Οι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες (Ο.Α.) από την αναβίωσή τους το 1896 και έπειτα, έχουν έναν ιδιαίτερο ρόλο στην παγκόσμια επικαιρότητα κάθε τέσσερα χρόνια, όταν και διεξάγονται. Αυτόν τον ρόλο ασφαλώς και τον απέκτησαν σταδιακά, αλλά όπως και οι αγώνες της αρχαιότητας, έτσι και αυτοί, αποτελούν ένα σημείο αναφοράς για τους ανθρώπους της οικουμένης, οι οποίοι περιμένουν να στείλουν τους αθλητές τους να συναγωνιστούν απέναντι στον υπόλοιπο κόσμο. Η αλήθεια είναι ότι η τεράστια αυτή διοργάνωση, παρά τις εξαγγελίες για το αντίθετο, «κουβαλάει» πολλές μαύρες σκιές, οι οποίες απέχουν από τις ιδέες και το κίνημα του Ολυμπισμού. Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσουμε να δούμε την θετική οπτική πέραν των όποιων, απολύτως βάσιμων, ενστάσεων εν όψει της διοργάνωσης που ξεκινάει στο Τόκιο την Παρασκευή 23/07.
Η διοργάνωση των Ο.Α. έχει γιγαντωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Μέσα σε αυτές τις λίγο παραπάνω από δύο εβδομάδες ένα τεράστιο άθροισμα αθλημάτων και αγωνισμάτων διεξάγεται καθημερινά καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας. Η εμπορευματοποίηση των Αγώνων και γενικότερα η οικονομική τους επιρροή είναι η βασικότερη σκιά της διοργάνωσης. Παρατηρούμε πως οι ίδιοι οι Αγώνες έχουν γίνει ένα προϊόν, πάνω στο οποίο έχουν προσκολλήσει τεράστιοι επιχειρηματικοί κολοσσοί, ως μεγάλοι χορηγοί και πάνω στις ιδέες και τις αξίες του Ολυμπιακού κινήματος, έχουν τοποθετήσει το brand τους σαν σφραγίδα. Δεν είναι κρυφό μυστικό το ότι οι συνθήκες διεξαγωγής των Αγώνων γίνονται έρμαιο των τηλεοπτικών δικαιωμάτων, αφού το μεγαλύτερο Αμερικανικό δίκτυο που καλύπτει τους Αγώνες, το NBC, «κόβει» και «ράβει» το πρόγραμμα, όπως το βολεύει. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αγώνες της κολύμβησης, η οποία θεωρείται το κυρίως άθλημα της πρώτης εβδομάδας των αγώνων, οι οποίοι για να συμπέσουν στις εμπορικές για τις Η.Π.Α. ώρες, στη διοργάνωση του Πεκίνου το 2008, όπως και σε αυτή του Τόκιο το 2021, θα διεξαχθούν οι τελικοί τις πρωινές τοπικές ώρες και οι προκριματικοί τις απογευματινές. Έτσι θα μπορεί το αμερικανικό δίκτυο να μεταδίδει τους αγώνες στην εμπορική απογευματινή ζώνη για τις Η.Π.Α., αδιαφορώντας για την ανατροπή στο παραδοσιακό πρόγραμμα των αθλητών.
Εξαιτίας της εμπορευματικοποίησης των Αγώνων έρχονται άλλες δύο μεγάλες σκιές. Η μία είναι η υπόθεση του ντόπιγκ. Πόσες και πόσες ιστορίες δεν έχουν βγει στην επιφάνεια για αθλητές κάθε βεληνεκούς, οι οποίοι στο βωμό της επιτυχίας κάνουν το «ευ αγωνίζεσθαι» να πηγαίνει περίπατο; Σχεδόν κάθε χώρα έχει παραδείγματα με αθλητές και πρωταθλητές που αμαύρωσαν την ηθική του Ολυμπιακού κινήματος και υπερπολλαπλάσιες είναι οι υποψίες που δημιουργούνται σε όλο τον πλανήτη για τεράστιους πρωταθλητές, και ας μην αποδεικνύεται κάτι στην πράξη. Δεν ξέρω αν όπου υπάρχει καπνός, υπάρχει και φωτιά, σίγουρα όμως ο κόσμος έχει μάθει να σκέφτεται ως κανονικότητα του πρωταθλητισμού, την αθέμιτη ενίσχυση της απόδοσης μέσω ουσιών και άλλων παρόμοιων τεχνικών, με τους Ο.Α. να είναι μία διοργάνωση που έχει συνδυαστεί ως τέτοια στη συνείδηση της κοινής γνώμης. Η δεύτερη μεγάλη σκιά είναι η εκμετάλλευση της χώρας που φιλοξενεί τους Αγώνες. Είμαστε σε θέση να έχουμε ζήσει την εμπειρία της φιλοξενίας των Αγώνων και να γνωρίζουμε από πρώτο χέρι την οικονομική δυσκολία της οργάνωσης και της διοργάνωσης ενός τέτοιου mega event, που δεν έχει υπάρξει ούτε μία φορά που το συνολικό κόστος, όπως έχει υπολογιστεί στο ξεκίνημα ή ανατιμηθεί στην πορεία, να μην ξεπεράσει αυτές τις προβλέψεις κατά πολύ επιβαρύνοντας τα κράτη που έχουν αναλάβει αυτή την ευθύνη. Η διαχείριση, άλλωστε της αποκαλούμενης ολυμπιακής κληρονομιάς σε υλικό (εγκαταστάσεις, υποδομές κλπ.) και πνευματικό επίπεδο είναι ακόμα μία διάσταση που αφορά τις διοργανώτριες χώρες, αφού πέσουν τα φώτα των Αγώνων. Τέλος, αξίες όπως η Ολυμπιακή εκεχειρία, θεμελιώδης για τους αγώνες της αρχαιότητας, μάλλον ως ένα πικρό ανέκδοτο ακούγονται στη σύγχρονη εποχή…
Έχουν αξία οι Ο.Α. μέσα σε όλο αυτό το σκοτεινό πλαίσιο; Ασφαλώς και ναι! Μέσα σε αυτή την τεράστια διοργάνωση υπάρχουν λόγοι για τους οποίους αξίζει όλοι εμείς να ασχοληθούμε και να γίνουμε μέρος, έστω και εξ αποστάσεως, όλου αυτού που πρόκειται να συμβεί τις επόμενες δύο εβδομάδες. Οι Αγώνες στο Τόκιο είναι ήδη, προτού καν ξεκινήσουν, από τους πιο ιδιαίτερους στην ιστορία, και το ίδιο απρόβλεπτοι αναμένεται να είναι και κατά τη διάρκειά τους. Η αναβολή των Ο.Α. το 2020, πρώτη φορά σε περίοδο ειρήνης, ήταν μία πρωτοφανής και με τεράστιες επιπτώσεις απόφαση, αν αναλογιστεί κανείς όλα όσα περιγράψαμε παραπάνω σε σχέση με την εμπορική δυναμική τους. Φέτος η διοργάνωση θα γίνει, για πρώτη φορά, δίχως την παρουσία κόσμου, ενώ τα κρούσματα του COVID προβλέπεται ότι θα παίξουν σημαντικό ρόλο στην ίδια την έκβαση των αποτελεσμάτων των Αγώνων, καθώς σε περίπτωση κρούσματος δεν υπάρχει η δυνατότητα αλλαγής του αγωνιστικού προγράμματος και οι αθλητές μοιραία θα αποκλείονται. Πολύ ιδιαίτερες είναι και οι συνθήκες στην ίδια την Ιαπωνία. Η ασιατική χώρα δεν τα πάει καλά με τη διαχείριση της πανδημίας, βρίσκεται πολύ πίσω στους εμβολιασμούς και τα κρούσματα έχουν πάρει ανοδική πορεία εδώ και πολλές ημέρες. Χαρακτηριστικό άλλωστε είναι ότι οι Αγώνες θα διεξαχθούν ενώ η χώρα βρίσκεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Αυτές οι συνθήκες έχουν οδηγήσει την κοινή γνώμη των Ιαπώνων να είναι αρνητικοί στη διεξαγωγή των Ο.Α., καθώς φοβούνται για τις επιπτώσεις της διασποράς που πιθανόν να επιφέρουν οι Αγώνες, και όλο αυτό ενώ το φθινόπωρο έχουν προγραμματιστεί εθνικές εκλογές. Έτσι λοιπόν η κυβέρνηση της Ιαπωνίας «ακροβατεί» σε μία πολύ επικίνδυνη ισορροπία, μιας και από τη μία έχει να φέρει εις πέρας τη διεξαγωγή του τεράστιου αυτού προϊόντος, για χάρη του οποίου έχει ξοδέψει και η ίδια πολύ χρήμα. Επιπρόσθετο βάρος σε αυτό είναι ότι τα μάτια όλου του πλανήτη είναι στραμμένα προς αυτούς, εν μέσω έξαρσης της πανδημίας και μίας υγειονομικής διαχείρισης που καθίσταται δύσκολο να συνδυαστεί με τη διεξαγωγή των Αγώνων. Από την άλλη, η ιαπωνική κυβέρνηση έχει να διαχειριστεί και μία κοινή γνώμη που όχι απλώς δεν στηρίζει την όλη αυτή διαδικασία, αλλά θα έχει και τον λόγο σε μερικούς μήνες στις κάλπες, με το πολιτικό κόστος να αναμένεται μεγάλο.
Εμείς όμως, μέσα σε όλες αυτές τις συνθήκες, μπορούμε να κερδίσουμε πράγματα από μία τέτοια διοργάνωση. Ακόμα και έτσι υπάρχει η θετική όψη των Ο.Α., στην οποία αξίζει να σταθούμε. Είναι μία μοναδική ευκαιρία να δούμε αθλήματα και αγωνίσματα που είτε δεν τα βλέπουμε τόσο συχνά, είτε δεν τα έχουμε δει ποτέ μας. Θα εκπλαγείτε από τις συγκινήσεις που μπορούν να σας προσφέρουν αθλήματα πέραν του ποδοσφαίρου και του μπάσκετ που κυριαρχούν τον υπόλοιπο καιρό. Είναι άλλωστε γνωστό πως η κολύμβηση τραβάει τα βλέμματα την πρώτη εβδομάδα των Αγώνων και ο στίβος τη δεύτερη, καθώς άλλωστε θεωρείται και ο βασιλιάς των Ο.Α., ενώ υπάρχουν άλλα πόσα αγωνίσματα που θα μας δοθεί η (σπάνια) ευκαιρία να παρακολουθήσουμε σε υψηλό επίπεδο. Αυτό το τελευταίο είναι ένα ακόμα θετικό, μιας και σε κάθε αγώνισμα θα παρακολουθήσουμε τους καλύτερους στον κόσμο. Το γεγονός αυτό εγγυάται μεγάλες εμφανίσεις και επιδόσεις, υψηλού επιπέδου αποτελεσματικότητα και σκληρός συναγωνισμός. Έτσι προβλέπεται συναρπαστικό θέαμα και συγκινήσεις στις μονομαχίες που θα διεξαχθούν.
Εκτός των κορυφαίων, μεγάλο ενδιαφέρον έχουν και οι ελληνικές παρουσίες (που σε κάποιες περιπτώσεις είναι και οι κορυφαίοι στα αγωνίσματά τους). Πρόκειται για αθλητές, που πολλοί από αυτούς είναι άγνωστοι στο ευρύ κοινό, οι οποίοι μόνο για να φτάσουν και να αγωνιστούν σε ένα τέτοιο επίπεδο έχουν θυσιάσει μία ολόκληρη ζωή προπόνησης και προετοιμασίας, δίχως στις περισσότερες περιπτώσεις τις συνθήκες και τα εφόδια που έχουν οι αντίστοιχοι συναθλητές τους παγκοσμίου κλάσης στην καθημερινότητά τους. Αξίζει λοιπόν να δούμε την προσπάθειά τους, τώρα που θα «ξεδιπλώσουν» τα ταλέντα τους στην «μεγαλύτερη σκηνή».
Όποια και αν είναι η άσχημη πλευρά των Αγώνων, δεν παύουν να είναι η διοργάνωση που συγκεντρώνει τους κορυφαίους σε όλα τα αθλήματα. Και αυτά τα αθλήματα, όλα ανεξαιρέτως, όταν παίζονται από τους κορυφαίους είναι ένα πολύ υψηλού επιπέδου θέαμα. Οι Έλληνες αθλητές που θα βρεθούν στο Τόκιο είναι τα παιδιά εκείνα ή οι έφηβοι και οι νέοι εκείνοι που το 2004 παρακολούθησαν και πολύ πιθανό να έζησαν από κοντά τα αθλήματά, τα οποία «ερωτεύτηκαν» και ακολούθησαν στη συνέχεια, με αποτέλεσμα τώρα να βρίσκονται ανάμεσα στους κορυφαίους παγκοσμίως. Κάθε χώρα, ανεξαρτήτως πόσο μεγάλη ή μικρή είναι σε έκταση και πληθυσμό, θα στείλει τους αθλητές της στη μεγάλη αυτή συνάντηση, την οποία θα παρακολουθήσουν από λίγα λεπτά έως και πολλές ώρες τόσος κόσμος από κάθε μεριά του πλανήτη. Σε μία περίοδο που το «εξ αποστάσεως» έχει γίνει συνήθεια, αυτή τη φορά θα αξιοποιηθεί για μία οικουμενική συνάντηση, καθώς θα έχουμε την ευκαιρία ταυτόχρονα από κάθε σημείο της Γης να παρακολουθήσουμε την αγωνία και να μοιραστούμε και να βιώσουμε τις συγκινήσεις που θα μας προσφέρουν αυτοί οι πολύ υψηλού επιπέδου αγώνες.
Κωνσταντίνος Ηλιάδης, Τελειόφοιτος Μεταπτυχιακός Φοιτητής Κοινωνικών Επιστημών
