Εδώ και δύο δεκαετίες έχει παρατηρηθεί σε εκατοντάδες ασυνόδευτους πρόσφυγες και ειδικά στα μικρά παιδιά, να υποφέρουν από ένα σπάνιο σύνδρομο το οποίο τους κρατά σε κατάσταση ύπνου ή κάτι που θυμίζει ύπνο για καιρό. Είναι μια περίεργη κατάσταση η οποία έχει μεταφερθεί και στο Netflix με το ντοκιμαντέρ «Life overtakes me» το οποίο δείχνει πώς εκατοντάδες παιδιά προσφύγων στη Σουηδία αποσύρονται από μια ασθένεια, η οποία μοιάζει με κώμα και ονομάζεται σύνδρομο παραίτησης. Ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά στη Σουηδία στα τέλη της δεκαετίας του 1990 και είναι μια ψυχική ασθένεια που εμφανίζεται σε παιδιά και εφήβους, η οποία φαίνεται πως χτύπησε και τον ελλαδικό χώρο και συγκεκριμένα την Μόρια, όπου παρατηρήθηκε το πρώτο κρούσμα αυτού του συνδρόμου και συγκεκριμένα στην 9χρονη Αΐσα.
Τί είναι αυτός ο σύνδρομος παραίτησης;
Είναι μια ψυχική ασθένεια που εμφανίζεται σε παιδιά και σε εφήβους οι οποίοι έχουν υποστεί ένα μετατραυματικό σοκ και με την εμφάνιση αυτού του συνδρόμου τα παιδιά σταματούν να περπατάνε, να μιλάνε, να τρώνε και βυθίζονται σε ένα βαθύ λήθαργο. Την υπόθεση αυτή κλήθηκε να αναλάβει η κορυφαία νευρολόγος Suzanne O’Sullivan, η οποία επισκέφθηκε ένα κέντρο φιλοξενίας ασυνόδευτων ενηλίκων. ‘Οπως αναφέρει η ίδια: «Μόλις είχα περάσει το κατώφλι ήδη με κατέκλυε ένα αίσθημα κλειστοφοβίας. Μπορούσα να δω τη μικρή Νόλα ξαπλωμένη, χωρίς η ίδια να ανταποκρίνεται στους διάφορους θορύβους που περικύκλωναν το δωμάτιο. Παρόλα αυτά, η μικρή Νόλα παρέμεινε ακίνητη στο κρεβάτι της και τα βλεφαρά της δεν έκαναν ούτε ένα τρεμόπαιγμα για όσα συνέβαιναν εκείνη την ώρα. ‘Ηταν απλώς ξαπλωμένη με τα μάτια της κλειστά φαινομενικά γαλήνια». Η Νόλα και η αδερφή της ‘Ελαν είναι δύο από τα εκατοντάδες παιδιά που έφθασαν στη Σουηδία μέσα σε ένα χρονικό διάστημα 20 ετών και παρουσιάζουν αυτόν τον ύπνο που δεν τελειώνει ποτέ. Εδώ και ενάμιση χρόνο η Νόλα κοιμάται και τρέφεται με ορούς καθώς παρακολουθείται από μια ομάδα η οποία έχει δει αρκετές περιπτώσεις παιδιών να στρέφονται προς τον ύπνο, ως σημάδι τερματισμού της ζωής τους.
Προσθέτει η νευρολόγος ότι «πρόκειται για ένα σύνδρομο με ύπουλη έναρξη κατά την διάρκεια της οποίας τα παιδιά εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές και στη συνέχεια κατάθλιψη. ‘Επειτα σταματούν να παίζουν με τα υπόλοιπα παιδιά, κλείνονται στους ευατούς τους, δεν έχουν καθόλου δυνάμεις να πάνε στο σχολείο και καταλήγουν στο κρεβάτι τους. Στο τελευταίο στάδιο της εξέλιξης του συνδρόμου δεν μπορούσαν να φάνε ή να ανοίξουν τα μάτια τους. ‘Ολη αυτή η διαταραχή ονομάζεται “Uppgivenhetssyndrom” ή αλλιώς σύνδρομο της παραίτησης. Επηρεάζει αποκλειστικά τα παιδιά οικογενειών που ζητούν άσυλο, παιδιά που έχουν ζήσει αλλεπάλληλες ταλαιπωρίες μετανάστευσης. Τα περισσότερα από αυτά άρχισαν να αποσύρονται από όλες τις δραστηριοτητές τους, όταν οι οικογενειές τους ξεκίνησαν την ταλαίπωρη και μακρόχρονη διαδικασία αίτησης ασύλου. Στη Σουηδία αυτοί οι ασθενείς ονομάζονται “απαθείς” (de apatsika), οι οποίοι δεν παρουσιάζουν κάποιες υποκείμενες σωματικές ή νευρολογικές ανωμαλίες. Κατά την διάρκεια αυτού του μακρύ τους ύπνου δεν παρουσιάζουν αυξομειώσεις της πιεσής τους, ωστόσο παρά τη γαλήνια καταστασή τους παρατηρείται αύξηση των παλμών και αυξομειώσεις στον ρυθμό αναπνοής τους.
Βάσει στατιστικών στοιχείων έχει αποδειχθεί ότι το σύνδρομο παραίτησης πλήττει συγκεκριμένες ομάδες, μεταξύ των οποίων είναι: τα παιδιά της πρώην Σοβιετικής ‘Ενωσης, των Βαλκανίων, των Ρομά και των Yazid. Οι ειδικοί έκαναν λόγο για μια κατάσταση εκδήλωσης φόβου επιστροφής στις χώρες προέλευσης, στις οποίες δεν θα είναι ασφαλής η προσαρμογή σε μια νέα κοινωνία. ‘Οσον αφορά την οικογένεια της Nola είναι όλοι τους Γιεζίντι, και ανήκουν σε πληθυσμό εθνοτικής μειονότητας στο Ιράκ, στη Συρία και την Τουρκία. Ο παγκόσμιος αριθμός Yazidi εκτιμάται ότι είναι λιγότερο από 700.000 και η συγκεκριμένη μειονότητα έχει υποστεί αιώνιες διώξεων. Μόνο τον 19° και τον 20° αιώνα υπέστησαν 72 γενοκτονικές σφαγές, ενώ τον 21° αιώνα υπήρξαν θύματα πολλών αιματηρών επιθέσεων στο Ιράκ και στη Συρία και περίπου 70.000 Yazidi ζήτησαν άσυλο στην Ευρώπη.

Υπάρχει θεραπεία για αυτό το σύνδρομο;
Σε αυτό το ερώτημα οι ειδικοί απαντούν ότι μόνο η ασφάλεια και η σταθερότητα που μπορεί να προσφέρει μια υγιής οικογένεια, χωρίς τον κίνδυνο της αέναης μετανάστευσης μπορεί να εγγυηθεί ότι παιδιά αυτής της ηλικίας επιστρέφουν στην κανονικότητα. Συγκεκριμένα, οι ανήλικοι ασθενείς σταδιακά σταματούν να τρέφονται από τον ορό, κοιμούνται όλο και λιγότερο με τη μέρα και σε μερικές εβδομάδες ανακάμπτουν. ‘Οσον αφορά την προσαρμογή τους στην κανονικότητα αυτή θεωρείται δεδομένη, καθώς τα παιδιά που έχουν μείνει σε κατάσταση ύπνου για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα τις περισσότερες φορές εμφανίζουν προβλήματα στην ομιλία, στην κατανόηση της γλώσσας ακόμη και στις βασικές κοινωνικές επαφές, ωστόσο, σύμφωνα με τους ειδικούς το περιβάλλον είναι εκείνο που εγγυάται την ομαλή επανένεταξη τους στις διάφορες κοινωνικές δραστηριότητες.
Η εμφάνιση του συνδρόμου παραίτησης στη Μόρια
Η 9χρονη Αΐσα είναι μια από τους πρώτους ασθενείς του συνδρόμου απάθειας στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στο ΚΥΤ Μόριας. Το περιστατικό αυτό καταγράφθηκε πριν δύο χρόνια όπου η διάσημη νευρολόγος, Jules Montague αναφέρει ότι λόγω των δύσκολων γεγονότων που έζησε η μικρή Αΐσα πιθανολογείται να είναι το πρώτο περιστατικό του συνδρόμου παραίτησης. ‘Οπως αναφέρει η νευρολόγος στην βρετανική Guardian «Η Αΐσα είναι 9 ετών. Ο πατέρας της την εναποθέτει με ήρεμες κινήσεις σε ένα στρώμα στην κλινική, και το μόνο σημάδι ζωής που γίνεται αντιληπτό είναι η κίνηση του θώρακά της καθώς αναπνέει. Η Αΐσα παραμένει σχεδόν ακίνητη, σε αντίθεση με τα άλλα παιδιά που τρέχουν γύρω από την παιδιατρική κλινική των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Μόρια. Βρίσκομαι στη Λέσβο όπου μελετώ τις ψυχολογικές επιπτώσεις του τραύματος σε παιδιά που συχνά έφυγαν από βίαιες συγκρούσεις στη χώρα τους, μόνο για να καταλήξουν σε έναν προσφυγικό καταυλισμό όπου οι συνθήκες είναι χαοτικές και απάνθρωπες. Σύντομα κατάλαβα πως η Αΐσα, σε αυτό το στάδιο, έχει σωματοποιήσει ότι μπορεί να συμβεί σε ένα παιδί που χάνει οποιαδήποτε ελπίδα», συνεχίζει η συγγραφέας και νευρολόγος στην βρετανική εφημερίδα.
Για την περίπτωση της μικρής Αΐσα παραθέτει πως «Η κατάσταση της δεν προέκυψε αμέσως μετά από τον ακαριαίο θάνατο του εννιάχρονου αδερφού της, λίγα μέτρα μακριά της, από βόμβες στο Αφγανιστάν. Δεν προέκυψε ούτε κατά τη διάρκεια των χειρουργείων στο δεξί της πόδι, στο οποίο εξακολουθεί να περιβάλλεται από μεταλλικές λάμες, ούτε κατά το βασανιστικό πέρασμα, μέσω θαλάσσης, στη Λέσβο. Μέχρι τότε εξακολουθούσε να μιλάει και να τρώει. Αντί αυτών, μου λέει ο πατέρας της, βυθίστηκε σε μία χαοτική κατάσταση πριν μερικές εβδομάδες, όταν ένας έφηβος μαχαιρώθηκε θανάσιμα κοντά στη σκηνή τους».

Τα παιδιά που έχουν τραυματιστεί ψυχολογικά συμπεριφέρονται με δύο τρόπους, όπως αναφέρει η παιδοψυχολόγος στους Γιατρούς Χωρίς Σύνορα και υπεύθυνη για τις δράσεις για την ψυχική υγεία στη Λέσβο, Katrin Glatz Brubakk. ‘Αλλα παιδιά, όπως η Αΐσα, γίνονται εσωστρεφή και καταφεύγουν σε έναν κόσμο ακραίας απομόνωσης, ενώ άλλα παιδιά εξωτερικεύουν την βίαια καταστασή τους. Και καταλήγει η Jules Montague στη συνέχεια «Σε ένα μέρος όπως αυτό το τραύμα μόνο μπορεί προκληθεί, όχι να καταπραϋνθεί. Μέχρι η Αΐσα και η οικογένειά της να βρουν ένα μέρος με σταθερότητα, είναι πιθανόν να μείνει αποκομμένη από τον κόσμο. Όσο οι καταστάσεις παραμένουν ως έχουν στη Μόρια, πιστεύω πως και άλλα παιδιά θα έρθουν αντιμέτωπα με την ίδια μοίρα».
Στην αρχαιοελληνική μυθολογία ο ‘Υπνος, γιος της Νύκτας και του Ερέβους, ο οποίος είναι δίδυμος αδερφός του Θανάτου, τους χαρακτηρίζει ο Ησίοδος ως «Δεινούς Θεούς» στη Θεογονία για αυτό και «ο λαμπρός ‘Ηλιος ποτέ δεν στρέφει το βλέμμα τους σε αυτούς». Ωστόσο δεν έχει η Ευρώπη το φώς του ‘Ηλιου, αν όμως πειστεί να στρέψει με σεβασμό το βλέμμα της σε αυτούς τους ανθρώπους υπάρχει περίπτωση να καταλυθούν τα δεσμά του μεγάλου ύπνου και τα παιδιά να λυτρωθούν. Αλλά γίνονται θαύματα πια;
Πηγές:
https://www.kathimerini.gr/opinion/561327166/ta-prosfygopoyla-kai-to-syndromo-paraitisis/
Αθανασία Αβράμογλου- Απόφοιτη Εισαγωγικής Κατεύθυνσης Μουσουλμανικών Σπουδών- Τμήμα Θεολογίας
Πηγή Εικόνας: https://www.netflix.com/gr-en/title/81034980