Από την στιγμή που ξυπνάμε μέχρι και το τέλος της ημέρας, ο καθένας και η καθεμία από εμάς δέχεται μια ασταμάτητη ροή πληροφοριών, η οποία μπορεί να ποικίλει από την πολιτική επικαιρότητα σε θέματα που αφορούν την κοινωνία, την οικονομία ή τις τέχνες μέχρι και την ποπ κουλτούρα της εποχής. Συχνά, χωρίς να γίνεται άμεσα αντιληπτό μέσα σε ένα σχετικά μικρό χρονικό διάστημα το άτομο μπορεί να έχει καταναλώσει πλήθος ειδήσεων χωρίς να έχει την ευκαιρία όχι μόνο να τις φιλτράρει αλλά και να κατανοήσει πλήρως το τι συμβαίνει. Έτσι, μέσα στους ασταμάτητους ρυθμούς της καθημερινότητας η ημιμάθεια αποκτά όλο και μεγαλύτερο χαρακτήρα.
Αδιαμφισβήτητα, ως πολίτες οφείλουμε να είμαστε ενημερωμένοι, αρχικά σχετικά με όσα συμβαίνουν εντός της ίδια της χώρας μας και επηρεάζουν αμεσότερα την καθημερινότητα μας και στην συνέχεια αναφορικά με την εξωτερική επικαιρότητα. Φυσικά αυτό συμβάλλει όχι μόνο στο να παραμένουν οι πολίτες ενεργοί, δίνοντας τους την δυνατότητα να διαμορφώνουν απόψεις και να ασκούν κριτική αλλά και τους δίνει την αίσθηση της κοινότητας, κρατώντας τους σε επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο. Ιδίως την περίοδο του υποχρεωτικού μας περιορισμού λόγω της πανδημίας του covid-19 έγινε αρκετά κατανοητό το πόσο σημαντικό ήταν να παραμένει κανείς ενήμερος για το τι συμβαίνει μιας και τα μέσα ενημέρωσής μαζί με τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, αρκετά συχνά, λειτούργησαν ως αποκλειστική διέξοδος και παράθυρο στον «έξω κόσμο».
Ωστόσο ταυτόχρονα έγινε εμφανής και μια άλλη πλευρά της αδιάκοπης αυτής κατανάλωσης, συγκεκριμένα ο κορεσμός που μπορεί να επέλθει από την υπερπληροφόρηση και η επίδραση της ακόμα και στη διάθεση του ατόμου. Αρκεί να φανταστεί κανείς τον εαυτό του όταν παρακολουθεί ένα δελτίο ειδήσεων με την ημερήσια ατζέντα να αποτελείται επί το πλείστον από δυσοίωνα νέα, καταστροφές και μακάβριες προβλέψεις και τις πληροφορίες αυτές να αναπαράγονται σε όλα τα μέσα. Αυτό έχει οδηγήσει αρκετούς ανθρώπους να επιλέγουν συνειδητά να μην ακολουθούν τις τρέχουσες εξελίξεις μιας και αυτό τους κάνει να νιώθουν συναισθηματικά εξαντλημένοι.
Η παραπάνω κατάσταση όμως δεν αποτελεί το μοναδικό αρνητικό της υπερπληροφόρησης. Συγκεκριμένα, μπορεί συχνά να οδηγήσει το άτομο στην υπεραπλούστευση του τρόπου με τον οποίο ενημερώνεται. Για παράδειγμα, λόγω της ύπαρξης ποικίλων πηγών πληροφόρησης, από τηλεοπτικές ενημερωτικές εκπομπές, στις έντυπες ή ηλεκτρονικές εφημερίδες μέχρι και στα podcasts, μπορεί κανείς να επιλέξει να δει μόνο τίτλους, να διαβάσει αποσπασματικά ένα άρθρο ή να «ακούει» χωρίς να παρακολουθεί τα δελτία ειδήσεων. Ως αποτέλεσμα αυτού, το άτομο καταλήγει να έχει μια γενική και απλουστευμένη ιδέα για το τι διαδραματίζεται σήμερα γύρω του, χάνοντας πολλές φορές την ουσία ή ακόμα και την σημαντικότητα των γεγονότων αυτών, φτάνοντας έτσι σε μια κατάσταση που θα το χαρακτηρίζαμε ως ημιμαθή. Εντούτοις, η επίλυση αυτού του ζητήματος δεν βρίσκεται φυσικά στην μείωση των πηγών ενημέρωσης και πληροφόρησης, μιας και αυτό θα ερχόταν σε απόλυτη αντίθεση με τις αρχές που διέπουν τα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη αλλά και δεν θα έδινε ουσιαστική λύση αφού δεν βρίσκεται εκεί η ρίζα του προβλήματος.
Το ερώτημα που οφείλουμε να θέσουμε, δεν έγκειται στο αν εν τέλει θα πρέπει ή όχι να παραμένουμε μονίμως ενημερωμένοι αλλά αναφορικά με το πως προσεγγίζουμε την πληροφορία. Είναι οξύμωρο αν αναλογιστεί κανείς ότι το πρόβλημα της ημιμάθειας συναντάται τόσο συχνά σε συζητήσεις σχετικά με το τι θα θέλαμε να αλλάξουμε στην σύγχρονη κοινωνία αλλά μολαταύτα συνεχίζει να υπάρχει. Είναι ένα ζήτημα το οποίο αφορά τους πάντες. Όπως αναφέρει και η γνωστή φράση « Η γνώση είναι δύναμη» και σκοπός μας είναι τόσο η απόκτηση της όσο και η διάδοση της από γενιά σε γενιά.
Γεωργία Βουτσά, Απόφοιτη Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
