Ανέκαθεν υπήρχαν πολιτισμοί με ισχυρή πολιτειακή οργάνωση. Αυτοί οι πολιτισμοί ανέπτυξαν το δικό τους πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό status quo, το οποίο και τους έδωσε τη δυνατότητα να αναπτυχθούν, να εξελιχθούν και να θεωρηθούν ως λύχνος απέραντης και ισχυρής δύναμης. Ένας από αυτούς τους πολιτισμούς είναι ο ρωμαϊκός. Η Ρώμη συστάθηκε το 753 π.Χ. και το πολίτευμα της μέσα στα χρόνια αναδιαμορφώθηκε, ξεκινώντας από την Βασιλεία, έπειτα, αλλάζοντας προς την Δημοκρατία και τέλος στην Αυτοκρατορία. Φτάνει στο απώγειό της κατά τους μεταχριστιανικούς αιώνες και η επαφή της με το ελληνικό στοιχείο παραμένει αδιάκοπη. Οι Ρωμαίοι γοητεύονται από την πνευματική καλλιέργεια της Αρχαίας Ελλάδας, τη γλώσσα και τη θρησκεία της με αποτέλεσμα να αφομοιώσουν στοιχεία της στο δικό τους πολιτισμό και σε όλες σχεδόν τις εκφάνσεις της καθημερινής τους ζωής.
Τα πολιτεύματα της Ρώμης χρονολογικά εκτείνονται από την ίδρυσή της μέχρι και το 476 μ.Χ.. Σημειώνεται ότι από το 324 μ.Χ. το Ανατολικό τμήμα της με επικεφαλή τον Μέγα Κωνσταντίνο συνεχίζει την ιστορική του πορεία μέσα από τους βυζαντινούς χρόνους. Η περίοδος της Βασιλείας ξεκινά από την ίδρυση της Ρώμης έως το 509 π.Χ.. Η οργάνωση της πολιτείας γίνεται σε γένη. Τα γένη είναι ομάδες οικογενειών, οι οποίες θεωρούνται ότι κατάγονται από έναν κοινό πρόγονο χωρίς όμως απαραίτητα να έχουν δεσμούς αίματος μεταξύ τους. Κυβερνήτης του κάθε γένους είναι ένας εκλεγμένος γενάρχης, στον οποίο οφείλουν πίστη, η οποία εξασφαλίζεται με κοινά ιερά και κοινούς τάφους. Όμως μπορούν μετά από κάποια υπογραφή συνθήκης να συνδεθούν και ελεύθεροι πολίτες, οι λεγόμενοι πελάτες και η σχέση τους θα έχει τα στοιχεία της προστασίας και της νομικής κάλυψης από την πλευρά των πατρώνων και την υπακοής, πίστης και εργασίας από την πλευρά των πελατών.
Στη συνέχεια όμως, τα πιο δυνατά γένη συνασπίζονται σε μία ομάδα που ονομάζεται Σύγκλητος. Η Σύγκλητος εκλέγει έναν αρχηγό, ο οποίος θεωρείται βασιλιάς. Ο βασιλιάς κατέχει την πολιτική, στρατιωτική, θρησκευτική και δικαστική εξουσία. Όμως, ο τίτλος του δεν παραμένει κληρονομικός παρά εναλλάσσεται από άτομο σε άτομο μετά την συνέλευση της Συγκλήτου χωρίς να λαμβάνονται υπόψιν οι δεσμοί αίματος. Ο πληθυσμός αντίστοιχα χωρίζεται σε τρεις φυλές και η καθεμία από τις τρεις φυλές χωρίζεται σε τρεις φράτρες, με αποτέλεσμα να υπάρχουν συνολικά τριάντα φράτρες. Μια αναταραχή όμως με επίκεντρο τους Ετρούσκους αναταράσσει το πολίτευμα με αποτέλεσμα την αλλαγή του. Μετά την ανατροπή του πολιτεύματος της Βασιλείας ακολουθεί η Δημοκρατία.
Στη Δημοκρατία κυβερνούν δύο ύπατοι, οι οποίοι επιλέγονται από την παλαιά αυτοκρατορία των Πατρικίων, οι οποίοι έχουν ανακτήσει την πολιτική τους δύναμη και εναλλάσσονται ως προς την άσκηση της εξουσίας τους. Η διαφορά των υπάτων με τους άλλους άρχοντες είναι ότι οι τελευταίοι έχουν την υπέρτατη εξουσία του κράτους (imperium). Για την αποφυγή όμως, της κατάχρησης εξουσίας ο εκάστοτε άρχοντας, ο οποίος είχε εκλεγεί, μπορούσε να εκλεγεί ξανά μετά από τον ένα χρόνο της θητείας του, έπειτα από δύο χρόνια στο ίδιο αξίωμα και έπειτα από δέκα χρόνια σε κάποιο διαφορετικό. Οι τρεις αρχές που διέπουν τα αξιώματα των αρχόντων είναι α) το ενιαύσιο, β) η συλλογικότητα και γ) το άμισθο και τιμητικό του αξιώματός τους.
Η αλλαγή ξανά του πολιτεύματος της Δημοκρατίας προς την Αυτοκρατορία συντελείται το 31 π.Χ. μετά τη Ναυμαχία στο Άκτιο. Ο Οκταβιανός, ο οποίος ήταν και ο νικητής λαμβάνει τον τίτλο του ηγεμόνα. Στο πρόσωπο του αρχίζουν να περιστρέφονται όλες οι εξουσίες ακόμα και η εξουσία του αρχιερέως. Στα χρόνια όμως, του Διοκλητιανού η εξουσία του αυτοκράτορα γίνεται ασίγαστη και αποκτά μια δεσπόζουσα μορφή, σύμφωνα με την οποία λατρεύεται ως ζωντανός θεός. Η αποδοτικότερη χαλιναγώγηση της εξουσίας γίνεται με το σύστημα, το οποίο θέσπισε ο Διοκλητιανός και ονομάζεται Τετραρχία. Εντούτοις, το σύστημα απέτυχε και μετά από μία νέα κρίση αυτοκράτορας αναδείχθηκε ο Μέγας Κωνσταντίνος, ο οποίος και αναδημιούργησε την ταυτότητα του ρωμαϊκού κράτους. Με την έλευση του Μεγάλου Κωνστάντιου δημιουργείται μια νέα μεγαλειώδης αυτοκρατορία, αυτή του Βυζαντίου.
Πηγες: Παπαγιάννη Ε., Η. Αρναούτογλου, Αθ. Δημοπούλου, Δημ. Καραμπέλας, Αλεξ. Λιακόπουλος, Ιωάν. Χατζάκης, Ανδρ. Χέλμης, Ιστορία Δικαίου. Από την αρχαιότητα στο σύγχρονο ελληνικό κράτος. Αθήνα 2015
Άντα Σαμαρά, Φιλόλογος
