Written by 11:13 πμ Αρθρογραφία, Επικαιροτητα

Νέα ανθρωπιστική κρίση στον Καύκασο;| Αριστείδης Ρούνης, Κατερίνα Τσάλιου

Ο άμαχος πληθυσμός, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, πρέπει να προστατεύεται και από τα δύο μέρη της ένοπλης σύρραξης, το οποίο όμως, δεν συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Η επίθεση πρέπει να κατευθύνεται μόνο ενάντια των οπλισμένων και μαχόμενων και όχι κατά των αμάχων.

Σημαντική θέση στην καθημερινή ειδησεογραφία της ευρύτερης περιοχής της νοτιοανατολικής Ευρώπης κατέχει η ένοπλη σύρραξη μεταξύ των κρατών της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν στον Καύκασο, ταυτόχρονα με τις προκλητικές ενέργειες του τουρκικού κράτους, τόσο στη συγκεκριμένη περιοχή, όσο και σε μια σειρά από άλλα μέρη. Η συγκεκριμένη σύγκρουση διαθέτει ιστορικό υπόβαθρο, με αρκετά θύματα, και στον 20ο και στον 21ο αιώνα, με αποκορύφωμα τις εχθροπραξίες των τελευταίων εβδομάδων. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός ότι, εκτός των θανάτων στρατιωτικών των δυο χωρών, εν μέσω ανταλλαγής πυρών, παρατηρήθηκαν ανθρώπινες απώλειες άμαχου πληθυσμού αρμένικης εθνικότητας.

Ξεκινώντας, αξίζει να αναφερθεί ότι αυτή η πολεμική σύγκρουση ξεκίνησε τις πρωινές ώρες της 27ης Σεπτεμβρίου 2020, στην περιοχή του νότιου Καυκάσου. Σύμφωνα με τον εγχώριο και διεθνή τύπο το κράτος του Αζερμπαϊτζάν εξαπέλυσε επίθεση κατά της περιοχής γνωστής ως «Δημοκρατίας του Αρτσάχ (Ναγκόρνο – Καραμπάχ)» από τη μία και από την άλλη εναντίον πολιτών του ίδιου του αζέρικου κράτους. Σ’ αυτό το σημείο, κρίνεται σκόπιμο να διευκρινιστεί ότι η Δημοκρατία του Αρτσάχ διαθέτει μια «de facto» ανεξαρτησία υποστηριζόμενη από την Αρμενία. Βέβαια, δύναται κανείς να την αναφέρει ως αρμένικο «θύλακα» ή αρμένικη εθνική μειονότητα στο αζέρικο κράτος, αφού είναι αναγνωρισμένη διεθνώς ως έδαφος του Αζερμπαϊτζάν. Από τα παραπάνω προκύπτει ότι το θέμα είναι πολυδιάστατο.

Χάρτης της Περιοχής

Πρόδηλο είναι ότι τα γεγονότα στο νότιο Καύκασο δεν αποτελούν μια σύγκρουση που αναδύεται το τρέχον χρονικό διάστημα, αλλά υφίσταται και διεξάγεται σε ένα πολιτικό-ιστορικό πλαίσιο, αυτό της διαρκούς εχθρότητας μεταξύ δυο διαφορετικών εθνών. Επιπλέον, οι πολίτες των δυο κρατών διαφέρουν και στο θρήσκευμα, καθώς οι Αρμένιοι είναι Χριστιανοί και οι Αζέροι μουσουλμάνοι. Αυτή η ύπαρξη ετερότητας σε όλα τα επίπεδα, όπως η επιδίωξη για διατήρηση της εδαφικής κυριαρχίας του Αζερμπαϊτζάν, σε περιοχή που κατοικείται από Αρμένιους, καθώς και η «διασταύρωση των πυρών» της στρατιωτικής ισχύος των δυο εχθρικών κρατών, είχε ως αποτέλεσμα την εμφανή «καταπάτηση» των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των ατόμων που διαβιούν στο Αρτσάχ, παρόλο που το Στεπανακέρτ, η πρωτεύουσα και μεγαλύτερη πόλη της «Δημοκρατίας του Αρτσάχ», στηρίζεται από την πρωτεύουσα της Αρμενίας πλήρως.

Είναι προφανές ότι το κράτος της Αρμενίας δίνει ιδιαίτερα δύσκολο αγώνα για την υπεράσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αρμενίων του Αρτσάχ ενάντια στους Αζέρους. Οι τελευταίοι όμως, παραβιάζουν το Διεθνές Δίκαιο σε κάθε περίπτωση. Στην πρώτη περίπτωση παραβιάζουν με την χρήση ένοπλης βίας και την πρόκληση θανάτων τα δικαιώματα της αρμένικης εθνικής μειονότητας του Αρτσάχ εντός του αζέρικου κράτους, αφού όπως αναφέρουν το Αρτσάχ είναι αζέρικο έδαφος. Στη δεύτερη περίπτωση, χρησιμοποιούν στρατιωτική δύναμη εναντίον πληθυσμού, που δεν πολεμάει, βάλλουν κατά Ιερών Ναών και πολιτισμικών χώρων. Όπως και να περιγράψει κάποιος τις ενέργειες των Αζέρων, πρέπει να καταστεί σαφές ότι η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η οποία αποτελεί θεμελιώδη αρχή του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ο.Η.Ε), πρέπει να τίθεται «Uber alles», δηλαδή «πάνω απ’ όλα».

Άμαχος Πληθυσμός

Περνώντας στη νομική διάσταση του ζητήματος, αρχικά θα αναφερθεί πως στοιχειοθετείται η έννοια του άμαχου πληθυσμού. Σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης (1949) (άρθρο 3 επόμενα της Σύμβασης της Γενεύης της 12ης Αυγούστου 1949) και των πρόσθετων πρωτοκόλλων της (1977), ως άμαχος πληθυσμός ορίζεται ο πληθυσμός ο οποίος δεν λαμβάνει μέρος σε μία ένοπλη σύρραξη. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 4 μέρος 2 περί ανθρωπιστικής μεταχείρισης των αμάχων της Σύμβασης της Γενεύης της 12ης Αυγούστου 1949, ως άμαχοι ορίζονται «όλα τα άτομα τα οποία δεν συμμετέχουν ενεργά ή έχουν παύσει να συμμετέχουν σε εχθροπραξίες, είτε υπέστησαν περιορισμό της ελευθερίας τους είτε όχι, δικαιούνται σεβασμού του προσώπου τους, της τιμής και των πεποιθήσεών τους ως και της άσκησης της θρησκευτικής τους λατρείας. Σε κάθε περίπτωση θα τυγχάνουν ανθρωπιστικής μεταχείρισης χωρίς να ενεργούνται οποιεσδήποτε διακρίσεις εις βάρος τους».

Κάτω από τις συνθήκες της ένοπλης σύρραξης ο πληθυσμός αυτός αποτελεί το μεγαλύτερο αριθμό των θυμάτων. Ο άμαχος πληθυσμός, σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, πρέπει να προστατεύεται και από τα δύο μέρη της ένοπλης σύρραξης, το οποίο όμως, δεν συμβαίνει τις περισσότερες φορές. Η επίθεση πρέπει να κατευθύνεται μόνο ενάντια των οπλισμένων και μαχόμενων και όχι κατά των αμάχων. Παρόλη την ύπαρξη ενός νομικού πλαισίου προστασίας του πληθυσμού, η προστασία των ατόμων αυτών δεν υφίσταται, εξαιτίας της έλλειψης σεβασμού από τους ίδιους τους οπλισμένους. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο προβλέπει, ως κύρια υποχρέωση των κρατών, την προστασία, το σεβασμό του δικαιώματος στη ζωή, της οικογένειας όπως και της αξιοπρέπειας του ατόμου, χωρίς οποιαδήποτε διάκριση μεταξύ των ατόμων του πληθυσμού.

Στις 19 Δεκεμβρίου 1991, η Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων εθνών προέβη στην έκδοση της απόφασης-ανάλυσης (ο όρος “resolution” δεν μεταφράζεται ακριβώς στα ελληνικά ως απόφαση) υπ’ αριθμόν 46/182, με την οποία έδωσε τις κατευθυντήριες οδηγίες για την παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε αμάχους πληθυσμούς κατά την ένοπλη σύγκρουση. Το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο προβλέπει την διάκριση του αμάχου πληθυσμού σε τρεις κατηγορίες ώστε να καλύπτονται οι περισσότερες περιπτώσεις προστασίας των ατόμων αυτών. Η πρώτη κατηγορία περιλαμβάνει τους πολίτες που βρίσκονται σε εχθρικό έδαφος. Στη δεύτερη κατηγορία, πιο συγκεκριμένα, περιλαμβάνει τον πληθυσμό του οποίου το έδαφος έχει καταληφθεί από τον εχθρό και στην τρίτη περιλαμβάνονται οι κοινές διατάξεις για τα κατεχόμενα εδάφη.

Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, κάνει έκκληση για παύση των συγκρούσεων στο Ναγκόρνο- Καραμπάχ

Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ έχει επιστρατεύσει μία σειρά από ειρηνευτικές αποστολές για να προστατέψει με τα προσφορότερα μέτρα τον άμαχο πληθυσμό. Ειδικότερα, η προστασία των αμάχων βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο των αποστολών του ΟΗΕ και των ειρηνευτικών του επιχειρήσεων. Τα Ηνωμένα Έθνη, προσπαθούν να προστατέψουν τους αμάχους με την πολιτική διαβούλευση και το διάλογο, με την αποστολή άοπλου προσωπικού ειρηνευτικών αποστολών και με τη δημιουργία προστατευτικού περιβάλλοντος.

Ο ΟΗΕ όπως και η ΕΕ, έχουν ήδη παρέμβει στην ένοπλη σύρραξη μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, με προειδοποιήσεις απέναντι και στα δύο κράτη. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αποφάσισε να εφαρμόσει το άρθρο 39 του Κανονισμού του και τα άρθρα 2 (δικαίωμα στη ζωή) και 3 (απαγόρευση βασανιστηρίων και απάνθρωπης ή ταπεινωτικής μεταχείρισης ή τιμωρίας). Ακόμη κάλεσε τις δύο χώρες να απέχουν από στρατιωτικές ενέργειες που παραβιάζουν τα δικαιώματα του άμαχου πληθυσμού. Σημειώνεται ότι η Αρμενία με αίτησή της προς το ΕΔΔΑ, ζήτησε από αυτό να υποδείξει στην κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν τη διακοπή στρατιωτικών επιθέσεων εναντίων των οικισμών αμάχων σε ολόκληρη τη γραμμή επαφής των ενόπλων δυνάμεων της Αρμενίας και του Αρτσάχ. Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, καταδίκασε τη συνεχιζόμενη κλιμάκωση της βίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ, υπενθυμίζοντας σε όλες τις πλευρές τις υποχρεώσεις τους σύμφωνα με το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο για την προστασία των αμάχων ενώ, η Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, με παρέμβασή της στις 9 Οκτωβρίου 2020, ζήτησε επείγουσα εκεχειρία λόγω των επιπτώσεων των εχθροπραξιών στους αμάχους.

Καταλήγοντας, είναι προφανές ότι στο Αρτσάχ υφίσταται παραβίαση ενός θεμελιώδους δικαιώματος, αυτού της ζωής, οδηγώντας σε μια νέα ανθρωπιστική κρίση, που προκλήθηκε από ανθρώπινο παράγοντα. Είναι γεγονός ότι κανείς δεν επιθυμεί τη διενέργεια πολεμικών συγκρούσεων. Δυστυχώς όμως ο άμαχος πληθυσμός ήταν και θα είναι αθώος, αδύναμος να αντισταθεί και διηνεκές θύμα στη βούληση άλλων.

Πηγές:

– Καιρίδης, 2020, Το παρόν της Κυριακής https://www.paron.gr/2020/10/16/d-kairidis-sto-p-deka-mathimata-apo-ton-kaykaso-kai-ton-polemo-enantion-ton-armenion/ (16-10-2020)

International Committee of the Red Cross, Protection of the civilian population (29-10-2010 Overview) https://www.icrc.org/en/doc/what-we-do/protecting-civilians/overview-protection-civilian-population.htm  (18/10/2020)

UN NEWS, Nagorno-Karabakh: UN rights chief calls for urgent ceasefire as hostilities mount (posted 9/10/2020) https://news.un.org/en/story/2020/10/1075022 (17/10/2020)

– ΚΕΔΙΣΑ (Κέντρο Διεθνών Στρατηγικών Αναλύσεων) Προστασία Αμάχων: Μία Σύντομη Ανάλυση (posted 11/07/2016) 

Κατερίνα Τσάλιου, Τελειόφοιτη Νομικής

Αριστείδης Ρούνης, Υπεύθυνος Lep Βορείου Ελλάδος – Φοιτητής Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών

Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82+%CF%83%CF%84%CE%BF%CE%BD+%CE%BA%CE%B1%CF%8D%CE%BA%CE%B1%CF%83%CE%BF&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwi78Mbpj8jsAhUPmYsKHVU5BMIQ_AUoAXoECAwQAw&biw=1920&bih=969#imgrc=fQUvqFkr373VOM

(Visited 185 times, 1 visits today)

Κλείσιμο