Ήταν η νύχτα της 24ης Απριλίου του 1974, ή μάλλον το ξημέρωμα της 25ης και ο πορτογαλικός λαός μετρούσε ήδη πάνω από 40 χρόνια ενός δικτατορικού καθεστώτος που τον απομυζούσε. Το στρατιωτικό κίνημα που εκδηλώθηκε για να ανατρέψει το καθεστώς βασίστηκε στο Κίνημα Ενόπλων Δυνάμεων που αποτελείτο από λίγους υψηλόβαθμους αξιωματικούς και αρκετούς χαμηλόβαθμους. Κοινή αντίληψη αυτής της διαταξικής οργάνωσης ήταν η ανάγκη για παύση της αποικιοκρατικής πολιτικής της Πορτογαλίας στην Αφρική και φυσικά η λήξη της δικτατορίας που μόνο εξαθλίωνε μεγάλο μέρος του πληθυσμού.
Η δικτατορία στη χώρα της Ιβηρικής Χερσονήσου ξεκίνησε κάπου στα 1926, όταν τον Μάιο αυτού του έτους ανατράπηκε η δημοκρατία με πραξικόπημα. Τα χρόνια περνούσαν και η δικτατορία μόνο δυσχέραινε τη ζωή του πορτογαλικού λαού. Η οικονομική κατάσταση της χώρας ήταν σε τραγικά επίπεδα αφού το καθεστώς είχε εξαντλήσει τους πόρους στον αγώνα για διατήρηση των αποικιών στην Αφρική. Πέραν αυτού, οι ένοπλες δυνάμεις απορροφούσαν μεγάλο μέρος του νεαρού πληθυσμού που οδηγούνταν στις αποικίες με αποτέλεσμα ο λαός να έχει αγανακτήσει.
Το διδακτορικό καθεστώς Καετάνο επιπλέον, προωθούσε την υποβάθμιση των στρατιωτικών τη στιγμή που το εκτός νόμου Κομμουνιστικό Κόμμα ισχυροποιούσε την επιρροή του στους κόλπους των Ενόπλων Δυνάμεων. Το Φλεβάρη του 1974, μέλος της ανώτατης στρατιωτικής ηγεσίας εναντιώθηκε ανοιχτά στο καθεστώς. Τον Απρίλη του ίδιου έτους, στρατιωτικές μονάδες άρχισαν να συρρέουν σε όλη τη χώρα στο άκουσμα του συνθήματος: του τραγουδιού «e depois do adeus» του Paulo de Carvalho καταλαμβάνοντας κρίσιμες θέσεις. Τα ξημερώματα της επομένης, ο δικτάτορας Καετάνο παραδόθηκε στον στρατηγό Σπίνολα που ανέλαβε την εξουσία κάνοντας φανερό ότι το συγκεκριμένο πραξικόπημα δεν ήταν απλώς ένα στρατιωτικό κίνημα αλλά μια επανάσταση ολόκληρου του λαού. Ο στρατός παρακαλούσε τους πολίτες να μείνουν στα σπίτια τους ώστε να αποφευχθεί η αιματοχυσία μα χιλιάδες βγήκαν στους δρόμους. Η Λισαβόνα βούλιαξε από κόσμο που καλούσε κυβερνητικούς στρατιώτες να τους ακολουθήσουν προχωρώντας στην τοποθέτηση κόκκινων γαρυφάλλων στις κάνες των όπλων τους.
Στις 28 Απριλίου επέστρεψε στην Πορτογαλία από το Παρίσι ο Μάριο Σοάρες, ηγέτης του Σοσιαλιστικού Κόμματος ενώ λίγο αργότερα επέστρεψε και ο Αλβάρο Κουνιάλ, ηγέτης του Κομμουνιστικού Κόμματος. Οι δύο τους πρωταγωνίστησαν σε συλλαλητήριο της Εργατικής Πρωτομαγιάς. Η επανάσταση στην Πορτογαλία δεν έχει χαρακτηριστεί λαϊκή καθώς το στρατιωτικό κίνημα ανέτρεψε τη μακροβιότερη δικτατορία στην Ευρώπη και επανάφερε τη δημοκρατία στην Πορτογαλία χωρίς να προϋπάρχουν λαϊκές εκδηλώσεις. Ωστόσο, αποδείχτηκε ότι είχε βαθύ λαϊκό χαρακτήρα αφού τα εργοστάσια καταλήφθηκαν από τους εργάτες και οι αγρότες κατέλαβαν τις εκτάσεις των γαιοκτημόνων στις οποίες δημιούργησαν αυτοδιοικούμενους συνεταιρισμούς. Επιπλέον, έθεσε τέλος στην πορτογαλική αποικιοκρατία. Η 25η Απριλίου αποτελεί σημείο αναφοράς για την ιστορία της Πορτογαλίας αλλά και ολόκληρου του κόσμου αφού οι επαναστάτες, εν αγνοία τους, έθεσαν τα θεμέλια για το τρίτο κύμα εκδημοκρατισμού.
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
