Έχουν περάσει 76 χρόνια από αυτή την τραγική περίοδο του Β Παγκοσμίου Πολέμου. Οι ελάχιστοι εναπομείναντες επιζώντες του Ολοκαυτώματος, μέσω των μαρτυριών τους, κρατάνε ζωντανή τη μνήμη των ανθρώπων που χάθηκαν. Το Ολοκαύτωμα κατέχει ισχυρή θέση στη συλλογική μνήμη των ευρωπαϊκών λαών. Με την άνοδο των Ναζί στην εξουσία το 1933, ξεκινάει μία τραγική περίοδος για την ιστορία της ανθρωπότητας με κατάληξη και το ολοκαύτωμα.
Στα αγγλικά, η λέξη «holocaust» προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη «ολοκαύτωμα» που σημαίνει κυριολεκτικά την πλήρως καμένη προσφορά θυσίας σε κάποιο θεό. Το ολοκαύτωμα ήταν η συστηματική, προγραμματική και κρατική πολιτική πρακτική διώξεων και εξόντωσης περίπου έξι εκατομμυρίων Εβραίων από το ναζιστικό καθεστώς και τους συνεργάτες του. Η πολιτική αυτή εφαρμόστηκε από τους Ναζί οι οποίοι πίστευαν ότι οι Εβραίοι (και όχι μόνο) , αποτελούσαν μία εξωτερική απειλή για την γερμανική φυλετική καθαρότητα, κοινώς γνωστή ως «άρια φυλή». Οι Γερμανικές αρχές στράφηκαν εναντίον, φυλετικά και βιολογικά κατώτερων, πληθυσμιακών ομάδων, όπως αυτές των Ρομά, ομοφυλόφιλων, σοσιαλιστών, ατόμων με αναπηρία και σλαβικών λαών, όπως οι Ρώσοι και οι Πολωνοί.
Η πολιτική της φυλετικής δίωξης επεκτάθηκε σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, στις οποίες υπήρχαν οι παραπάνω πληθυσμιακές ομάδες. Πριν την εξόντωση του εβραϊκού πληθυσμού, πολλές κυβερνήσεις εφάρμοζαν ήδη στο εσωτερικό τους μέτρα με τα οποία θα περιόριζαν τη δράση των Εβραίων, όπως και άλλων ομάδων.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα μίας τέτοιας χώρας είναι η Ουγγαρία. Η Ουγγαρία, εκείνη την περίοδο σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας, θεώρησε ότι μια κοινή πολιτική θα ήταν ωφέλιμη για αυτούς καθώς οι δύο κυβερνήσεις διατηρούσαν παρόμοιες πολιτικές ιδεολογίες. Η ουγγρική κυβέρνηση άρχισε να εφαρμόζει μία «αντιεβραϊκή νομοθεσία», ήδη από το Μάρτιο του 1938, κατά την οποία, η συμμετοχή των Εβραίων στην πολιτική, την οικονομία και τα επαγγέλματα, μειώθηκε κατά το 80%. Η κυβέρνηση ακόμη, περιορίζοντας τους στον οικονομικό χώρο, τους χαρακτήρισε ως «φυλετική» και όχι ως θρησκευτική ομάδα, με αποτέλεσμα την ψήφιση φυλετικού νόμου το 1941 ο οποίος δήλωνε επίσημα ποιος έπρεπε να θεωρείται Εβραίος.
Στην Ελλάδα επίσης, η δοτή κυβέρνηση επέβαλλε μποϋκοτάζ στις εβραϊκές επιχειρήσεις απέκλεισε τους Εβραίους από δημόσια αξιώματα και τους υποχρέωσε να φορούν, όταν κυκλοφορούν, το άστρο του Δαβίδ. Αναφέρεται ότι στο Ολοκαύτωμα έχασε την ζωή του περίπου το 97% των εβραίων κατοίκων της πόλης της Θεσσαλονίκης και περίπου το 82% όλων των εβραίων κατοίκων της Ελλάδας, δυστυχώς, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη.
Πώς όμως συνδέεται ο όρος του ολοκαυτώματος με αυτού της γενοκτονίας;
Ο όρος «γενοκτονία» (genocide) εισήχθη το 1944, από τον Raphael Lemkin, με αφορμή και ειδική αναφορά στην εξάλειψη του εβραϊκού πληθυσμού από τους Ναζί. Η γενοκτονία μάλιστα σηματοδοτούσε τις ναζιστικές πολιτικές συστηματικής δολοφονίας κατά το Ολοκαύτωμα, με σκοπό την καταστροφή εν όλω ή εν μέρει μιας εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας με πράξεις όπως η θανάτωση των μελών της ομάδας ή η πρόκληση σωματικής και ψυχικής βλάβης αυτών, όπως και η επιβολή μέτρων με σκοπό την πρόληψη γεννήσεων εντός της πληθυσμιακής ομάδας. Ο όρος αυτός εγκρίθηκε και υιοθετήθηκε από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 9 Δεκεμβρίου 1948, για πολιτικούς κυρίως λόγους, καθώς η προσέγγιση του Lemkin, εισήγαγε μία πιο στενή έννοια της γενοκτονίας αφού αναφέρεται σε πράξεις που στοχεύουν στην καταστροφή ενός μέρους ή όλης της εθνικής, φυλετικής, θρησκευτικής ομάδας.
Το ολοκαύτωμα, από την άλλη (το οποίο εισήχθη χρονικά πρώτο ως ορισμός) συνιστά παραδειγματική περίπτωση γενοκτονίας. Θεωρείται έτσι ως ακραία μορφή γενοκτονίας καθώς οι δράστες έχουν ως σκοπό την καταστροφή μίας ομάδας ανθρώπων, δολοφονώντας κάθε μέλος της, ενώ η γενοκτονία, ορίζεται ως πρόθεση να καταστρέψει (κάποιος) μια ομάδα, όχι κατ ‘ανάγκην να δολοφονήσει κάθε μέλος αυτής της ομάδας ή να το εξοντώσει. Τέλος, το ολοκαύτωμα αφορά συγκεκριμένη περίπτωση γενοκτονίας, αυτής της εξόντωσης των Εβραίων (αλλά και των Ρομά) και για αυτό δεν πρέπει να θεωρείται ως η βάση προσέγγισης του όρου της γενοκτονίας, αλλά το σημείο αναφοράς αυτής.
Στις 2 Νοεμβρίου του 2005, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών, όρισε ως διεθνή ημέρα μνήμης των θυμάτων του ολοκαυτώματος την 27η Ιανουαρίου. Η συνολική αποτίμηση του Ολοκαυτώματος αποτυπώνεται μέσα από τις σκέψεις του μεγάλου ιστορικού Yehuda Bauer, που αναφέρει: «Πολλά εκατομμύρια θύματα εξαφανίστηκαν κι έγιναν καπνός στα κρεματόρια, δεν υπάρχουν νεκροταφεία για να κάνει κανείς τα μνημόσυνα. Οφείλουμε να βρούμε άλλους τρόπους να πενθούμε, δίχως τους οποίους οι επιζώντες και οι απόγονοι τους, δεν θα βρουν ποτέ την γαλήνη. Οφείλουμε να εντάξουμε το Ολοκαύτωμα στη ζωή, στο παρόν και στο μέλλον, για να του δώσουμε το νόημα που δεν είχε όταν συνέβη».
Κατερίνα Τσάλιου, Τελειόφοιτη Νομικής
