Written by 6:02 μμ Διμερείς Σχέσεις, Επικαιροτητα

Κράτη του «Κόλπου»: Τέλος στις διακρατικές διενέξεις; | Αριστείδης Ρούνης, Χριστίνα Τσελεμπίδου

Η συνάντηση Σαουδικής Αραβίας – Κατάρ άνοιξε νέους ορίζοντες στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Ωστόσο, η φιλόδοξη εξωτερική πολιτική των κρατών δεν πρόκειται να μεταβληθεί.

Εισαγωγή

Είναι γεγονός ότι τα γνωστά με την ονομασία «κράτη του κόλπου», τις τελευταίες ημέρες έλκουν το ερευνητικό ενδιαφέρον των μελετητών της περιοχής της Δυτικής Ασίας, λόγω των πρόσφατων εξελίξεων με τις επαφές αξιωματούχων αυτών. Αποτελούν μέλη του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC – ΣΣΚ) [1], που θεσπίστηκε τον Μάιο του 1981 [2]. Σήμερα, το Συμβούλιο εξακολουθεί να αποτελείται από τα αρχικά μέλη του [3], δηλαδή [4] το Βασίλειο του Μπαχρέιν, το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας, το Σουλτανάτο του Ομάν, το κράτος του Κατάρ, το κράτος του Κουβέιτ και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (Η.Α.Ε) [5]. Ας αναφερθούμε αρχικά όμως, στην τοποθεσία που βρίσκονται, καθώς και στην επικρατούσα θρησκεία των ανθρώπων της περιοχής.

Τα κράτη αυτά βρίσκονται στην περιοχή δυτικά – νοτιοδυτικά του Περσικού κόλπου. Και αυτή η περιοχή δεν είναι άλλη από την Αραβική χερσόνησο, στον τόπο όπου αναδύθηκε η θρησκεία του Μουσουλμανισμού [6]. Η Αραβική Χερσόνησος ή Αραβία αποτελεί την μεγαλύτερη σε έκταση χερσόνησο της ασιατικής ηπείρου, ευρισκόμενη στην «Μέση Ανατολή». Στον παγκόσμιο χάρτη τοποθετείται κοντά στην άτυπη «συνάντηση» τριών ηπείρων, της Ασίας με την Αφρική και την Ευρώπη.

Ιδιαίτερη σημασία παρουσιάζει το γεγονός της οριοθέτησης της περιοχής αυτής. Πιο συγκεκριμένα, αφορά σε περιοχές της δυτικής Ασίας αλλά και της Βορείου Αφρικής, όπου κυριαρχούν οι μουσουλμανικοί πληθυσμοί. Τα όρια της περιοχής δεν δύναται να καθοριστούν με ακρίβεια [7]. Ωστόσο, κατά προσέγγιση, περικλείουν την Αραβική Χερσόνησο και τα κράτη του Κόλπου ως επίκεντρο των γεωπολιτικών εξελίξεων με όρια την Τουρκία στα βορειοδυτικά, το Ιράκ και Ιράν στα βόρειοανατολικά, την Αίγυπτο στα δυτικά και την Υεμένη στα νοτιοδυτικά. Επιπλέον ή παράλληλα, χρησιμοποιείται ο όρος «Εγγύς Ανατολή», σε αντίθεση με τον όρο «Άπω Ανατολή» [8]. Στον 21ο αιώνα, εισήχθη και ο πιο στενά γεωγραφικός προσδιορισμός «νοτιοδυτική Ασία».

Περνώντας στην επικρατούσα θρησκεία στα κράτη του κόλπου, κυριαρχεί ο Μουσουλμανισμός, που είναι μια θρησκεία με πολλά εκατομμύρια πιστούς. Σε μια πιθανή οριοθέτηση του γεωγραφικού χώρου της μουσουλμανικής θρησκείας, μπορεί κανείς να αναφέρει ότι καλύπτει μία τεράστια ζώνη από τον Ατλαντικό ως τον Ειρηνικό ωκεανό κι από τις ερήμους της Αφρικής ως τον Καύκασο. Βέβαια, στο Ισλάμ υφίσταται το Σχίσμα, με αντίπαλα δόγματα αυτού, τους Σουνίτες και τους Σιίτες Μουσουλμάνους [9].

Το εύρος της διάστασης τους καθίσταται αρκετά μεγάλο, ίσως και χαοτικό. Ως αποτέλεσμα, υπάρχει ταυτόχρονα ένας διπλός διχασμός, όχι μόνο θρησκευτικός αλλά και πολιτικός. Όσο αυτή η διαφορά τροφοδοτεί τη σύγκρουση ανάμεσα στα δύο δόγματα και κυρίως στις ηγέτιδες χώρες της Μέσης Ανατολής, το Ιράν και τη Σαουδική Αραβία, η ευρύτερη περιοχή δεν θα μπορέσει να σταθεροποιηθεί και η θρησκεία αποτελεί μια από αυτές τις αιτίες. Βέβαια, υφίσταται και η περίπτωση του τουρκικού κράτους, στο οποίο αν και η πλειονότητα των πολιτών είναι Σουνίτες, όπως και στη Σαουδική Αραβία, η Τουρκία διεκδικεί την πρωτοκαθεδρία στο σουνιτικό χώρο από αυτή.

Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CF%87%CE%B5%CF%81%CF%83%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%BF%CF%83&tbm=isch&chips=q:%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B9%CE%BA%CE%AE+%CF%87%CE%B5%CF%81%CF%83%CF%8C%CE%BD%CE%B7%CF%83%CE%BF%CF%83,online_chips:%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B2%CE%B9%CE%BA%CE%AE%CF%83+%CF%87%CE%B5%CF%81%CF%83%CE%BF%CE%BD%CE%AE%CF%83%CE%BF%CF%85&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919&hl=el&sa=X&ved=2ahUKEwicn4_Ej5zuAhXK0YUKHVG7AwkQ4lYoBXoECAEQHg&biw=1903&bih=969#imgrc=2E8D6NVsAq0NZM

Διακρατικές διενέξεις κρατών της περιοχής

Ειδικότερα στα κράτη του κόλπου, είναι πολύ σημαντικό να αναφερθεί πως στα μέσα του 2017 τα πάντα «πάγωσαν στον κόλπο». Χερσαία και θαλάσσια σύνορα σφραγίζουν ανάμεσα στο Μπαχρέιν, τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ, τα Η.Α.Ε. και επιπλέον την Αίγυπτο. Αυτό το «κουαρτέτο» διέκοψε τους διπλωματικούς, εμπορικούς και ταξιδιωτικούς δεσμούς με το Κατάρ και έκτοτε κάλεσε τη Ντόχα να ανταποκριθεί σε 13 αιτήματα προκειμένου να επιτρέψει την επαναπροσδιόριση των σχέσεων. Αυτά περιλαμβάνουν ζητήματα, που ξεκινούν από το κλείσιμο της κρατικής εταιρείας μέσων μαζικής ενημέρωσης, Al Jazeera και μιας τουρκικής βάσης έως τη διακοπή των σχέσεων με τη «Μουσουλμανική Αδελφότητα» και τη μείωση των δεσμών με το θεοκρατικό Ιράν.

Η κατάσταση τροποποιείται ριζικά την 4η Ιανουαρίου του τρέχοντος έτους, όταν και τερματίζει μία από τις χειρότερες διπλωματικές κρίσεις στην ιστορία του Κόλπου. Ο υπουργός Εξωτερικών του Κουβέιτ έκανε την ανακοίνωση το απόγευμα της ίδιας ημέρας, μετά από ένα τηλεφώνημα στο οποίο συμμετείχαν ο Εμίρης του Κουβέιτ, Nawaf Al-Ahmad Al-Sabah, ο Εμίρης του Κατάρ, Tamim bin Hamad Al-Thani και ο Πρίγκιπας διάδοχος της Σαουδικής Αραβίας και υπουργός άμυνας, Mohammed bin Salman. Η ανακοίνωση έγινε πριν από τη σύνοδο κορυφής της 41ης συνεδρίασης του ΣΣΚ, η οποία ξεκίνησε στις 5 Ιανουαρίου στη πόλη Al-Ula της βορειοδυτικής Σαουδικής Αραβίας, με τον υπουργό Εξωτερικών του Κουβέιτ να χαρακτηρίζει τη συνάντηση ως ευκαιρία για «συμφιλίωση». Ο Βασιλιάς της Σαουδικής Αραβίας, Salman bin Abdulaziz Al-Saud άνοιξε τη σύνοδο προτρέποντας την «περιφερειακή ενότητα». Οι εξελίξεις αυτές έρχονται μετά την επίσκεψη που πραγματοποίησε ο σύμβουλος του Προέδρου των Η.Π.Α. Ντόναλντ Τραμπ, Τζάρεντ Κούσνερ, με σκοπό να επιλυθεί η αντιπαράθεση προτού αποχωρήσει η κυβέρνηση Τραμπ τον Ιανουάριο.

Στη συνάντηση της πόλης Al-Ula μεταξύ του εμίρη του Κατάρ και του διαδόχου του θρόνου της Σαουδικής Αραβίας, δεν αναφέρθηκαν τα 13 αιτήματα των χωρών του ΣΣΚ, αλλά ούτε και οι εκπρόσωποι του Κατάρ φάνηκε να αναιρούν τις αποφάσεις και τις πολιτικές, που ακολουθούν δημοσίως τα τελευταία τρία χρόνια. Κύριος στόχος της συνομιλίας φαίνεται να ήταν το ζήτημα του Ιράν και η παρεμπόδιση της εξάπλωσης της «απειλής» του πυρηνικού και πυραυλικού προγράμματός του. Η Ντόχα είχε έρθει αρκετά κοντά με το ιρανικό καθεστώς, καθώς λόγω του εμπάργκο, με το οποίο ήρθε αντιμέτωπη, παραχωρούσε το ποσό των 100 εκατομμυρίων δολαρίων στο Ιράν, προκειμένου να χρησιμοποιεί τον εναέριο χώρο. Τα υπόλοιπα όμως θέματα προς επίλυση παραμένουν, καθώς οι παραπάνω χώρες, στο ζήτημα του εμφύλιου πολέμου στη Λιβύη έχουν ταχθεί από καιρό σε διαφορετικά στρατόπεδα. Αλλά πέρα από τη διπλωματική ρητορική τα Η.Α.Ε. έχουν αμφιβολίες ότι το Κατάρ πρόκειται να αλλάξει τον τρόπο άσκησης της εξωτερικής πολιτικής του. Καθώς το Κατάρ αρνήθηκε την υποστήριξη στο παρελθόν ομάδων με αντικαθεστωτική χροιά, έχει υποστηρίξει πολιτικά ισλαμικά κινήματα στη Γάζα, τη Λιβύη και αλλού, ιδίως τη διακρατική Μουσουλμανική Αδελφότητα, την οποία τα Η.Α.Ε. θεωρούν ως υπαρξιακή απειλή για τη μοναρχία της.

Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7+%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CF%80%CE%BF%CF%85&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919&hl=el&sxsrf=ALeKk0390WMBA4Qsk1yEiPlMDyC9bq-zOg:1610725887865&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjqoYHDpZ7uAhWPA2MBHQyeDREQ_AUoAXoECAoQAw&biw=1920&bih=969#imgrc=jsHFQT-O7kabSM

Η συνάντηση Σαουδικής Αραβίας – Κατάρ άνοιξε νέους ορίζοντες στις διπλωματικές σχέσεις μεταξύ των χωρών του Κόλπου. Ωστόσο, η φιλόδοξη εξωτερική πολιτική των κρατών δεν πρόκειται να μεταβληθεί. Είναι ισχυρά κράτη με ισχυρή οικονομία και διάθεση να διαφημίσουν το κράτος τους όσο το δυνατό περισσότερο. Το Κατάρ επίσης απέδειξε τα τελευταία τρία χρόνια ότι οικονομικά μπορεί να ανταπεξέλθει, χωρίς την υποστήριξη των γειτονικών κρατών, καθώς τα κοιτάσματα του φυσικού αερίου, που διαθέτει ενίσχυσαν την οικονομία του, αναδεικνύοντας το σε ένα από τα πλουσιότερα κράτη στον κόσμο. Επιπλέον, υφίσταται το Ιράν, με τους δικούς του στόχους.

Καταλήγοντας, οι τρεις παραπάνω χώρες, εκτός των προαναφερθέντων θεμάτων, έχουν επίσης αναμειχθεί και σε ευρωασιατικά ζητήματα, όπως η ελληνοτουρκική διένεξη. Τι σημαίνει η επίλυση των διαφορών μεταξύ των χωρών του ΣΣΚ; Η επαναπροσδιόριση των διπλωματικών σχέσεων τους θα σημάνει και την λήξη των διενέξεων της ευρύτερης περιοχής; Με την επαναφορά της συμφιλίωσης Σαουδικής Αραβίας – Κατάρ δύναται να εκτιμηθεί ότι στο εξής θα υπάρξει, αν όχι παρόμοια εξωτερική πολιτική, επαναπροσδιόριση της πολιτικής απέναντι στα υπόλοιπα κράτη. Έτσι, αναμένεται ο νικητής και ο ηττημένος σε αυτό το νέο ανακάτεμα της τράπουλας.

[1] Όπως επισημάνθηκε σε προηγούμενο άρθρο της στήλης https://www.lep.gr/scheseis-elladas-mpachrein-me-orizon/

[2] Γενική Γραμματεία του Συμβουλίου Συνεργασίας για τα Αραβικά Κράτη του Κόλπου https://www.gcc-sg.org/ar-sa/Pages/default.aspx

[3] Θεματολογικά δελτία για την Ε.Ε. , 2020, https://www.europarl.europa.eu/ftu/pdf/el/FTU_5.6.5.pdf

[4] Τα κράτη του κόλπου θα αναφέρονται στο εξής απλά ως: Μπαχρέιν, Σαουδική Αραβία, Ομάν, Κατάρ, Κουβέιτ και Η.Α.Ε.

[5] Tο ΣΣΚ αποτελείται από έξι (6) μέλη https://www.lep.gr/scheseis-elladas-mpachrein-me-orizon/

[6] Μια από τις τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες στον πλανήτη (οι άλλες δυο είναι ο Ιουδαϊσμός και ο Χριστιανισμός.

[7] Στη γεωπολιτική ανάλυση, τα όρια μιας περιοχής διαφέρουν ανά ιστορική περίοδο και ανάλογα με το ζήτημα μελέτης.

[8] Ως επίκεντρο της «Άπω Ανατολής», αναφέρεται διεθνώς η Κίνα.

[9] https://geopolitics.iisca.eu/?p=22264

Πηγές:

Αριστείδης Ρούνης, Αρχισυντάκτης της στήλης «Διμερείς Σχέσεις», Φοιτητής Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών

Χριστίνα Τσελεμπίδου, Διεθνολόγος

Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=%CE%BA%CF%81%CE%AC%CF%84%CE%B7+%CF%84%CE%BF%CF%85+%CE%BA%CF%8C%CE%BB%CF%80%CE%BF%CF%85&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919&hl=el&sxsrf=ALeKk0390WMBA4Qsk1yEiPlMDyC9bq-zOg:1610725887865&source=lnms&tbm=isch&sa=X&ved=2ahUKEwjqoYHDpZ7uAhWPA2MBHQyeDREQ_AUoAXoECAoQAw&biw=1920&bih=969#imgrc=3VgDEDYDLAfFTM

(Visited 262 times, 1 visits today)

Κλείσιμο