Η Σοβιετική Ένωση, μετά το θάνατο του Στάλιν έδειχνε να θέλει να απαγκιστρωθεί από το παρελθόν της. Ο Χρουστσόφ ανακοίνωσε ότι ο προκάτοχος του ήταν υπεύθυνος για τη δολοφονία και τις μαζικές εκτοπίσεις χιλιάδων σοβιετικών πολιτών. Εν ολίγοις, φόρτωσε όλα τα λάθη στην προηγούμενη ηγεσία και ξεκίνησε μια διαδικασία αποσταλινοποίησης με πιο φιλελεύθερα μέτρα. Στο πλαίσιο αυτό, ο Χρουστσόφ διέκοψε τη χρηματοδότηση της Ουγγαρίας με αποτέλεσμα η χώρα να πέσει σε ύφεση. Η Ουγγαρία από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βρισκόταν υπό την ηγεσία του Κομμουνιστικού Κόμματος, με ένα καθεστώς κατ’ εικόνα αυτού του Στάλιν. Ο ηγέτης Ματίας Ράκοζι, κυβερνούσε με πρότυπο τις παραδοσιακές σταλινικές μεθόδους με αποτέλεσμα την απομόνωση του και τη δημιουργία νέας κυβέρνησης υπό τον Ιμρέ Νάγκι ο οποίος όμως καθαιρέθηκε από το ουγγρικό Κομμουνιστικό Κόμμα λόγω του υπέρ του δέοντος φιλελεύθερου προγράμματος του.
Τον Σεπτέμβριο του 1956 σχηματίστηκαν εργατικές επιτροπές αιτούμενες τη δημοκρατική λειτουργία των συνδικάτων. Στο πλάι τους στάθηκε η Ένωση Διανοούμενων που διατύπωσε αιτήματα για ελεύθερες εκλογές, πλήρη απομάκρυνση του Ρακόζι και χειραφέτηση από τη Σοβιετική Ένωση. Την 23η Οκτωβρίου του ίδιου έτους, οι δρόμοι της Βουδαπέστης γέμισαν με 50.000 άτομα που κατευθύνονταν στο κρατικό ραδιόφωνο για να διατυπώσουν δημόσια τα αιτήματα τους. Αμέσως, η αστυνομία άνοιξε πυρ. Οι εργάτες των εργοστασίων όπλων άρχισαν να εξοπλίζουν τους διαδηλωτές ώστε να μπορούν να ανταπεξέλθουν ενώ πολλοί φαντάροι, αρνούμενοι να πυροβολήσουν, παρέδωσαν τα όπλα τους στο λαό που πάλευε με τα μεγαθήρια του Κόκκινου Στρατού.
Έπειτα από τρεις μέρες, τα συνδικάτα δημοσίευσαν τα πλήρη αιτήματα της επανάστασης: μεγαλύτεροι μισθοί, αποχώρηση του Κόκκινου Στρατού, συμμετοχή αντιπροσώπων των εργατών στην κυβέρνηση, ίδρυση εργατικής πολιτοφυλακής και γενική αμνηστία. Μολονότι στις 30 Οκτωβρίου η ΕΣΣΔ απέσυρε το στρατό της, ο Νάγκι ανακοίνωσε την αποχώρηση της Ουγγαρίας από το Σύμφωνο της Βαρσοβίας. Η απάντηση ήταν άμεση: επίθεση από ξηρά και αέρα. Η εξέγερση πνίγηκε στο αίμα, ο Νάγκι κρεμάστηκε και ο αντικαταστάτης του Γιάνος Καντάρ προχώρησε σε τρομοκρατική εκστρατεία έναντι των εργατικών συμβουλίων.
Η ουγγρική επανάσταση δεν ήταν μια αστική επανάσταση αλλά μια κλασική προλεταριακή επανάσταση. Η Ουγγαρία του 1956 έδειξε τη σαθρότητα (πλέον) του καθεστώτος της Ρωσίας και των δορυφόρων της που παρότι μιλούσε υπέρ της εργατικής τάξης, στην πραγματικότητα φίμωνε τους εργάτες και τους στερούσε θεμελιώδη δικαιώματα. Αυτό που συνέβη στην Ουγγαρία ήταν η πρώτη μαζική εργατική εξέγερση στην Ευρώπη μετά τον πόλεμο. Οι Ούγγροι εργάτες ακόμα και μετά την αιματηρή καταστολή της προσπάθειας τους, συνέχισαν για έναν ολόκληρο μήνα τις απεργίες. Μπορεί να νικήθηκαν, αλλά επανέφεραν μια θέση του Μαρξ η οποία ίσως έμοιαζε ξεχασμένη: η απελευθέρωση της εργατικής τάξης είναι έργο της ίδιας. Απέδειξαν ότι οι αξίες είναι ανώτερες από κάθε ηγέτη και ότι η εξουσία ξεκινάει και τελειώνει στο λαό. Ήταν σίγουρα μια έφοδος στον ουρανό.
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
