Η εποχή της «αποδασμοποίησης» τέλειωσε. Ο δυτικός κόσμος πέρασε τα τελευταία 80 χρόνια, δηλαδή μετά τη λήξη του Β’ΠΠ, μια φάση εκμηδενισμού εμπορικών αποστάσεων, με σκοπό την ανάπτυξη των κοινωνιών μέσω των οικονομικών αγαθών και την εξάλειψη των συγκρούσεων σε πολιτικό, οικονομικό και στρατιωτικό βαθμό. Όλα αυτά μέχρι πριν λίγες μέρες μέχρι που ο Αμερικανός Πρόεδρος ανακοίνωσε μια λίστα με επιβολές δασμών σχεδόν σε όλο τον πλανήτη, γεγονός που έφερε αλυσιδωτές αντιδράσεις. Το χρηματιστήριο κατρακύλησε, ο πληθωρισμός αυξήθηκε και η αμερικανική κοινωνική συνοχή απειλείται μέρα με τη μέρα λόγω των παραπάνω.
Τι σημαίνει δασμός?
Χαοτική καταστροφολογία από τα ελληνικά μίντια που έσπευσαν να τρομοκρατήσουν τον ελληνικό λαό (κι άλλο) με την επιβολή δασμών των Ηνωμένων Πολιτειών. Αγαπητέ αναγνώστη: ο δασμός πληρώνεται εξ ολοκλήρου στις αμερικανικές τελωνειακές αρχές από τον επιχειρηματία που εισάγει το προϊόν. Για παράδειγμα: Αν μια αμερικανική εταιρεία αγοράζει ένα προϊόν από την Ευρώπη με 100 δολάρια και η επιβολή δασμού είναι 20%, αυτό σημαίνει ότι η συγκεκριμένη εταιρεία θα πρέπει να πληρώσει στις τελωνειακές αρχές των ΗΠΑ 20 δολάρια για το συγκεκριμένο προϊόν. Χωρίς την επιβολή δασμού, ο Αμερικάνος επιχειρηματίας θα μπορούσε να πουλήσει αυτό το προϊόν εντός της αμερικανικής επικράτειας 110 δολάρια για παράδειγμα, για να έχει κέρδος 110-100=10 δολάρια (κέρδος = τιμή πώλησης – τιμή αγοράς), ενώ τώρα θα αναγκαστεί σίγουρα να το πουλήσει άνω των 120 δολαρίων (στο παράδειγμα δεν συνυπολογίζεται ο ΦΠΑ). Η τιμή πώλησης από την Ευρώπη προς την Αμερική, θεωρητικά δεν αλλάζει. Αλλάζει σαφώς η τιμή πώλησης στον καταναλωτή, με αποτέλεσμα να αυξάνει τον πληθωρισμό, με αποτέλεσμα να χάνει την αξία του το δολάριο. Αλυσιδωτές αντιδράσεις που έχουν όμως σκοπό.
Ποιος είναι ο σκοπός στην επιβολή δασμών?
Ο μερκαντιλισμός που περιγράφει ο Άνταμ Σμιθ συγκεντρώνεται σε δύο κρατικές παρεμβάσεις: Την αύξηση των εξαγωγών και τη μείωση των εισαγωγών (πέρα από τα βασικά προϊόντα). Τα μερκαντιλιστικά καθεστώτα ευδοκιμούσαν στην εποχή των αυτοκρατοριών και ήταν ένας τεράστιος διπλωματικός μοχλός πίεσης από τις τότε μεγάλες δυνάμεις απέναντι σε μικρότερες, με σκοπό την ολοκληρωτική οικονομική εξάρτηση από τις τότε μητροπόλεις. Σαφώς ο Τραμπ δεν ξύπνησε μια μέρα και αποφάσισε να φτάσει η τιμή μιας 24αδας αυγών στα 100 δολάρια, ούτε επιδιώκει να απειλήσει την κοινωνική συνοχή με την ραγδαία αύξηση του πληθωρισμού. Η επιβολή δασμών είναι ένα νέο είδος τραμπικού θα λέγαμε μερκαντιλισμού, καθώς οι εμπορικές συμφωνίες θα κάνει όλους τους εταίρους να δοκιμαστούν και οι αντι διαμέτρου επιβολή δασμών θα επέλθει αναπόφευκτα. Ο ίδιος δήλωσε και προσκάλεσε τις επιχειρήσεις που βρίσκονται στην Ευρώπη και εξάγουν προϊόντα στις ΗΠΑ, να πηδήξουν το «αυλάκι» του Ατλαντικού, να φτιάξουν τα εργοστάσιά τους σε αμερικανικό έδαφος και να γλιτώσουν τους δασμούς μια κι έξω. Η αναμόχλευση επίσης του χρηματιστηρίου μετά την επιβολή δασμών, μετατρέπει τα επενδυτικά κεφάλαια σε αποταμιευτικά, παρέχοντας μεγαλύτερη ρευστότητα στις ιδιωτικές τράπεζες με αποτέλεσμα να πέσουν σταδιακά τα επιτόκια δανεισμού και να συμπαρασύρει αντίστοιχα και τον πληθωρισμό προς τα κάτω. Αυτό που έχω επισημάνει και σε προηγούμενο άρθρο είναι πως ο Ντόναλτ Τραμπ πέρα από Πρόεδρος είναι και επιχειρηματίας που δεν φοβάται να ρισκάρει και να λάβει τέτοιους είδους αποφάσεις. Θέλει να ενισχύσει την αμερικανική οικονομία με την παραγωγή συγκεκριμένων αγαθών εντός της επικράτειας, παρά να στηρίζεται στις εισαγωγές από άλλες χώρες. Θέλει να μειώσει γενικώς τις εισαγωγές και να ενθαρρύνει τους αμερικανούς πολίτες, όχι μόνο να αγοράζουν αμερικανικά προϊόντα, αλλά και να παράγουν αμερικανικά προϊόντα. Μια τέτοιου είδους πολιτική απόφαση δεν θα έπαιρνε κανείς άλλος Πρόεδρος των ΗΠΑ από το 1945 μέχρι σήμερα. Είναι μια κίνηση υψηλού ρίσκου που αν δεν του βγει θα έχει καταστροφικές συνέπειες όχι μόνο για τις ΗΠΑ, αλλά και για ολόκληρο τον πλανήτη. Ο χρόνος θα δείξει αν θα δικαιωθεί.
Τι επιπτώσεις θα έχει η Ελλάδα από την επιβολή δασμών?
Ελάχιστες. Αυτό που μονοπωλεί το ενδιαφέρον τις τελευταίες μέρες είναι σαφώς η ελληνική φέτα. Για να ηρεμίσουμε όμως, όπως δείχνει και το γράφημα παρακάτω αυτές ήταν οι ελληνικές εξαγωγές στις ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια. Πέρυσι περίπου 1% του ΑΕΠ προήλθε από αγαθά που διοχετεύθηκαν στην αμερικανική αγορά και μπορείτε να δείτε, σύμφωνα με την Καθημερινή, ποια είναι τα προϊόντα που στέλναμε στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Τέλος, για να κάνω το δικηγόρο του διαβόλου, αναρωτιέμαι τι θα γινόταν αν οι ελιές, οι κομπόστες, τα τυριά και το ελαιόλαδο που εξάγονταν μέχρι πρότινος στην Αμερική, διοχετεύονταν στην ελληνική αγορά. Δεν χρειάζεται κανείς να είναι ο Κρούγκμαν για να αντιληφθεί πως σε μια αγορά η αύξηση της προσφοράς μειώνει τις τιμές στα ράφια. Θα τις μείωνε όμως?
Συμπερασματικά, αυτό που θέλει να επιδιώξει ο Τραμπ δεν είναι κάποια κίνησης εκδίκησης απέναντι στους εμπορικούς εταίρους του. Θέλει να ενισχύσει την οικονομία του μακροπρόθεσμα, αφού πρώτα όμως περάσει ένα ισχυρό σοκ μετά το πρώτο χρονικό διάστημα από την επιβολή δασμών. Ήδη οι σημαντικότεροι εμπορικοί εταίροι των ΗΠΑ, ετοιμάζονται να επιβάλουν και αυτοί δασμούς σε αμερικανικά προϊόντα, όπως εικάζω θα κάνει και η ΕΕ. Οι ΗΠΑ όμως, θα μπορέσουν σε ένα μεγάλο βαθμό να ανταπεξέλθουν στην εποχή του τραμπτικού μερκαντιλισμού. Η ΕΕ είναι έτοιμη για κάτι τέτοιο ή η ευρωπαϊκή αγορά θα γεμίσει ασιατικά προϊόντα, αντί να στηριχθούν οι εγχώριες οικονομίες του κάθε κράτους μέλους? Το μπάλακι πλέον είναι στα ευρωπαϊκά χέρια. Δική μας υπόθεση είναι τα πώς θα το χρησιμοποιήσουμε.
Παναγιώτης Δήμος, Bsc Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (Πολιτικών Σπουδών και Διπλωματίας) UoM, Msc International Relations, Strategy & Security NUP
