Όταν μιλάμε για Ψυχρό Πόλεμο, εννοούμε τη διαμάχη ανάμεσα σε ΗΠΑ και ΕΣΣΔ η οποία δεν μετουσιώθηκε σε κατά μέτωπο σύγκρουση των δύο πλέον υπερδυνάμεων. Στη δεκαετία του 1950, η ομίχλη του Ψυχρού Πολέμου είχε σκεπάσει την Ευρώπη και ήδη επεκτεινόταν στην Μέση Ανατολή. Η περιοχή ήταν υψίστης σημασίας λόγω της γειτνίασης με την Σοβιετική Ένωση καθώς και της μεγάλης πετρελαϊκής παραγωγής. Η Βρετανία είχε συμφέροντα στην περιοχή και ήδη από τα 1917 είχε δώσει υποσχέσεις για επιστροφή των Εβραίων στην Παλαιστίνη ενώ μετά τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αίγυπτος που ήταν αποικία της μετετράπη σε ημιαποικία. Επιπροσθέτως, οι Βρετανοί έφτιαξαν στρατιωτική βάση στο Σουέζ στα 1936 ενώ στα 1947 η Δύση αναγνώρισε το κράτος του Ισραήλ κατακερματίζοντας την Παλαιστίνη. Φυσικά οι Άραβες δεν ήταν ικανοποιημένοι από τις διευθετήσεις με αποτέλεσμα την ανάπτυξη του αραβικού εθνικισμού, ενός περίεργου μίγματος εθνικισμού και σοσιαλισμού, και την εγκαθίδρυση ριζοσπαστικών καθεστώτων σε αραβικές χώρες.
Στα 1952, ανέλαβε την ηγεσία της Αιγύπτου ο Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ που προώθησε τον αραβικό εθνικισμό δίνοντας του μια πιο αντιβρετανική κατεύθυνση. Βασικό του μέλημα ήταν η πλήρης ανεξαρτητοποίηση της Αιγύπτου από τους Βρετανούς και η αποχώρηση τους από τη βάση του Σουέζ. Πράγματι, στα 1954 η Βρετανία δέχεται επιθέσεις ατάκτων στη βάση τη στιγμή που ο Νάσερ αγοράζει όπλα από την Τσεχοσλοβακία, αποκαθιστά σχέσεις με τη Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας, δέχεται σοβιετική οικονομική βοήθεια και το έσχατο: στα 1956 κρατικοποιεί τη Διώρυγα του Σουέζ που ως τότε ήταν κυρίως βρετανικών συμφερόντων. Οι Βρετανοί απαντούν απευθείας με τον Ήντεν να παρομοιάζει τη δράση αυτήν με τις προκλήσεις του Άξονα πριν τον Β Παγκόσμιο πόλεμο και ακολούθως αποσύρει του πιλότους από τη Διώρυγα με σκοπό να διακοπεί η ναυσιπλοΐα στην περιοχή. Η κίνηση αυτή απέτυχε αφού η ναυσιπλοΐα συνεχίστηκε κανονικά με αρωγή από άλλες χώρες όπως η Ελλάδα. Οι ΗΠΑ διαχώρισαν τη θέση τους από ενδεχόμενη πολεμική εμπλοκή αφού για τις επερχόμενες εκλογές, ο Αϊζενχάουερ προωθούσε την ειρήνη.
Παρά τις προειδοποιήσεις των ΗΠΑ, οι Βρετανοί προχώρησαν σε πολεμική σύγκρουση μέσα σε ένα κλίμα αναβρασμού αφού η κυβέρνηση Ἠντεν κατηγορούνταν για ανικανότητα. Έτσι στα 1956 Βρετανοί και Γάλλοι υποκίνησαν εισβολή του Ισραήλ στην Αίγυπτο. Με αυτήν την αφορμή, διακήρυξαν ότι θα ενεργούσαν ώστε να διασφαλιστεί η ελεύθερη ναυσιπλοΐα και έτσι αποβιβάστηκαν στην Αίγυπτο θέτοντας υπό τον έλεγχο τους τη Διώρυγα. Η σκηνοθεσία της επίθεσης ήταν υποδειγματική. Μόλις τα ισραηλινά στρατεύματα εισέβαλαν στη Διώρυγα και τα αιγυπτιακά αντιδρούσαν για να υπερασπιστούν τα σύνορα τους, Βρετανία και Γαλλία θα παρουσιάζονταν ως από μηχανής θεοί και «εν ονόματι της ελεύθερης ναυσιπλοΐας» θα απαιτούσαν από τα στρατεύματα να αποχωρήσουν. Η επίθεση πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβρη του 1956 και αποτέλεσε μια από τις κυνικότερες σκηνοθεσίες της μεταπολεμικής περιόδου. Οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στο Σινά και έφτασαν στη διώρυγα ενώ παράλληλα συνέρεαν γαλλοβρετανικά στρατεύματα. Ο Νάσερ εκμεταλλεύτηκε τη φιλικά προσκείμενη προς αυτόν διεθνή κοινότητα και προσέφυγε στον ΟΗΕ που από τη μεριά του άρχισε να πιέζει.
Η κρίση έληξε λίγες μέρες αργότερα έπειτα από οικονομική πίεση των ΗΠΑ. Η επίθεση καταδικάστηκε και από τις ΗΠΑ που είχαν ήδη εναντιωθεί σε πολεμική πρωτοβουλία και ο Αϊζενχάουερ κινδύνευε να γελοιοποιηθεί στις εκλογές αλλά και από την ΕΣΣΔ που απειλούσε με αντίποινα τη Βρετανία και τη Γαλλία. Η αποτυχία του Σουέζ σηματοδότησε την παρακμή της Γαλλίας και τη Βρετανίας καθώς φάνηκε ότι δεν μπορούσαν να ακολουθήσουν πολιτική αυτόνομη από τις ΗΠΑ. Την ίδια στιγμή, ο Νάσερ αύξησε το λαϊκό του έρεισμα σε όλον τον αραβικό κόσμο αφού κατάφερε να επικρατήσει σε Γαλλία και Βρετανία. Η δυσπιστία του προς τη Δύση αυξήθηκε μετά από την τόσο κυνικά σχεδιασμένη επίθεση που δέχτηκε με αποτέλεσμα στα 1957 να αναγγείλει την «αιγυπτιοποίηση» των επιχειρήσεων ώστε να συγκεντρωθεί η οικονομική ισχύς στους Αιγύπτιους και να αναπτυχθεί η χώρα μακριά από την επιρροή των Δυτικών. Επίσης, η ΕΣΣΔ ενίσχυσε σημαντικά το κύρος της στην περιοχή και εδραιώθηκε ως κύρια πηγή οπλισμού των αραβικών κρατών. Ο Νάσερ ένιωθε ανίκητος θεωρώντας ότι μπορεί να συντρίψει το Ισραήλ κάτι που θα ανατραπεί μια δεκαετία αργότερα στον «Πόλεμο των 6 ημερών» όταν θα υποστεί μια συντριπτική ήττα.
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
Πηγές εικόνων:
https://www.onalert.gr/san-shmera/h-krish-suez-1956/131541/
https://www.kathimerini.gr/society/1037192/100-chronia-k-istorika-protoselida-1956-krisi-toy-soyez/
