της ψηφοφορίας χωρίς να διατυπώνουν δικές τους απόψεις. Ευθύνη σε αυτό έχουν και οι πολιτικές δυνάμεις που παρεμβαίνουν στους συλλόγους επειδή σε μια προσπάθεια τους να μεγαλώσουν το ακροατήριο τους δεν προάγουν την πλέρια συμμετοχή των φοιτητών. Υπάρχει όμως και αρκετά μεγάλη παραπληροφόρηση γύρω από αυτά τα φαινόμενα και πολλές φορές παρουσιάζονται ως ρουτίνα στις συνελεύσεις ενώ είναι αρκετά αποσπασματικά και δεν κυριαρχούν στις διαδικασίες .Συνεπώς υπάρχει και μια διαδεδομένη αντίληψη σε πανεπιστημιακούς όσο και σε ορισμένες παρατάξεις ότι οι συγκεκριμένοι θεσμοί είναι απαρχαιωμένοι .Έτσι τα παραπάνω οδηγούν την πλειοψηφία των φοιτητών να απέχουν από τις φοιτητικές εκλογές και στις γενικές συνελεύσεις .
Υπάρχει επίσης το επιχείρημα ότι στις συνελεύσεις ακούγονται μόνο απόψεις αριστερού προσανατολισμού και υπάρχει μονοπώλιο ιδεών. Πάνω σε αυτό μπορούμε να πούμε ότι έχουμε δει και παρατάξεις αντίθετης ιδεολογίας να συμμετέχουν στις συνελεύσεις ωστόσο δεν είχαν τόσο μεγάλη απήχηση οι απόψεις τους ειδικά στις συνελεύσεις με θέμα την ίδρυση των ιδιωτικών πανεπιστημίων . Ανέκαθεν ωστόσο η αριστερά ως πολιτικός χώρος (με όλα τα παρακλάδια της ) ήταν αυτή η οποία παρέμβαινει στην κοινωνική βάση του κάθε χώρου και την έθετε ως προτεραιότητα χρησιμοποιώντας και ανάλογους τρόπους παρέμβασης ανεξάρτητος των παθογενειών τους και το μέτρο που το έκανε ο καθένας .Συνεπώς η απουσία αντιλόγου δεν συμβαίνει απολυταρχικά άλλα λόγο διαφορετικής προσέγγισης της πολιτικής διαδικασίας από τους υπόλοιπους ιδεολογικούς χώρους.
Συνεπώς το να ισχυριζόμαστε ότι οι σχολές κλείνουν από μειοψηφίες επειδή στα αρμόδια όργανα δεν υπάρχει μαζική προσέλευση είναι το ίδιο με το να λέμε ότι η κυβέρνηση δεν έχει δικαίωμα να ασκεί εξουσία λόγο του τεράστιου ποσοστού αποχής στις εκλογές .Απαντώντας στην ερώτηση στον τίτλο λοιπόν τις σχολές της κλείνουν τα θεσμοθετημένα όργανα των φοιτητών που δεν μπορούμε να αγνοούμε την ύπαρξη τους μόνο και μόνο επειδή έχουν ανεπάρκειες.
Βλέπουμε πως οι φοιτητικοί σύλλογοι έχουν αρκετά προβλήματα στην δράση τους. Λύση σε αυτά όμως σίγουρα δεν δίνει η διαρκής συκοφάντηση τους παρουσιάζοντας τους ως έρμαιο των πολιτικών δυνάμεων. Ούτε η κατάργηση ή η λειτουργία τους μακριά από κάθε είδους πολιτικούς προβληματισμούς παίρνοντας έτσι καθαρά διαχειριστικό ρόλο . Ζωντανοί σύλλογοι δεν σημαίνει απολιτικοί σύλλογοι . Αυτό που θα επέφερε λύση είναι η προαγωγή μεγαλύτερης συμμετοχής ανένταχτων φοιτητών, η διατήρηση κλίματος ελεύθερης διακίνησης ιδεών καθώς και σαφέστερη διασαφήνιση του πλαισίου λειτουργίας.
Οι πολιτικές δυνάμεις που παρεμβαίνουν εντός τους θα πρέπει πέρα από την παρουσίαση των θέσεων τους και την πολιτική αντιπαράθεση να διασφαλίζουν και κλίμα ίσης εκπροσώπησης όλων των παρευρισκόμενων χωρίς εριστικές συμπεριφορές σε αντίθετες ιδεολογικά τοποθετήσεις .Θα πρέπει επίσης να τηρούνται από μεριάς τους η αποφάσεις των συλλόγων (πχ για καλέσματα σε πορείες) έτσι ώστε να δείχνουν έμπρακτα στήριξη στις διαδικασίες. Τέλος να υπάρχει ισορροπία μεταξύ συζήτησης πολιτικών ζητημάτων που αφορούν ευρύτερα την κοινωνία και μεταξύ διαχείρισης ζητημάτων σχολής και βελτίωσης της μαθησιακής διαδικασίας και της καθημερινότητας στο πανεπιστήμιο.
Στους ανένταχτους φοιτητές από την άλλη θα πρότεινα να μην απέχουν από τις συνελεύσεις. Κατανοώ ότι μπορεί να έχουν προβληματισμούς, φόβο και άγχος να τοποθετηθούν ως μονάδες και όχι ως μέλη ενός συνόλου. Ωστόσο θεωρώ ότι αυτό το αίσθημα πρέπει να το υπερνικά το αίσθημα αλλαγής της υπάρχουσας κατάστασης. Μια λύση για πιο εύκολη εκπροσώπηση και την αλλαγή συσχετισμών θα ήταν η δημιουργία διαφόρων πρωτοβουλιών για συγκεκριμένα ζητήματα με καταθέσεις πλαισίων χωρίς απαραίτητα να παίρνουν τα χαρακτηριστικά οργανωμένης δύναμης. Αυτό θα έδινε την δυνατότητα στα μεμονωμένα άτομα να βρουν κοινά σημεία μεταξύ τους και να αφήσουν πιο εύκολα το στίγμα τους στην συνέλευση .Επίσης από πλειοψηφίες φοιτητών μπορούν να μαζεύονται υπογραφές για την διεξαγωγή συνέλευσης αποδεσμεύοντας λοιπόν την διεξαγωγή συνέλευσης από το διοικητικό πλαίσιο. Τέλος, η δημιουργία επιτροπών για την υλοποίηση των αποφάσεων του συλλόγου με πιο πλέρια συμμετοχή εκτός του διοικητικού συμβουλίου ώστε να νιώθουν όλα τα μέλη του συλλόγου κομμάτι της υλοποίησης και όχι παθητικοί ψηφοφόροι.
Τέλος ,πρέπει να γίνουν πιο γνωστοί και σαφής οι κανονισμοί .Τα καταστατικά πρέπει να είναι γνωστά και διαθέσιμα σε κάθε σχολή και να τηρούνται όσο το δυνατόν περισσότερο .Πρέπει επίσης να δούμε αν υπάρχουν εντός τους άρθρα παρωχημένα λόγω του ότι γράφτηκαν πολλά χρόνια πριν και αν υπάρχουν να αναθεωρηθούν. Μπορούν να γίνουν επίσης αλλαγές όπως ο καθορισμός απαρτίας με μεγαλύτερο ποσοστό συμμετοχής καθώς το να επιδιώκουμε μια απαρτία εκατοντάδων ατόμων σε σχολές χιλιάδων φοιτητών καθιστά τις συνελεύσεις όχι τόσο μαζικές όσο θα έπρεπε να είναι. Το να μην είναι γνωστό το πλαίσιο λειτουργίας των συλλόγων δίνει πάτημα αμφισβήτησης στις δομές διεκδικήσεων.
Όλα τα παραπάνω είναι μερικές απλές προτάσεις .Σίγουρα υπάρχει πολύς δρόμος και εξέλιξη για τα φοιτητικά όργανα .Ωστόσο η μαζική παρουσία φοιτητών στις τελευταίες συνελεύσεις και ο διάλογος που ανοίγει μέσα στα πανεπιστήμια δείχνουν ότι οι φοιτητικοί σύλλογοι δεν είναι ξεπερασμένα και παρακμιακά όπως πολλοί τα παρουσιάζουν. Ούτε ανήκουν σε παλαιότερες εποχές. Είναι μάλιστα αναγκαίοι για την βελτίωση των σπουδών μας και η αναβάθμιση τους θα λέγαμε απαραίτητη.Προτρέπω λοιπόν όλα τα άτομα να συμμετέχουν στις γενικές συνελεύσεις των σχολών τους διατυπώνοντας την άποψη τους . Το περιθώριο βελτίωσης είναι σίγουρα μεγάλο. Ωστόσο οι αλλαγές που αναφέρθηκαν μπορούν να γίνουν μόνο μέσω της συμμετοχής στις συνελεύσεις και όχι μέσω της απάθειας . Έτσι θα δημιουργηθούν οι σύλλογοι που θέλουμε να έχουμε στις σχολές μας .
Λευτέρης Μαύρος, Φοιτητής Οικονομικής Επιστήμης
