Η έννοιά της είναι ιδιαίτερη,διότι πολλοί χρησιμοποιούν τον όρο συχνά χωρίς απαραίτητα να θέλουν να εννοήσουν κάτι συγκεκριμένο και διακρίνεται κυρίως σε αντικειμενική και υποκειμενική.Στην αντικειμενική,δεν χρειάζεται να έχει άμεση και προσωπική εμπλοκή ένας υπουργός ή Πρωθυπουργός σε ένα ζήτημα για να του καταλογιστεί,αρκεί βέβαια,να εμπίπτει το κρίσιμο ζήτημα στο πεδίο των αρμοδιοτήτων του.Συνεπώς,η πολιτική ευθύνη βαραίνει τον εκάστοτε Πρωθυπουργό και τους υπουργούς για πράξεις δικές τους και για πράξεις ή παραλείψεις των υπαλλήλων των υπουργείων τους ή των υπηρεσιών και νομικών προσώπων που αυτοί εποπτεύουν.
Στον αντίποδα,στην υποκειμενική,αν ο Πρωθυπουργός ή ο υπουργός αποδειχθεί ή παραδεχθεί ότι γνώριζε και είχε προσωπικά ασχοληθεί με ένα ζήτημα από το οποίο προέκυψαν θεσμικά ή διοικητικά προβληματα,ανεξαρτήτως αν εξαπατήθηκε ή παραπλανήθηκε,τότε στην αντικειμενική ευθύνη προστίθεται η υποκειμενική διάσταση.
Η Ε.Υ.Π από το 2019 υπάγεται στην Προεδρία της Κυβέρνησης,συνήθως στο Υπουργείο Εσωτερικών.Ο Γενικός Γραμματέας του Πρωθυπουργού λοιπόν,έχει ως αρμοδιότητα μεταξύ άλλων,να λογοδοτεί στον εκάστοτε Πρωθυπουργό εφόσον είναι ουσιαστικά ο πολιτικός του Προϊστάμενος.Είναι επίσης σημαντικό να αναφερθεί ότι με την υπ’ αριθμόν 344/2021 Απόφαση του Πρωθυπουργού (ΦΕΚ Β’ 2659/18.06.2021) εξουσιοδοτείται ο Γενικός Γραμματέας να υπογράφει κατ εντολή Πρωθυπουργού έγγραφα,πράξεις και αποφάσεις σχετικά με τη λειτουργία και τη δραστηριότητα της Ε.Υ.Π.
Επιπλέον, η Ε.Υ.Π ανήκει στις υπηρεσίες που επιθεωρούνται χωρίς προειδοποίηση από την Εθνική Επιτροπή Προστασίας Απορρήτου Επικοινωνιών (ΕΕΠΑΕ) η οποία με τη σειρά της λογοδοτεί στην Επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας μέσω του κοινοβουλευτικού ελέγχου.Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι η Ε.Υ.Π οφείλει να προσκομίσει τα απαραίτητα στοιχεία σε μια αρχική απόρρητη συνεδρίαση της Επιτροπής Θεσμών και Διαφάνειας και εφόσον τότε διαπιστωθεί μετά από ενδελεχή έλεγχο ότι διενεργούνταν παρακολουθήσεις προσώπων που δεν επιτάσσονται από τους περιοριστικά αναφερόμενους στο άρθρο 19 παράγραφος 1 του Συντάγματος λόγους,τότε το απόρρητο πρέπει να αρθεί και να επιτευχθούν συνθήκες πλήρους δημοσιότητας.
Τυπικά νομικό λοιπόν,αλλά πολιτικά απαράδεκτο;Σίγουρα αντιφατικό,διότι ή οι ενέργειες της Ε.Υ.Π είναι νόμιμες επειδή πληρούν όλες τις προϋποθέσεις που ορίζει ο νόμος,ή είναι παράνομες επειδή δεν συντρέχουν.Η φράση αυτή αποτελεί σιωπηρή παραδοχή της αναποτελεσματικότητας της εποπτείας που έπρεπε να έχει ασκηθεί ανεξαρτήτως αντικειμενικής ευθύνης.
Η υφιστάμενη εθνική νομοθεσία ίσως δεν επαρκεί για να αντιμετωπίσει εξ ολοκλήρου αυτό το ζήτημα,ιδίως στη σημερινή εποχή όπου η σωστή χρήση της πληροφορίας είναι απαραίτητη προϋπόθεση για την προστασία των εθνικών συμφερόντων.
Νίκη Φαντάκη, Δικηγόρος
