Η πανδημία του COVID-19, προκάλεσε και συνεχίζει να προκαλεί δυσκολίες σε όλα τα κράτη της ΕΕ σε οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο. Είναι κοινώς αποδεκτό ότι όξυνε τις κοινωνικές και οικονομικές ανισότητες, καθώς οι φτωχοί έγιναν φτωχότεροι και οι πλούσιοι πλουσιότεροι. Το κεφάλαιο άλλωστε έχει τη δυνατότητα να μετατρέπει κάθε κρίση σε ευκαιρία. Η πανδημία σε κάποιες χώρες, όπως στην Ελλάδα, αποτέλεσε την αφορμή για ενίσχυση των οικονομικά ισχυρών και για περαιτέρω μείωση της κρατικής παρέμβασης στη κάλυψη των κοινωνικών αναγκών αλλά και για ψήφιση νομοσχεδίων με αντιεργατικό και αντικοινωνικό χαρακτήρα. Άλλες χώρες, όμως, διάλεξαν μια διαφορετική κατεύθυνση και αξιοποίησαν τη πανδημία ως ευκαιρία για αποστροφή απέναντι στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές και διαμόρφωσαν μια νέα στρατηγική που θα στοχεύει στην επίτευξη των στόχων της οικονομικής ανάκαμψης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Μία από αυτές τις χώρες είναι η Ισπανία.
Η ισπανική κυβέρνηση σοσιαλιστών και αριστερών αποφάσισε να αφήσει τις πολιτικές του νεοφιλελευθερισμού και της λιτότητας στην άκρη και παρουσίασε έναν προϋπολογισμό για το 2021 με καθαρά κοινωνικό πρόσημο, παρέχοντας ορθολογική και ουσιαστική στήριξη στα νοικοκυριά και στους εργαζομένους. Ο προϋπολογισμός αυτός ξεπέρασε τα 239 δις ευρώ, ο οποίος χρησιμοποιείται για την ενίσχυση των φτωχών και κοινωνικά αδύναμων. Το ισπανικό κράτος, μάλιστα, απαγορεύει τις κατασχέσεις και τις εξώσεις, προστατεύοντας έτσι την πρώτη κατοικία και προσφέρει παροχές ηλεκτρικής ενέργειας, αερίου, νερού και διαδικτύου στα νοικοκυριά που το έχουν ανάγκη.
Η κυβέρνηση της Ισπανίας για να επιτύχει ένα τέτοιο εγχείρημα, εφάρμοσε μια τακτική που είναι καθιερωμένη στα κράτη που ακολουθούν το σκανδιναβικό μοντέλο πρόνοιας, την προοδευτική φορολογία. Η προοδευτική φορολογία συνεπάγεται την αύξηση των φόρων στις μεγάλες εταιρείες και στους πλούσιους και φοροελαφρύνσεις στους οικονομικά αδύναμους. Με απλά λόγια, αυτοί που έχουν πολλά πληρώνουν πολλά και αυτοί που έχουν λίγα πληρώνουν λίγα.
Επιπρόσθετα, η ισπανική κυβέρνηση επιθυμεί τη μείωση του μισθολογικού χάσματος μεταξύ ανδρών και γυναικών, καθώς κρίνει πως με αυτή τη τακτική θα έρθει η οικονομική ανάκαμψη. Καθιερώθηκε λοιπόν η εφαρμογή προστίμου έως και 187.000 ευρώ σε επιχειρήσεις που δεν αποκαλύπτουν τις μισθολογικές ανισότητες μεταξύ των δύο φύλων. Η ηγεσία της Ισπανίας μάλιστα διακατέχεται από μια ευαισθησία απέναντι στη σεξουαλική βία, ενθαρρύνοντας και προωθώντας τη καταδίκη όλων των περιπτώσεων σεξουαλικής επαφής χωρίς συναίνεση.
Αυτό που έχει κεντρική σημασία είναι ότι η ισπανική κυβέρνηση είναι έτοιμη να ξεκινήσει ένα εγχείρημα το οποίο μέχρι τώρα βρισκόταν για κάποιους βρισκόταν στη σφαίρα της φαντασίας και για άλλους στα όρια της ουτοπίας. Η Ισπανία θα είναι η χώρα που θα δοκιμάσει τη τετραήμερη εργασία. Ο Ινίγο Ερεχόν, ηγέτης ενός μικρού αριστερού κόμματος έκανε τη πρόταση στα κυβερνώντα κόμματα, τα οποία αγκάλιασαν θετικά αυτή την ιδέα. Οι υποστηρικτές της πρότασης του Ινίγο επισημαίνουν ότι με τη καθιέρωση της τετραήμερης εργασίας οι εργαζόμενοι θα γίνουν πιο παραγωγικοί, καθώς θα βελτιωθεί η ψυχική τους υγεία και θα αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη προσωπική και οικογενειακή τους ζωή. Ο Ινίγο έκανε μία σημαντική δήλωση: « Η Ισπανία είναι μία από τις χώρες στις οποίες οι εργαζόμενοι εργάζονται περισσότερες ώρες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αλλά δεν είμαστε μεταξύ των πιο παραγωγικών χωρών» και συνέχισε λέγοντας, «Επιμένω ότι η εργασία για περισσότερες ώρες δεν σημαίνει καλύτερη δουλειά». Το μικρό αριστερό κόμμα του Ινίγο πρότεινε στη κυβέρνηση ένα τριετές πρόγραμμα αξίας 50 εκατομμυρίων ευρώ που θα επιτρέπει στις εταιρείες να λειτουργούν με μειωμένο ωράριο με ελάχιστο κίνδυνο. Έτσι, λοιπόν, στην Ισπανία ξεκινά η εφαρμογή ενός οράματος που κάποτε φαινόταν μη πραγματοποιήσιμο, η πιλοτική σε πρώτη φάση, καθιέρωση της τετραήμερης εργασίας.
Η αντιδιαστολή μεταξύ της Ισπανίας και της Ελλάδας είναι εύκολη για έναν απλό λόγο. Στην Ελλάδα συμβαίνουν ακριβώς τα αντίθετα απ ‘ ότι στην Ισπανία. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, από την αρχή της πανδημίας μέχρι και σήμερα, δεν ενίσχυσε το ΕΣΥ με μονάδες εντατικής θεραπείας και με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, αντίθετα μάλιστα μείωσε τον προϋπολογισμό του 2021 κατά 31 εκατομμύρια ευρώ τις δαπάνες για νοσοκομεία και την πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας, με αποτέλεσμα όχι απλά να φτάσει το ΕΣΥ στα όριά του, αλλά να πεθαίνουν και άνθρωποι εκτός μεθ. Παράλληλα, με τον νέο πτωχευτικό νόμο η ελληνική κυβέρνηση καταργεί τη προστασία της πρώτης κατοικίας των λαϊκών στρωμάτων και λαμβάνει ημίμετρα για την ελληνική οικονομία τα οποία δε φαίνεται ότι θα σταματήσουν το κλείσιμο των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, άρα και την αύξηση της ανεργίας. Επίσης, έκανε οικονομικά δώρα, όπως ενισχύσεις και φοροελαφρύνσεις σε καναλάρχες και σε μεγάλες επιχειρήσεις, όπως η AEGEAN και δαπάνησε υπέρογκα ποσά στα σώματα ασφαλείας, χρήματα τα οποία θα μπορούσαν να δοθούν στην ενίσχυση των αδύναμων και στη καταπολέμηση των οικονομικών και κοινωνικών ανισοτήτων. Μέσα σε όλα αυτά, καταφτάνει και το νομοσχέδιο Χατζηδάκη για τα εργασιακά, το οποίο φυσικά έρχεται σε σύγκρουση με τη πρόταση Ερεχόν της Ισπανίας. Με το νομοσχέδιο Χατζηδάκη, καταργείται μια από τις μεγαλύτερες νίκες στην ιστορία των εργατικών κινημάτων, το οκτάωρο, καθώς για έξι συνεχιζόμενους μήνες οι εργαζόμενοι θα υποχρεώνονται σε δεκάωρη εργασία και θα αμείβονται για οκτώ ώρες, ενώ οι επιχειρήσεις και οι εργοδότες, το ίδιο διάστημα της δεκάωρης εργασίας αλλά και το επόμενο (με μειωμένο ωράριο που χορηγούνται άδειες ή ρεπό), θα έχουν τη δυνατότητα επιπλέον υπερωριών, καθώς με το νομοσχέδιο Χατζηδάκη αυξάνονται οι υπερωρίες που θα μπορεί να επιβάλλει σε ετήσια βάση ο εργοδότης. Το επιχείρημα ότι ο εργαζόμενος θα μπορεί να διαπραγματευτεί το δεκάωρο με τον εργοδότη, δε στέκει για τον προφανέστερο λόγο ότι λόγω της ανεργίας που υπάρχει, ο εργαζόμενος είναι σε μειονεκτική θέση όταν διαπραγματεύεται με τον εργοδότη, καθώς εάν ο εργαζόμενος αρνηθεί να δουλέψει δεκάωρο ένα μήνα, μπορεί εύκολα ο εργοδότης να προχωρήσει σε απόλυση του εργαζόμενου αυτού και να προσλάβει έναν άλλον που να κάνει το δεκάωρο.
Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=spain+4+day+work+week&tbm=isch&ved=2ahUKEwjeyc2voZrwAhURtqQKHcYtA_sQ2-cCegQIABAA&oq=Spain+4+&gs_lcp=CgNpbWcQARgAMgQIABATMgYIABAeEBMyBggAEB4QEzIICAAQBRAeEBMyCAgAEAgQHhATMggIABAIEB4QEzIICAAQCBAeEBMyCAgAEAgQHhATMggIABAIEB4QEzIICAAQCBAeEBM6BAgjECc6BwgjEOoCECc6AggAOgUIABCxAzoECAAQAzoHCAAQsQMQQzoICAAQsQMQgwFQ4pADWKzcA2Du8QNoAXAAeAOAAY0BiAGTHZIBBDAuMzKYAQCgAQGqAQtnd3Mtd2l6LWltZ7ABCsABAQ&sclient=img&ei=g9SFYJ78HZHskgXG24zYDw&bih=969&biw=1903&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919&hl=el#imgrc=Fh6g68O5fS0JYM
Η Ισπανία και η Ελλάδα είναι δύο μεσογειακές χώρες που μοιάζουν οικονομικά και κοινωνικά. Οι δύο αυτές χώρες μέχρι τώρα τουλάχιστον ανήκαν στο μεσογειακό μοντέλο κράτους πρόνοιας το οποίο σύμφωνα με τον Ferrera, χαρακτηρίζεται από υπολειμματική κάλυψη των κοινωνικών αναγκών. Τα κοινά στοιχεία των χωρών του μεσογειακού μοντέλου υπολειμματικής κάλυψης, είναι οι κοινωνικές ανισότητες, η θεσμοθέτηση ενός ΕΣΥ που μόνο σε θεωρητικό επίπεδο παρέχει καθολική υγειονομική κάλυψη, η αδυναμία έως ακόμα και ανυπαρξία προνοιακών φορέων για να στηρίξουν εισοδηματικά όσους το έχουν ανάγκη, καθώς και οι πελατειακές σχέσεις που πολλές φορές χαρακτηρίζουν την οργάνωση, διαχείριση και παροχή κοινωνικών υπηρεσιών (Αμίτσης, 2001). Με βάση λοιπόν όλα αυτά που αναφέρθηκαν παραπάνω, φαίνεται πως η Ισπανία κάνει προσπάθειες για να εγκαταλείψει το συγκεκριμένο μοντέλο κράτους πρόνοιας και να υιοθετήσει χαρακτηριστικά του σκανδιναβικού μοντέλου πρόνοιας, όπως είναι η καθολική κάλυψη των αναγκών του πολίτη, η κοινωνικά δίκαιη αναδιανομή του πλούτου και η εξισορρόπηση των στόχων της οικονομικής ανάπτυξης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Επίσης, έχει πολύ ενδιαφέρον η πιλοτική εφαρμογή της τετραήμερης εργασίας, καθώς εάν έχει επιτυχία ως πρόγραμμα και φέρει οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία, ίσως και άλλες χώρες να δοκιμάσουν αυτό το μοντέλο εργασίας. Από την άλλη, η Ελλάδα φαίνεται να μένει στάσιμη και να οπισθοχωρεί σε ζητήματα κοινωνικών δικαιωμάτων, ακολουθώντας ένα δρόμο που οδηγεί στην εξυπηρέτηση των συμφερόντων των λίγων και ισχυρών και όχι των πολλών και των αδύναμων.
Η Ισπανία φαίνεται πως αγγίζει την ουτοπία, Θα το καταφέρει; Κάποιος/α θα έλεγε ότι είναι ρητορική αυτή η ερώτηση, καθώς καμία χώρα δε κατάφερε μέχρι τώρα να δημιουργήσει μια κοινωνία όπου όλοι οι άνθρωποι θα είναι ευτυχισμένοι και πραγματικά ίσοι. Παρ’ όλα αυτά, είναι γεγονός ότι όσο κυνηγάς την ουτοπία, ίσως και να της μοιάσεις.
«Πρόοδος είναι η εφαρμογή των ουτοπιών», Όσκαρ Ουάιλντ.
Πηγές:
https://m.naftemporiki.gr/story/1646062/neoi-kanones-stin-ispania-kata-tis-misthologikis-anisotitas
https://www.naftemporiki.gr/finance/story/1703152/i-ispania-tha-dokimasei-tin-4imeri-ergasia
https://www.avgi.gr/oikonomia/384781_i-epistrofi-sti-barbarotita
Αμίτσης, Ν.Γ. (2001), Αρχές οργάνωσης και λειτουργίας του συστήματος κοινωνικής πρόνοιας, το ελληνικό μοντέλο των κοινωνικών υπηρεσιών και η ευρωπαϊκή εμπειρία. Αθήνα: Εκδόσεις Παπαζήση.
Πέτρος Νικολούδης, Κοινωνικός Επιστήμονας – Φοιτητής Κοινωνικής Εργασίας
