Στο πολιτικό προσκήνιο των τελευταίων ημερών βρέθηκε για ακόμη μια φορά η προκλητική πολιτική του Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, με τη μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τέμενος. Μετά την απόφαση του τουρκικού ΣτΕ στις 10 Ιουλίου 2020 για την μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε εξ ολοκλήρου τζαμί και την τέλεση της Ισλαμικής Προσευχής, ολόκληρη η ελληνική και κατ’ επέκταση η διεθνής κοινότητα εκφράζει τους προβληματισμούς και τις αντιθέσεις της στην επιθετική πολιτική της γειτονικής χώρας.
Με διάταγμα του Τούρκου Προέδρου, η Μόνη της Χώρας από την 21/08/2020 θα λειτουργεί ως Τέμενος. Πρόκειται για ένα μεσοβυζαντινό οικοδόμημα άρτιας και επιμελημένης βυζαντινής αρχιτεκτονικής που χρονολογείται στην περίοδο της Παλαιολόγιας Αναγέννησης. Όπως διατυπώνεται από μελετητές το πλήρες όνομά του ναού -ο οποίος αφιερώθηκε στον Χριστό – ήταν «Εκκλησία του Σωτήρος εν τη χώρα» και σήμερα βρίσκεται στην Πύλη της Αδριανούπολης (Edirne Capi) νότια του Κεράτιου Κόλπου.
Το δέος που προξενεί στον επισκέπτη και στον μελετητή η όψη και η διακόσμηση των βυζαντινών ναών είναι μοναδικό. Όπως και στην περίπτωση της Αγίας Σοφίας – που δικαίως έχει χαρακτηριστεί ως ένας ναός απαράμιλλου κάλλους- παράλληλα και η Μονή της Χώρας είναι ένα από τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά δημιούργημα της βυζαντινής τέχνης ως προς τα υψηλής ποιότητας ψηφιδωτά και τις εξαιρετικά προσεγμένες τοιχογραφίες. Άλλωστε και η ποιοτική ματιά και προτίμηση του Θεοδώρου Μετοχίτη, του λογίου βυζαντινού και χορηγού του ναού είναι έκδηλη στις παραστάσεις. Επομένως έλλογη είναι η τοποθέτηση της Μονής ανάμεσα στα μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς της Unesco.
Ωστόσο η τουρκική αυτή κίνηση – ανεξάρτητα από την προσωπική μας δυσαρέσκεια – εγείρει πολλά ερωτήματα νομικής υφής. Από τη μια μεριά υπάρχει η απόφαση του Ανώτατου Τουρκικού Δικαστηρίου, η οποία δικαιώνει την ενέργεια του Τούρκου Προέδρου και οδηγεί στην περάτωση της απόφασης. Από τη στιγμή που οι ναοί δεν ανήκουν στην Ελληνική Επικράτεια η εφαρμογή των κανόνων δικαίου, κατόπιν αποφάσεως, είναι νόμιμη. Ωστόσο το θέμα στο σημείο αυτό γίνεται πιο σύνθετο, καθώς εμπλέκονται τόσο οι επιταγές του διεθνούς δικαίου όσο και οι άγραφοι κανόνες καλής γειτονίας.
Τα μνημεία αυτά εφόσον ανήκουν στην Unesco τελούν υπό την προστασία της διεθνούς κοινότητας. Η Τουρκία στο σημείο αυτό προσβάλλει το θρησκευτικό χαρακτήρα των μειονοτήτων, χωρίς να τις σέβεται, παραβιάζοντας συνάμα το διεθνές δίκαιο το οποίο έχει αναλάβει να προστατεύει τα μνημεία που ανήκουν στην Επικράτεια της. Από διπλωματική σκοπιά, εντούτοις, δημιουργείται ένα έντονο κλίμα στις σχέσεις της με τους λαούς, προκαλούνται αντιδράσεις, χωρίς να τίθενται τα θεμέλια για υγιή διάλογο. Είναι αντιληπτό ότι η επιθετική πολιτική του Προέδρου Ερντογάν στοχεύει στην ενίσχυση του εθνικιστικού φρονήματος και της κρατικής κυριαρχίας του, ενώ συνάμα αντιτίθεται στο διεθνές δίκαιο.
Είμαστε αισιόδοξοι ότι θα βρεθεί η χρυσή τομή στα πλαίσια της συνεργασίας και καλής γειτονίας των λαών, ώστε να μην γίνουμε μάρτυρες μιας προκλητικής πολιτικής που δυσχεραίνει τις σχέσεις και τις… αντοχές μας.
Εύη Κλειτσίκα, Φιλόλογος
