Ένας από τους πιο βασικούς στόχους που πρέπει να έχει ένα κράτος είναι, φυσικά, η εξασφάλιση της διαιώνισής του. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με μέτρα σε εσωτερικό επίπεδο, όπως ισχυρές στρατιωτικές δυνάμεις, αλλά και εξωτερικό επίπεδο, μέσω διακρατικών συμφωνιών και συμμετοχή σε διεθνείς συμμαχίες και οργανισμούς. Ένας τέτοιος οργανισμός μπορεί να θεωρηθεί και το ΝΑΤΟ, δηλαδή ο Οργανισμός Βορειοατλαντικού Συμφώνου ή «Ατλαντική Συμμαχία», μια διακυβερνητική στρατιωτική συμμαχία που ιδρύθηκε με το Βορειοατλαντικό Σύμφωνο, που υπογράφτηκε στις 4 Απριλίου 1949. Έχει 31 κράτη μέλη, από τα οποία τα 29 είναι ευρωπαϊκά και τα δύο βορειοαμερικανικά. Υπάρχουν, όμως, συγκεκριμένες προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται για να γίνει ένα κράτος, μέλος του ΝΑΤΟ, με το άρθρο 10 να υπαγορεύει τη διαδικασία αυτή, ενώ τα νέα μέλη μπορούν να αποτελούνται μόνο από άλλα ευρωπαϊκά έθνη. Τι συμβαίνει, όμως, με τις χώρες που, αν και δεν είναι ευρωπαϊκές, το ΝΑΤΟ συνεργάζεται τακτικά και επιθυμούν να γίνουν μέλος; Συγκεκριμένα αναφερόμενη στην περίπτωση της Σουηδίας και στη μακροχρόνια επιθυμία της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Η περίπτωση τους Σουηδίας είναι ιδιαίτερη μιας και έχει στενή σχέση με το ΝΑΤΟ καθώς πραγματοποιούν τακτικά κοινές ασκήσεις, συνεργάζονται σε επιχειρήσεις διατήρησης της ειρήνης αλλά και ανταλλάσσουν πληροφορίες. Μάλιστα, η Σουηδία είναι ένα από τα πέντε μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης που δεν είναι μέλη του ΝΑΤΟ αλλά έχει προσχωρήσει στη Σύμπραξη για την Ειρήνη στις 9 Μαΐου 1994, ένα πρόγραμμα με στόχο τη δημιουργία εμπιστοσύνης και συνεργασίας. Ιστορικά μιλώντας, μια μειοψηφία του σουηδικού πληθυσμού ήταν υπέρ της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ, αλλά το ζήτημα της ένταξης της αυξήθηκε σε δημοτικότητα μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022, και η Σουηδία υπέβαλε επίσημη αίτηση για ένταξη στον οργανισμό στις 18 Μαΐου 2022. Στις 5 Ιουλίου 2022, το ΝΑΤΟ υπέγραψε το πρωτόκολλο προσχώρησης για την ένταξη της Σουηδίας στη συμμαχία, το οποίο επικυρώθηκε γρήγορα από όλα σχεδόν τα κράτη μέχρι τον Σεπτέμβριο. Αν και δεν έχει λάβει ακόμη την απαιτούμενη ομόφωνη επικύρωση για να είναι επίσημο μέλος, έχει περιγραφεί ως συνυφασμένη στη συμμαχία σε όλα εκτός από το όνομα, με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ, Jens Stoltenberg, να δηλώνει τον Μάρτιο του 2023 ότι ήταν «αδιανόητο» ότι το ΝΑΤΟ δεν θα βοηθούσε τη Σουηδία εάν απειλούνταν η ασφάλεια της. Ποια προϋπάρχοντα μέλη, όμως, είναι αυτά που δεν συμφωνούν με την ένταξή της και καθυστερούν τη διαδικασία;
Η Τουρκία και η Ουγγαρία ήταν τα δύο τελευταία εμπόδια που έπρεπε να αντιμετωπίσει η Σουηδία στον δρόμο της προς το ΝΑΤΟ. Ενώ η Φινλανδία, που ξεκίνησε τις διαδικασίες ένταξης της στη συμμαχία ταυτόχρονα με τη Σουηδία, έγινε το 31ο μέλος του ΝΑΤΟ τον Απρίλιο του περασμένου έτους, η αίτηση της Σουηδίας δεν προχώρησε εξαιτίας της στάσης της Τουρκίας και της Ουγγαρίας. Ειδικότερα, για να αφήσει τη Σουηδία να ενταχθεί, ο Τούρκος Πρόεδρος Recep Tayyip Erdogan έθεσε μια σειρά όρων, συμπεριλαμβανομένης μιας πιο σκληρής στάσης έναντι ομάδων που η Τουρκία θεωρεί απειλές για την ασφάλειά της, όπως Κούρδους μαχητές και μέλη ενός δικτύου που κατηγορεί για το αποτυχημένο πραξικόπημα το 2016. Αν και η σουηδική κυβέρνηση προσπάθησε να κατευνάσει τον Erdogan με την άρση του εμπάργκο όπλων στην Τουρκία και την υπόσχεση συνεργασίας για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, δημόσιες διαδηλώσεις στη Σουηδία από υποστηρικτές του παράνομου Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν ή PKK και από αντιμουσουλμάνους ακτιβιστές που έκαψαν το Κοράνι περιέπλεξε την κατάσταση, και δημιούργησε επιπλέον καθυστερήσεις στη διαδικασία. Η Τουρκία, από πλευράς της, δέχθηκε πίεση από τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ να άρει τις αντιρρήσεις της για την ένταξη της Σουηδίας, αν και φάνηκε να έχει μικρή επίδραση έως ότου ο Erdogan δήλωσε πέρυσι ότι θα στείλει τα έγγραφα στο κοινοβούλιο για έγκριση.
Αν και η απόφαση αυτή ήταν φαινομενικά ένα βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση, το θέμα παρέμεινε στη Τουρκική Βουλή έως ότου οι νομοθέτες διεξήγαγαν τελικά ψηφοφορία για το θέμα τον Ιανουάριο του 2024 και επικύρωσαν το πρωτόκολλο ένταξης της Σουηδίας με 287 ψήφους κατά και 55, με την τουρκική κυβέρνηση να έχει οριστικοποίησε πλέον το βήμα δημοσιεύοντας το μέτρο σε επίσημη εφημερίδα της κυβερνήσεως. Η ψήφιση του νομοσχεδίου είναι μια μεγάλη στιγμή για το ΝΑΤΟ, ανοίγοντας το δρόμο για την επέκταση της αποτροπής του εναντίον της Ρωσίας σε μια εποχή που ορισμένα από τα μέλη του αγωνίζονται να παράσχουν στην Ουκρανία αρκετά όπλα για να ανακόψει τη ρωσική εισβολή.
Η απόφαση αποτελεί, φυσικά, και ένα χαρούμενο και πολυαναμενόμενο νέο και για την ίδια τη Σουηδία, με τον πρωθυπουργό της χώρας, Ulf Kristersson, να δηλώνει στο X, παλαιότερα γνωστό ως Twitter, «Σήμερα είμαστε ένα βήμα πιο κοντά στο να γίνουμε πλήρες μέλος του ΝΑΤΟ». Στην Ουάσιγκτον, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ Jake Sullivan είπε ότι η συμμετοχή της Σουηδίας στη συμμαχία θα την κάνει «ασφαλέστερη και ισχυρότερη», ενώ ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, κ. Stoltenberg, δεν άργησε να συγχαρεί τη Σουηδία για το επίτευγμα της, ενώ ταυτόχρονα σύμφωνα με το Reuters, δήλωσε πως, «Βασίζομαι επίσης στην Ουγγαρία να ολοκληρώσει την εθνική της επικύρωση το συντομότερο δυνατό». Η ένταξη της Σουηδίας θα ανοίξει ένα τεράστιο τμήμα σκανδιναβικών περιοχών για πιθανές στρατιωτικές επιχειρήσεις από τη συμμαχία και τα μέλη της και, παράλληλα, θα επεκτείνει στη Σουηδία την αυτόματη προστασία των άλλων μελών σε περίπτωση οποιασδήποτε επίθεσης εναντίον της.
Με την αποδοχή της Τουρκίας, η Σουηδία είναι πιο κοντά από ποτέ στο να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ, αλλά η ένταξή της στη δυτική στρατιωτική συμμαχία, εξακολουθεί να μην έχει τελειώσει αφού η Ουγγαρία δεν φαίνεται να βιάζεται ιδιαιτέρως για να δώσει τη θετική της ψήφο. Η Ουγγαρία αρχικά. δεν έδωσε σαφή λόγο για τις καθυστερήσεις της και ο πρωθυπουργός Viktor Orbán επέμενε εδώ και καιρό ότι η χώρα του δεν θα ήταν η τελευταία που θα έδινε την έγκρισή της στη Σουηδία. Ωστόσο, ο τόνος της Ουγγρικής κυβέρνησης προς τη Στοκχόλμη σκλήρυνε πέρυσι, με την Ουγγαρία να κατηγορεί τους Σουηδούς πολιτικούς ότι λένε «κατάφορα ψέματα» σχετικά με την κατάσταση της δημοκρατίας της Ουγγαρίας. Ενώ η Τουρκία έκανε μια σειρά από συγκεκριμένα αιτήματα από τη Σουηδία ως προϋποθέσεις, για να υποστηρίξει την προσπάθειά της, η κυβέρνηση της Ουγγαρίας, που βρισκόταν επί μακρόν υπό επιτήρηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση για εικαζόμενες παραβιάσεις της δημοκρατίας και των κανόνων του κράτους δικαίου, δεν έχει εκφράσει τέτοιες απαιτήσεις. υπονοώντας μόνο ότι αναμένει μεγαλύτερο βαθμό σεβασμού από τη Στοκχόλμη. Παρόλα αυτά, οι νομοθέτες από το κόμμα Fidesz, το οποίο κατέχει την πλειοψηφία των δύο τρίτων στο κοινοβούλιο, αρνήθηκαν να παράσχουν την υποστήριξή τους για να προγραμματιστεί ψηφοφορία επί του θέματος.
Αν και η ηγεσία της Ουγγαρίας δεν έχει προσφέρει σαφή λόγο για καθυστερήσεις, το αποτέλεσμα παραμένει το ίδιο και το αίτημα της Σουηδίας μπαίνει για άλλη μια φορά προσωρινά στον πάγο. Η φαινομενική αδιαφορία της Ουγγαρίας προς την κατάσταση φαίνεται να δημιουργεί έκπληξη και εντός του ΝΑΤΟ, μ’ έναν ανώτερο Ευρωπαίο διπλωμάτη να δηλώνει: «Είμαστε σοκαρισμένοι. Η Ουγγαρία μας διαβεβαίωνε πάντα με συνέπεια ότι δεν θα είναι η τελευταία. Ειλικρινά δεν καταλαβαίνουμε τι συμβαίνει». Αν και το χρονοδιάγραμμα για την είσοδο της Σουηδίας στη συμμαχία φαίνεται για άλλη μια φορά να είναι αβέβαιο, το σίγουρο είναι πως και η ίδια η χώρα αλλά και το ΝΑΤΟ έχουν να κερδίσουν πολλά με την ολοκλήρωση της διαδικασίας, ειδικά καθώς η ένταξη της Σουηδίας θα άφηνε τη Βαλτική Θάλασσα να περιβάλλεται από χώρες του ΝΑΤΟ, ενισχύοντας την ισχυρή και ενωμένη παρουσία της σ΄ αυτήν τη στρατηγικής σημασίας περιοχή.
Ευρυδίκη Παπανικολάου, Απόφοιτος του Τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
Βιβλιογραφικές Πηγές:
· Ben Hubbard & Lara Jakes. (2023). “Turkey Backs Sweden’s NATO Bid”. (https://www.nytimes.com/2024/01/23/world/europe/turkey-sweden-nato.html)
· Jared Malsin. (2023). “Turkey Approves Sweden’s NATO Membership Bid”. (https://www.wsj.com/world/europe/turkey-approves-swedens-nato-membership-bid-85fb13ea)
· APNews. (2023). “Here’s what to know about Sweden’s bumpy road toward NATO membership). (https://apnews.com/article/turkey-sweden-nato-explainer-b5a94a1aa0a4088a60b920eaa09737a5)
· JUSTIN SPIKE. (2023). “Hungary is the last holdout for Sweden’s NATO membership. So, when will Orbán follow Turkey’s lead?”). (https://apnews.com/article/hungary-sweden-nato-membership-orban-last-holdout-13cb5837bc1819382a08531a879fa348)
· AL JAZEERA. (2023). “Swedish PM Kristersson agrees to meet Hungary’s Orban for talks on NATO bid”. (https://www.aljazeera.com/news/2024/1/25/swedish-pm-kristersson-agrees-to-meet-hungarys-orban-for-talks-on-nato-bid)
· Lili Bayer. (2023). “Why is Orbán blocking Sweden’s entry to Nato – and what happens next?”. (https://www.theguardian.com/world/2024/jan/24/why-is-orban-blocking-swedens-entry-to-nato-and-what-happens-next)
· SUZAN FRASER. (2023). “Turkey’s parliament approves Sweden’s NATO membership, lifting a key hurdle”. (https://apnews.com/article/turkey-sweden-nato-kurdish-militants-quran-ff81aa2d36160428d766579963f97fce)
