Ένα από τα πιο παγκοσμίως διαδεδομένα παραδείγματα είναι η ΛΟΑΤΚΙ+ (LGBTQI+) κοινότητα, όπου το να αναγνωρίσει κανείς τον εαυτό του σαν μέλος της θεωρείται σε κάποιες χώρες ακόμη και ποινικό αδίκημα και μπορεί να τιμωρηθεί μέχρι και με φυλάκιση ή ακόμη και θανατική ποινή. Σε χώρες όπως το Ιράν, το Σουλτανάτο του Μπρουνέι ή τη Σαουδική Αραβία, η τιμωρία της θανατικής ποινής για τα άτομα που ανήκουν στην κοινότητα είναι πρακτικά αυτονόητη ενώ σε άλλες χώρες, όπως το Κατάρ και το Πακιστάν, υπάρχει ποινή φυλάκισης, μέχρι και ισόβια.
Τα κράτη τα οποία έχουν τέτοιες ακραίες αντιδράσεις προς τη συγκεκριμένη κοινότητα είναι, πλέον, λιγότερα από παλαιότερα και, συγκριτικά, η παγκόσμια κοινότητα φαίνεται να βαδίζει σταδιακά σε προοδευτικούς ρυθμούς. Παρόλα αυτά, υπάρχουν ακόμη χώρες που μένουν αδιάλλακτες στις ακραίες πεποιθήσεις τους, με την Ουγκάντα πρόσφατα να κάνει ακόμη πιο αυστηρή τη νομοθεσία της, αφού ποινικοποιήθηκε την ταυτοποίηση ως μέλος της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας.
Ειδικότερα, στα τέλη του Μαρτίου, οι νομοθέτες της Ουγκάντα ενέκριναν μερικούς από τους πιο σκληρούς νόμους κατά των ομοφυλόφιλων στον κόσμο, καθιστώντας ορισμένα εγκλήματα τιμωρούμενα με θάνατο και επιβάλλοντας έως και 20 χρόνια φυλάκισης για άτομα που ταυτίζονται ως LGBTQI+. Ενώ περισσότερες από 30 αφρικανικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης και της Ουγκάντα, απαγορεύουν ήδη τις σχέσεις μεταξύ ομοφυλοφίλων, ο νέος νόμος που ψηφίστηκε φαίνεται να είναι ο πρώτος που απαγορεύει ακόμη και την απλή ταυτοποίηση ενός ατόμου ως λεσβία, ομοφυλόφιλος, αμφιφυλόφιλος, τρανσ και queer (LGBTQI+), ανέφερε στην έκθεση της η οργάνωση Human Rights Watch. Μέσα από αυτόν τον νόμο, επεκτείνεται η υπάρχουσα απαγόρευση των σεξουαλικών σχέσεων μεταξύ ομοφυλόφιλων, απαγορεύοντας περαιτέρω την «προώθηση» της ομοφυλοφιλίας. Επιπρόσθετα, οι πολίτες θα πρέπει να αναφέρουν στις αρχές οποιαδήποτε μορφή ομοφυλοφιλικής κακοποίησης σε βάρος παιδιών ή άλλων ευάλωτων ατόμων.
Το νομοσχέδιο είναι μια αναθεωρημένη και πολύ ισχυρότερη έκδοση του νόμου κατά της ομοφυλοφιλίας του 2014, ο οποίος ενίσχυσε τις υπάρχουσες ποινές φυλάκισης για συμπεριφορά ομοφυλοφίλων και απαγόρευσε την «προώθηση της ομοφυλοφιλίας», αλλά καταργήθηκε από το δικαστήριο για διαδικαστικούς λόγους. Αυτήν τη φορά, ο βουλευτής της αντιπολίτευσης Asuman Basalirwa παρουσίασε το νομοσχέδιο κατά της ομοφυλοφιλίας του 2023 στο κοινοβούλιο, λέγοντας ότι στόχος του είναι να «προστατεύσει τον εκκλησιαστικό μας πολιτισμό, τις νομικές, θρησκευτικές και παραδοσιακές οικογενειακές αξίες των κατοίκων της Ουγκάντα από τις πράξεις που είναι πιθανό να προάγουν τη σεξουαλική ασέβεια σε αυτή τη χώρα». Παράλληλα, οι υποστηρικτές της σκληρής αυτής νομοθεσίας λένε ότι είναι απαραίτητο να τιμωρηθεί ένα ευρύτερο φάσμα δραστηριοτήτων LGBTQI+, οι οποίες, σύμφωνα με τους ίδιους, απειλούν τις παραδοσιακές αξίες στο συντηρητικό και θρησκευόμενο αυτό έθνος της Ανατολικής Αφρικής.
Η αντίδραση απέναντι στον νόμο ήταν, σε συντριπτικό βαθμό, θετική μέσα στο κοινοβούλιο, με το νομοσχέδιο να περνάει με φωνητική ψηφοφορία με μικρές τροπολογίες, ενώ μόνο δύο βουλευτές εξέφρασαν ανοιχτά την αντίθεσή τους. Μάλιστα, ο νομοθέτης Fox Odoi-Oywelowo τάχθηκε ξεκάθαρα κατά του νομοσχεδίου, λέγοντας ότι «παραβαίνει τα καθιερωμένα διεθνή και περιφερειακά πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων» καθώς «περιορίζει άδικα τα θεμελιώδη δικαιώματα των LGBTQI+ ατόμων».
Η διεθνής κοινότητα, από πλευρά της, έκανε επίσης ξεκάθαρη τη θέση τη, με την αντίδραση στον προτεινόμενο νόμο κατά της ομοφυλοφιλίας της Ουγκάντα συνέχισε να αυξάνεται. Ειδικότερα, ένας συνασπισμός διεθνών εταιρειών, συμπεριλαμβανομένης της Google και της Microsoft, έχει προειδοποιήσει ότι ο προτεινόμενος νόμος θα βλάψει άμεσα την οικονομία της Ουγκάντα μειώνοντας τις ξένες επενδύσεις και τον τουρισμό. Ένας εκπρόσωπος του Λευκού Οίκου πρόσθεσε ότι το νομοσχέδιο αντιπροσωπεύει μια από τις πιο ακραίες ενέργειες κατά της LGBTQI+ κοινότητας οπουδήποτε στον κόσμο, ενώ και ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, Volker Türk έλαβε θέση, δηλώνοντας ότι ο νόμος «θα καταστήσει τις λεσβίες, τους ομοφυλόφιλους και τους αμφιφυλόφιλους στην Ουγκάντα εγκληματίες απλώς και μόνο επειδή υπάρχουν». Η μη κυβερνητική οργάνωση Human Rights Watch προειδοποίησε επιπλέον ότι ο νόμος θα παραβίαζε τα δικαιώματα των πολιτών της Ουγκάντας.
Μετά τη ψήφιση του, το νομοσχέδιο «επέστρεψε» στο κοινοβούλιο αφού ο Πρόεδρος Yoweri Museveni πρότεινε αλλαγές, υποστηρίζοντας πως από τη στιγμή που ο νόμος τιμωρεί τους ανθρώπους που ταυτίζονται ως ομοφυλόφιλοι θα οδηγήσει ενδεχομένως στη δίωξη ανθρώπων απλώς και μόνο για τη φυσική τους εμφάνιση. Ο Museveni, παρόλα αυτά, έχει αντιταχθεί εδώ και πολύ καιρό στα δικαιώματα των LGBTQI+ και υπέγραψε, μάλιστα, έναν νόμο κατά των LGBTQ το 2013, τον οποίο οι δυτικές χώρες καταδίκασαν ενώπιον εγχώριου δικαστηρίου για διαδικαστικούς λόγους. Παρόλο που αυτή η τελευταία έκδοση του νομοσχεδίου έχει αποδυναμωθεί συγκριτικά με την αρχική του μορφή, εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο σκληρά νομοσχέδια κατά των ομοφυλοφίλων στην ήπειρο, αφού σε μεγάλο βαθμό η αναθεώρηση του νομοσχεδίου ήταν αμετάβλητη.
Το κλίμα στην Ουγκάντα, όπως και σε αρκετές άλλες χώρες της Αφρικής, παραμένει να είναι εχθρικό για τους ομοφυλόφιλους, με πολλούς πολιτικούς και θρησκευτικούς ηγέτες να έχουν χρησιμοποιήσει ανοιχτά αντι-gay ρητορική. Ο νέος νόμος κάνει μια ήδη τεταμένη κατάσταση ακόμη πιο επικίνδυνη και θανάσιμη για όσους και μόνον τολμούν να παραδεχτούν ότι ανήκουν στην κοινότητα ΛΟΑΤΚΙ+. Είναι ξεκάθαρο το γεγονός πως το νομοσχέδιο παραβιάζει πολλαπλά θεμελιώδη δικαιώματα που εγγυώνται, θεωρητικά, από το Σύνταγμα της Ουγκάντα και τις διεθνείς συμβάσεις για τα ανθρώπινα δικαιώματα στα οποία η Ουγκάντα είναι συμβαλλόμενο μέλος, ενώ ενθαρρύνει και την περαιτέρω παραβίαση των δικαιωμάτων της ιδιωτικής ζωής και των ελευθεριών της έκφρασης που ήδη διακυβεύονται στην Ουγκάντα. Από όλες τις πλευρές, η ψήφιση του συγκεκριμένου νομοσχεδίου είναι ένα μεγάλο βήμα προς τα πίσω για τη διεθνή κοινότητα, από άποψη ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ισότητας και φιλελεύθερης κοινωνικής προόδου.
Βιβλιογραφία:
· BBC. (2023). “Homosexuality: The countries where it is illegal to be gay” Από https://www.bbc.com/news/world-43822234
· Aditi Bhandari. (2023). “Uganda’s anti-gay bill is the latest and worst to target LGBTQ Africans”. Από https://www.reuters.com/graphics/UGANDA-LGBT/movakykrjva/
· Larry Madowo & Catherine Nicholls. (2023). “Uganda parliament passes bill criminalizing identifying as LGBTQ, imposes death penalty for some offenses”. Από https://edition.cnn.com/2023/03/21/africa/uganda-lgbtq-law-passes-intl/index.html
· Al Jazeera. (2023). “Uganda’s new anti-homosexuality law bans identification as LGBTQ”. Από https://www.aljazeera.com/news/2023/3/22/uganda-passes-tough-antigay-law-bans-identification-as-lgbtq
· Patience Atuhaire. (2023). “Uganda waters down anti-gay law”. Από https://www.bbc.com/news/world-africa-65447126
· International Center for Transitional Justice. (2023). “Uganda’s New Anti-Homosexuality Law Bans Identification as LGBTQ”. Από https://www.ictj.org/latest-news/uganda%E2%80%99s-new-anti-homosexuality-law-bans-identification-lgbtq
· International Lesbian, Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association (ILGA). (2023). “Criminalisation of consensual same-sex sexual acts”. Από https://database.ilga.org/criminalisation-consensual-same-sex-sexual-acts
Ευρυδίκη Παπανικολάου, Απόφοιτος του τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
