“Πάμπλο/ Πάμπλο Νερούδα/ Αδελφέ μου/ Αδελφέ του κόσμου”
Γιάννης Ρίτσος
Η ποίηση του Πάμπλο Νερούδα μιλάει για τον έρωτα, τον αγώνα και τον πόνο, χωρίς να διστάζει να εισχωρήσει στα άδυτα του υπερρεαλισμού, και έχει αγγίξει την ανθρώπινη ψυχή σε όλα τα πλάτη και μήκη της Γης. Αναμφισβήτητα μία από τις πιο προβεβλημένες προσωπικότητες της Χιλής και, σύμφωνα με τον Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, “ο σπουδαιότερος ποιητής του 20ου αιώνα”, ο Ρικάρδο Νεφταλί Ρέγιες Μπασοάλτο, όπως ήταν το πλήρες αληθινό όνομά του, ενέπνευσε με την ζωή και το έργο του καλλιτέχνες και ακτιβιστές στη Νότια Αμερική και διεθνώς. Η συναρπαστική ιστορία για το πως η ποίηση του αποτέλεσε αντικείμενο ελληνικών μελοποιήσεων, ξεκινάει στα τέλη της δεκαετίας του ‘70.
Η ερμηνεύτρια, μουσικός, μεταφράστρια και καθηγήτρια ελληνικής λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο της Χιλής Δανάη Στρατηγοπούλου ξεκίνησε το 1966 την μετάφραση και μελοποίηση δύο ποιητικών συλλογών του Πάμπλο Νερούδα, μία εκ των οποίων το “Canto General” (“Γενικό Άσμα”). Από αυτό το εγχείρημα προέκυψε ένας δίσκος με τίτλο “Danai canta a Neruda” (“Η Δανάη τραγουδάει Νερούδα”), ο κυκλοφόρησε το 1969 στη Χιλή. Η ενορχήστρωση του ήταν αποτέλεσμα συνεργασίας Χιλιανών μουσικών και της αδελφής της Δανάης, Μίρκας Στρατηγοπούλου. Ο χαρακτήρας του δίσκου θα μπορούσε να περιγραφεί ως ένα συνονθύλευμα ελληνικής και χιλιανής μπαλάντας, ή ως μία μουσική γέφυρα μεταξύ των δύο πολιτισμών. Στην Ελλάδα, η επίσημη έκδοση του δίσκου έγινε μόνο μετά τον θάνατο της Δανάης, το 2010, στην επέτειο των 200 χρόνων ανεξαρτησίας της Χιλής από τους Ισπανούς κονκισταδόρες. Παρόλα αυτά, ήδη το 1974 η Δανάη πραγματοποίησε μία άτυπη παρουσίαση των κομματιών, μαζί με άλλα ισπανικά αγωνιστικά τραγούδια, σε ένδειξη αλληλεγγύης με τον χιλιανό λαό, ο οποίος τότε βρισκόταν υπό το δικτατορικό καθεστώς του Πινοσέτ.
Tο 1971 ο μεγάλος συνθέτης Μίκης Θεοδωράκης, Πρόεδρος τότε του Πατριωτικού Αντιδικτατορικού Μετώπου, ταξίδεψε στην Χιλή, κατόπιν πρόσκλησης της κυβέρνησης Αλιέντε, και αποφάσισε “να δώσει στη Χιλή τη δική του μουσική άποψη για το “Canto General”, το δέκατο ποιητικό βιβλίο του Νερούδα. Το έργο παρουσιάστηκε το 1974, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Νερούδα, στο Παρίσι, μιας και το 1973 ματαιώθηκε η παρουσίαση του στην Χιλή λόγω της δικτατορίας. Η πρώτη επίσημη ηχογράφηση του “Canto General” θα γίνει η αφορμή συνάντησης πασίγνωστων μουσικών και ερμηνευτών από διάφορες χώρες. Στην Ελλάδα το μεγαλοπρεπές και επιβλητικό έργο παρουσιάστηκε πρώτη φορά το 1975, όταν πια η χώρα είχε περάσει στην εποχή της Μεταπολίτευσης, και συγκλόνισε το ελληνικό κοινό.
Οι υπέροχοι στίχοι του Χιλιανού ποιητή αποτέλεσαν το έναυσμα για την δημιουργία ουσιωδών σχέσεων μεταξύ του ίδιου και των δύο επιφανών Ελλήνων, και έφεραν στον κόσμο δύο μουσικούς ύμνους για την ελευθερία, την ισότητα και την ειρήνη. Πρόκειται για δύο έργα τέχνης με συμβολική αξία και βαθύ ιστορικό, κοινωνικό και πολιτικό υπόβαθρο, τα οποία αναδεικνύουν μία μοναδική σύνδεση μεταξύ των δύο χωρών, υπό το φως των κοινών σημείων της ιστορίας τους, αλλά και της ενότητας του ζωηρού πνεύματος τους. Το “Danai canta a Neruda” και το “Canto General”, το καθένα με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, φανερώνουν την αλληλεγγύη και την κατανόηση μεταξύ δύο λαών που έζησαν βίους ανάλογους. Το ιστορικό αυτών των έργων υπογραμμίζει τον ρόλο της τέχνης στην πολιτική και τον αγώνα των ανθρώπων για ανεξαρτησία. Η συγκινητική αντάμωση των γεμάτων πάθος και αλήθεια στίχων του Πάμπλο Νερούδα και της σύγχρονης ελληνικής μουσικής έδωσε τον χώρο για επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων της Χιλής και της Ελλάδας, και έθεσε τα θεμέλια για μία διαχρονική πολιτιστική ανταλλαγή.
“Το Κάντο Χενεράλ γράφτηκε για να παιχτεί στην ελεύθερη Χιλή για την απελευθέρωση της Ελλάδας. Τελικά, παίχτηκε στην ελεύθερη Ελλάδα για την απελευθέρωση της Χιλής.”
Μ. Θεοδωράκης
Βασιλική Τσακλίδου
Πηγές
- https://www.elculture.gr/blog/article/pamplo-nerouda/
- https://www.lifo.gr/culture/music/otan-i-danai-melopoiise-kai-tragoydise-pablo-neruda-1969-sti-hili
- https://www.ispania.gr/musica/1839–danai-canta-a-neruda
- https://mikisguide.gr/to-istoriko-tis-melopiisis-tou-canto-general/
- https://bookstandfiles.wordpress.com/2013/04/09/%CE%BC%CE%B5%CE%BB%CE%BF%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CE%BC%CE%B5%CE%BD%CE%B7-%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%B7%CF%83%CE%B7-danai-canta-a-neruda-%CE%B4%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B7-%CF%83%CF%84%CF%81%CE%B1/
- Holst-Warhaft, G. (1980) Theodorakis: Myth & Politics in Modern Greek Music, Amsterdam.
Neruda, P., μτφρ. Στρατηγοπούλου, Δ. (2004) Γενικό Άσμα, Αθήνα.
