Ο Αραβικός Εθνικισμός, που άλλοτε είχαν τροφοδοτήσει οι Ευρωπαίοι σε βάρος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, είναι πλέον δυσαρεστημένος και αναπτύσσονται αντιευρωπαϊκά αισθήματα. Αυτή η δυσαρέσκεια θα ενταθεί μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο με τη σύσταση του κράτους του Ισραήλ στα 1948 μέσω διαίρεσης της Παλαιστίνης. Η ριζοσπαστικοποίηση του αραβικού εθνικισμού είναι πλέον γεγονός.
Μια πολύ βασική έκφανση αυτής της ριζοσπαστικοποίησης είναι η ανατροπή του Αιγύπτιου βασιλιά Φαρούκ στα 1952 και η ανάληψη της εξουσίας από τον συνταγματάρχη Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσσερ στα 1954. Πλέον, η πιο ισχυρή αραβική χώρα είναι κάτω από ριζοσπάστες εθνικιστές. Ο Νάσσερ θέλει να εξασφαλίσει την Αιγυπτιακή ανεξαρτησία και να αλλάξει τις οικονομικές και κοινωνικές ισορροπίες στη χώρα πατάσσοντας κάθε ευρωπαϊκή επιρροή στον αραβικό κόσμο. Ο ψυχροπολεμικός διπολισμός παρασέρνει και τους Άραβες αφού παρότι οι ίδιοι δεν ενδιαφέρονται για τον Ψυχρό Πόλεμο, οι Σοβιετικοί μετά τον θάνατο του Στάλιν ανακαλύπτουν τον τρίτο κόσμο και θέλουν να επεκτείνουν την επιρροή τους εκεί ενώ οι δυτικοί φοβούνται για τον εκτοπισμό τους λόγω των έντονων αντιδυτικών αισθημάτων.
Ο Νάσσερ αγόρασε όπλα από το Ανατολικό Μπλοκ μέσω Τσεχοσλοβακίας ενώ αποκατέστησε διπλωματικές σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας. Στα 1956, ο Σοβιετικός υπουργός Εξωτερικών Σεπίλωφ επισκέπτεται την Αίγυπτο και προσφέρει οικονομική και τεχνική βοήθεια για την ανέγερση του φράγματος του Ασσουάν, του πιο σημαντικού αναπτυξιακού προγράμματος της χώρας. Ουάσινγκτον και Λονδίνο ακυρώνουν όλα τα δάνεια για το Ασσουάν με αποτέλεσμα ο Νάσσερ να δεχτεί τη Σοβιετική προσφορά και να εθνικοποιήσει τη Διώρυγα του Σουέζ. Οι Βρετανοί είναι έξαλλοι ενώ οι Αμερικάνοι αντιτάχθηκαν σε ενδεχόμενη πολεμική εμπλοκή αφού το βασικό σύνθημα του Αϊζενχάουερ για τις επερχόμενες εκλογές ήταν η διατήρηση της ειρήνης.
Στα 1956, Βρετανοί και Γάλλοι προχώρησαν στην κυνικότερη σκηνοθεσία επίθεσης: το Ισραήλ εισβάλει στην Αίγυπτο ώστε εκείνοι να μπορέσουν να αξιοποιήσουν την αγγλοαιγυπτιακή συνθήκη του 1954 και να θέσουν τη Βάση του Σουέζ υπό τον έλεγχο τους με πρόσχημα τη διασφάλιση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας. Η κρίση του Σουέζ έληξε σύντομα με τον Νάσσερ να θριαμβεύει πολιτικά αυξάνοντας το λαϊκό του έρεισμα στον αραβικό κόσμο. Παράλληλα, ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός του Νάσσερ εκτινάχθηκε με την αιγυπτιοποίηση των επιχειρήσεων, τις οποίες αργότερα θα εθνικοποιήσει στα πλαίσια του αραβικού σοσιαλισμού, ώστε να συγκεντρωθεί η οικονομική ισχύς σε Αιγύπτιους.
Η συριακή κρίση του 1957 ωφέλησε τον Νάσσερ αφού το κόμμα Μπαάθ που ανέλαβε την εξουσία προέβαλε σοσιαλιστικές και παναραβικές ιδέες. Δαμασκός και Κάιρο συνέπραξαν δημιουργώντας την Ηνωμένη Αραβική Δημοκρατία οραματιζόμενοι τον ενωμένο αραβικό κόσμο. Δεν ίσχυσε το ίδιο με την επικράτηση του ριζοσπαστικού καθεστώτος του στρατηγού Κασσέμ στο Ιράκ στα 1958. Παρότι διέλυσε το σύμφωνο της Βαγδάτης, δεν αποδέχτηκε τον Νασσερικό ηγεμονισμό δημιουργώντας έτσι δύο ισχυρά ριζοσπαστικά στρατόπεδα στον αραβικό κόσμο. Ο Νάσσερ δεν δίστασε να βοηθήσει τους Αλγερινούς στον αγώνα τους κατά των Γάλλων ενώ μαζί με τον Τίτο της Γιουγκοσλαβίας και τον Νεχρού της Ινδίας πρωτοστάτησαν στο κίνημα των Αδεσμεύτων διεκδικώντας μια ενεργητική ουδετερότητα μέσα στον Ψυχρό Πόλεμο.
Στα επόμενα χρόνια, ο Νάσσερ θα συνεχίσει να πυροδοτεί την αραβοϊσραηλινή διαμάχη. Στα 1967, αφού έχει προσπαθήσει να αποκλείσει τον κόλπο της Ακάμπα, ζήτησε την αποχώρηση των παρατηρητών του ΟΗΕ από τη λωρίδα της Γάζας προαγγέλλοντας εμμέσως επίθεση. Το Ισραήλ επιτέθηκε αιφνιδιαστικά σε Αίγυπτο, Συρία και Ιορδανία καταλαμβάνοντας τη χερσόνησο του Σινά, τη λωρίδα της Γάζας, τη δυτική όχθη του Ιορδάνη και τα πολύ μεγάλης στρατηγικής σημασίας για τη Συρία, υψώματα Γκολάν. Ο πόλεμος διήρκεσε 6 ημέρες και η νίκη του Ισραήλ ήταν πανηγυρική.
Ο Νάσσερ θα πεθάνει στα 1970 βυθίζοντας τον αραβικό κόσμο στη θλίψη. Ο Τίτο θα δηλώσει ότι ο θάνατος του Νάσσερ αφήνει πίσω ένα μεγάλο κενό ενώ ο Μπεγκίν, μετέπειτα πρωθυπουργός του Ισραήλ, θα τονίσει ότι η Αίγυπτος ήταν ο μόνος υπολογίσιμος αντίπαλος. Τον Νάσσερ θα διαδεχτεί ο Ανουάρ Σαντάτ που φάνηκε εν αρχή να θέλει να ακολουθήσει το ίδιο μονοπάτι με τον προκάτοχο του. Όμως η χώρα ασθενούσε οικονομικά ενώ συνετρίβη στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ στα 1973. Έκτοτε, η Αίγυπτος στρέφεται στη Δύση. Ο Νάσσερ για τον αραβικό κόσμο ήταν σύμβολο του αγώνα για εθνική ανεξαρτησία. Έλαβε μέτρα που ανακούφισαν τα κατώτερα στρώματα ενώ υποστήριζε τους Άραβες δημιουργώντας την ελπίδα για έναν ενωμένο αραβικό κόσμο που μέσω λαϊκής επανάστασης θα έπαιρνε τη θέση που του αρμόζει.
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
Πηγή Εικόνας:
