Μία κάμερα με δυνατότητα ηχογράφησης. Σύνδεση στο διαδίκτυο και δυνατότητα αποστολής του βίντεο σε χιλιάδες χρήστες των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης. Αυτές είναι πολύ βασικές δυνατότητες που πλέον έχουν οι περισσότεροι από τους πολίτες στην πλειονότητα των χωρών, κυρίως αυτών στο δυτικό ημισφαίριο. Αναμφίβολα το γεγονός αυτό έχει αλλάξει τον τρόπο της ενημέρωσης και τις παραμέτρους που την αφορούν. Δεν εστιάζουμε στη δυνατότητα της δημόσιας έκφρασης των προσωπικών απόψεων του καθενός, που είναι και θεμιτή και σίγουρα μία από τις θετικές επιπτώσεις των social media. Ο προβληματισμός έγκειται στο ότι γίνεται δυσδιάκριτο πλέον το να ξεχωρίσεις το αληθινό γεγονός από το ψευδές, το να έχεις πρόσβαση στην ουσιαστική πληροφορία και όχι στην παραπληροφόρηση. Αυτό συμβαίνει διότι υπάρχει σε αφθονία η πρόσβαση και στα δύο!
Πρόκειται για ένα παγκόσμιο πρόβλημα, ένα πρόβλημα που αφορά την ανθρωπότητα, η οποία ζει στα πλαίσια της ανεπανάληπτης, μέχρι σήμερα, τεχνολογικής άνθισης στην οποία χρειάζεται να προσαρμοστεί. Ο κόσμος των social media φαίνεται ιδιαίτερα ευάλωτος στη δημιουργία και τη διακίνηση fake news και θεωριών συνωμοσίας, αφού ο καθένας μπορεί να διατυπώσει κάτι για το οποίο είτε δεν έχει επαρκείς αποδείξεις, είτε παρερμηνεύοντας άλλες, είτε ακόμα εκμεταλλεύεται και τα λάθη εκείνων που έχουν την ευθύνη διατύπωσης ορθών συμπερασμάτων αλλά, όπως όλοι μας, είναι αναμενόμενο να αστοχήσουν σε μερικές περιπτώσεις. Θεωρώ πως ο βασικότερος λόγος που αυτή τη στιγμή το φαινόμενο αυτό επικρατεί έχει να κάνει με τον χαμηλότερο ρυθμό προσαρμογής της κοινωνικής (ακόμα και στον ηλεκτρονικό κόσμο) συνύπαρξης μας σε σχέση με τον εκθετικό ρυθμό των τεχνολογικών εξελίξεων. Πιστεύω πως αργά ή γρήγορα θα δημιουργηθούν ή και θα βελτιωθούν οι υπάρχοντες, απαραίτητοι, μηχανισμοί όπου, για παράδειγμα, τα δημοσιεύματα που θα κυκλοφορούν θα έχουν την απαραίτητη πιστοποίηση ότι πρόκειται για επαληθευμένα γεγονότα ή όχι. Αυτή είναι συνοπτικά μία γενικότερη κατάσταση που επικρατεί σε όλο τον πλανήτη.
Στην Ελλάδα όμως παρατηρείται μία ιδιαιτερότητα, που πιθανόν να μην είναι αποκλειστικά δικό μας φαινόμενο, αλλά σίγουρα αποτελούμε ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα. Πιο συγκεκριμένα αυξάνονται οι περιπτώσεις όπου γεγονότα λαμβάνουν την πραγματική τους διάσταση στα παραδοσιακά Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, μόνο ύστερα από μία μαζική αντίδραση χρηστών στα social media, όπου αξιοποιώντας τις δυνατότητες που αναφέρονται στην αρχή του κειμένου δίνουν όχι μόνο εικόνα και ήχο αλλά κυρίως «φως» και «φωνή» σε γεγονότα που ειδάλλως υποβαθμίζονται ή ακόμα και αποσιωπώνται. Ο λόγος αυτός έχει να κάνει με την ποιότητα της δημοσιογραφίας, ένα διαφορετικό ζήτημα το οποίο αλληλεπιδρά με το βασικό ζητούμενο που αναλύουμε στο άρθρο.

Πρόκειται σίγουρα για ένα διαχρονικό πρόβλημα, το οποίο δυστυχώς μοιάζει να εντείνεται το τελευταίο διάστημα. Οι αιτίες του προβλήματος είναι πολλές, άλλες γνωστές στους πάντες και άλλες που χρήζουν βαθύτερης έρευνας. Δεν ξέρω αν μπορεί να υπάρξει μία απολύτως αντικειμενική δημοσιογραφία, το πρόβλημα είναι ότι είναι αρκετές οι φορές όπου η δημοσιογραφία αντί για αντικειμενική προσιδιάζει σε στρατευμένη. Εκεί έρχεται ο άτυπος έλεγχος του απλού πολίτη, ο οποίος εκμεταλλεύεται τις τεχνολογικές δυνατότητες για να αναδείξει πιθανές διαστρεβλώσεις που σε διαφορετική περίπτωση θα παρουσιαζόντουσαν ως πραγματικότητα.
Στο κείμενο αναλύσαμε δύο διαφορετικές όψεις πάνω στις οποίες καλείται να ισορροπήσει η δημόσια συζήτηση στα social media. Από τη μία χρειάζεται η διαμόρφωση του απαραίτητου πλαισίου, ώστε να καταπολεμείται κάθε απόπειρα διακίνησης ψευδών ειδήσεων και αναπαραγωγής φανταστικών περιστατικών καθώς και «θολών» εντυπώσεων. Από την άλλη δεν χωρά αμφισβήτηση ότι η ταχύτατη μεταφορά πληροφοριών από τον καθένα μας προς όλους τους υπόλοιπους μπορεί να αποτελέσει ένα δημοκρατικό «όπλο» ελέγχου απέναντι σε κάθε προσπάθεια χειραγώγησης και παραπλάνησης της κοινής γνώμης μέσω των παραδοσιακών Μ.Μ.Ε.. Το πώς θα διαμορφωθεί αυτή η ισορροπία είναι μία ανοιχτή συζήτηση στην οποία όλοι μας συμμετέχουμε, θέλοντας και μη, ενώ σίγουρα υπάρχει χώρος για επιστημονική έρευνα και ανάλυση. Το σίγουρο είναι πως, όπως και συμβαίνει και με κάθε εργαλείο, ο τρόπος χρήσης των social media καθορίζει και το αν είναι θετική ή αρνητική η επίδρασή τους.
Κωνσταντίνος Ηλιάδης, Τελειόφοιτος Μεταπτυχιακός Φοιτητής Κοινωνικών Επιστημών