Η Γουατεμάλα αποτελεί ένα κράτος της Κεντρικής Αμερικής, το οποίο συνορεύει με το Μπελίζ, το Μεξικό, την Ονδούρα και το Ελ Σαλβαδόρ. Ως επίσημη γλώσσα της απαντώνται τα ισπανικά, ενώ ομιλούνται και περίπου πενήντα τοπικοί διάλεκτοι ιθαγενών. Η οικονομία της στηρίζεται στις εξαγωγές, κυρίως καφέ και φρούτων. Μολαταύτα, η χώρα έχει την πέμπτη φτωχότερη οικονομία στη Λατινική Αμερική σύμφωνα με την έκθεση της Διεθνούς Τράπεζας. Περισσότερο από το 50% του πληθυσμού της Γουατεμάλα ζει κάτω από το όριο της φτώχειας, ενώ το 50% των παιδιών ηλικίας κάτω των πέντε ετών υποσιτίζονται. Την ίδια στιγμή, η χώρα βασανίζεται από τη διαφθορά, την εγκληματικότητα και την ανεργία. Τα δεινά αυτά ριζώνουν στον εμφύλιο πόλεμο που ταλάνισε τη Γουατεμάλα για περισσότερες από τρεις δεκαετίες.
Ο εμφύλιος της Γουατεμάλα έλαβε χώρα από το 1960 έως το 1996. Μεταξύ των αιτιών που οδήγησαν σε αυτόν τον πόλεμο, είναι σίγουρα και η εκλογή του σοσιαλιστή Αρμπένζ το 1951 και η εφαρμογή ενός νέου κώδικα εργασίας από την κυβέρνησή του. Το νέο νομικό πλαίσιο εργασίας προξένησε ζημιά στα συμφέροντα της Ενωμένης εταιρείας φρούτων (ufco), ενός κολοσσού για την οικονομία των ΗΠΑ, καθώς και στα υψηλά κοινωνικά στρώματα της Γουατεμάλα. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ιδεολογική κατεύθυνση του Αρμπένζ -σε μια ψυχροπολεμική περίοδο-προκάλεσε την αμερικανική εισβολή στη χώρα. Πράγματι, ο στόχος των Ηνωμένων Πολιτειών επετεύχθη, αφού το 1954 ο συνταγματάρχης Καστίγιο Άρμας, με την αρωγή της CIA, έκανε πραξικόπημα ενάντια στον Αρμπένζ. Έκτοτε, η κατάσταση στη χώρα άρχισε σταδιακά να αποσταθεροποιείται. Το 1957 ο Άρμας δολοφονείται και πρόεδρος της χώρας εξελέγεται ο συντηρητικός Μιγκέλ Φουέντες.
Το 1960 αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος. Αντιμαχόμενα στρατόπεδα υπήρξαν η κυβέρνηση της χώρας, η οποία λάμβανε την στήριξη των ΗΠΑ και οι ομάδες ανταρτών, κυρίως ιθαγενών Μάγιας, που υποστηρίζονταν από τη Νικαράγουα και την Κούβα. Συγκεκριμένα, συναντήθηκαν τέσσερις αντάρτικες ομάδες: ο στρατός των φτωχών ανταρτών (EGP), η οργάνωση των λαών στα όπλα (FAR), οι ένοπλες επαναστατικές δυνάμεις (OPRA) και το εργατικό κόμμα (PGT). Το 1982, οι τέσσερις ομάδες συσπειρώθηκαν και προέκυψε η Εθνική επαναστατική ενότητα της Γουατεμάλα (URNG), η οποία σήμερα συνιστά πολιτικό κόμμα.
Παρότι ο εμφύλιος διήρκησε τριανταέξι έτη, η περίοδος 1978 έως 1983 καταγράφηκε ως η βιαιότερη, αφού τότε σημειώθηκε το 90% των παραβιάσεων ανθρωπίνων δικαιωμάτων από την κυβέρνηση της Γουατεμάλα. Στην πρώιμη δεκαετία του ’80 διενεργήθηκε η γενοκτονία των Μάγια, γνωστή και ως το σιωπηλό ολοκαύτωμα. Ειδικότερα, ο δικτάτορας Ρίος Μόντ, ο οποίος κυβέρνησε τη χώρα για ενάμιση χρόνο, από το 1982 έως το 1983, θεωρείται ο ηθικός αυτουργός για 1.771 σφαγές ιθαγενών της φυλής Ισίλ, τον εκτοπισμό 29.000 ανθρώπων, καθώς και για περιστατικά σεξουαλικής κακοποίησης σε 1.400 γυναίκες. Ο Μόντ δικάστηκε στη χώρα του το 2013 –όποτε και έληγε η βουλευτική ασυλία του- για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας. Εντούτοις, παρότι καταδικάστηκε σε ογδόντα έτη κάθειρξη, δεν εξέτισε ποτέ την ποινή του, η οποία ακυρώθηκε μάλιστα από το συνταγματικό δικαστήριο μια βδομάδα αργότερα, με την πρόφαση διαδικαστικών παρατυπιών. Ο εμφύλιος πόλεμος στοίχησε τη ζωή συνολικά σε 200.000 ανθρώπους ως επί το πλείστον ιθαγενών και άμαχων, ταυτόχρονα οι αγνοούμενοι ανέρχονταν σε 40.000.
Ο εμφύλιος πόλεμος έληξε τον Δεκέμβριο του 1996, όταν υπεγράφη συνθήκη ειρήνης μεταξύ των ανταρτών του URNG και της κυβέρνησης υπό τον νεοεκλεγέντα πρόεδρο Αλβάρο Αρσού. Αξιοσημείωτο είναι πως μέχρι και σήμερα, η Γουατεμάλα δεν έχει κατορθώσει να ξεπεράσει τις πληγές που άφησε ο εμφύλιος. Τα υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας και δη βίας εις βάρος των γυναικών συνιστούν διαχρονικά επακόλουθα του εμφυλίου, καθώς δεν έχει επιτύχει ακόμα τη σταθεροποίησή της. Μάλιστα, το 2015 είχε ποσοστό γυναικοκτονιών 7.6 ανά 100.000, καθιστώντας την χώρα σε μια από τις πιο επικίνδυνες για γυναίκες παγκοσμίως. Αναμφισβήτητα, η Γουατεμάλα έχει έναν μακρύ δρόμο να διαβεί ώστε να βελτιώσει το βιωτικό επίπεδο των κατοίκων της.
Πηγές:
- Καθημερινή, Το πραξικόπημα στη Γουατεμάλα.
https://www.kathimerini.gr/world/501761/to-praxikopima-sti-goyatemala/
- BBC News, Guatemala profile-timeline.
https://www.bbc.com/news/world-latin-america-19636725
- Los Angeles Times, Guatemala’s civil war devastated the country’s indigenous Maya communities.
https://www.latimes.com/world/mexico-americas/la-fg-guatemala-war-aftermath-20180903-story.html
- The world bank, The world bank in Guatemala.
https://www.worldbank.org/en/country/guatemala/overview
Ιωάννα Κυνηγοπούλου, Φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών
Πηγή Εικόνας: https://www.thoughtco.com/guatemalan-civil-war-history-and-impact-4800364
