Οι πυρκαγιές ως πλευρά του ευρύτερου οικολογικού προβλήματος, είναι οργανικά συνυφασμένες με την ληστρική λογική που διέπει το κεφάλαιο αναφορικά με την φύση. Οι μειωμένες δαπάνες για την πυρασφάλεια και την δασοπροστασία στα πλαίσια των επιχειρηματικών ‘ευκαιριών’ που μπορεί να αποτελέσει η καμένη γη για τους ιδιώτες, αποτελούν αναπόσπαστη πλευρά της κεφαλαιοκρατίας, η οποία έρχεται σε πλήρη αντίθεση με της ανάγκες της κοινωνίας. Εντός του βιομηχανοποιημένου καπιταλισμού, η σχέση ανθρώπου-φύσης δεν χαρακτηρίζεται πλέον από απλή ανισορροπία, αλλά από μια απόλυτη αντίθεση η οποία πολλές φορές συνοδεύεται από την θρησκευτική και τεχνοφοβική αντίληψη περί της αναγκαιότητας επιστροφής σε μια υποτιθέμενη κατάσταση, όπου υπήρχε απόλυτη ισορροπία μεταξύ ανθρώπου-φύσης, δαιμονοποιώντας τον ανθρώπινο παράγοντα. Παρόλα αυτά, αναφορικά με το οικολογικό πρόβλημα, η ρίψη ευθυνών στην τεχνολογία εν γένει ή στον ίδιο τον ανθρώπινο παράγοντα ανεξάρτητα από τους νόμους που διέπουν την κεφαλαιακή συσσώρευση, καθίσταται αναχρονιστική και αντιεπιστημονική τοποθέτηση ή υποκρύπτει πολιτικές σκοπιμότητες από τους θιασώτες του εν λόγω καπιταλιστικού συστήματος.
H σχέση του φυσικού με το κοινωνικό συνιστά μια δυναμική κατάσταση όχι ισορροπίας, αλλά ανισορροπίας και διαρκούς μετασχηματισμού και αναπαραγωγής. Η σχέση ανθρώπου-φύσης θα πρέπει να τεθεί εντός του πλαισίου της εργασιακής διαδικασίας η οποία συγκροτεί τον ανθρώπινο πολιτισμό μέσω της αλληλεπίδρασης των πόλων του φυσικού και κοινωνικού. Υπό το πρίσμα του ιστορικού υλισμού, η αντιφατική σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον καθορίζεται από την εργασιακή επενέργεια του ανθρώπου προς την φύση. Το κοινωνικό, ως προϊόν που προέκυψε από το φυσικό, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εργασία η οποία ισοδυναμεί με την διαδικασία ανταλλαγής ύλης μεταξύ του ανθρώπου και της φύσης.
Αρχικά, οι προϋποθέσεις για την εμφάνιση της εργασίας συνδέονται με την αλληλεπίδραση μεταξύ των ανθρώπων, καθώς και μεταξύ αυτών και της φύσης. Εντός αυτού του προ-κοινωνικού σταδίου, η συλλογή και η κατανάλωση των αναγκαίων αγαθών πραγματοποιείται μέσω προϊόντων που βρίσκονται σε έτοιμη φυσική μορφή. Έπειτα, η διαδικασία της κατανάλωσης αρχίζει να διαφοροποιείται από την διαδικασία της απόκτησης αγαθών, μέσω του κυνηγιού ζώων, με την χρήση των βιολογικά προσδιορισμένων ανθρώπινων οργάνων. Στη συνέχεια, η διαμόρφωση της εργασιακής επενέργειας του ανθρώπου στη φύση, πραγματοποιείται μέσω της χρήσης φυσικών αντικειμένων τα οποία υπάρχουν σε έτοιμη μορφή και όχι αποκλειστικά μέσω των βιολογικά προσδιορισμένων ανθρώπινων οργάνων για την απόκτηση αγαθών. Τελικά, με την παρασκευή των πρώτων εργαλείων, τα μέσα που χρησιμοποιεί ο άνθρωπος για να αλληλοεπιδράσει με την φύση κατασκευάζονται τεχνητά, σηματοδοτώντας την πρωταρχική εμφάνιση της κοινωνίας. Η διαλεκτική ανάπτυξη της εμφάνισης της εργασίας συνδέεται με την μετάβαση από το φυσικό στο κοινωνικό, όπου σε αντίθεση με τα υπόλοιπα ζώα, ο άνθρωπος, αρχίζει να αποκτά την δυνατότητα να μετασχηματίζει ο ίδιος την φύση προς ικανοποίηση των αναγκών του, παύοντας να μετασχηματίζεται ο ίδιος πλήρως μέσω αυτής.
Το κοινωνικό, ως προϊόν που προέκυψε από το φυσικό, καταδεικνύει την διαλεκτική αλληλεπίδραση που χαρακτηρίζει τους δύο αυτούς πόλους. Αρχικά, στο πρωτόγονο κοινοτικό στάδιο, το κοινωνικό είναι σχεδόν αλλά όχι απόλυτα ταυτόσημο με το φυσικό, ενώ στους ταξικούς εκμεταλλευτικούς σχηματισμούς της δουλοκτησίας και της φεουδαρχίας η σχέση τους χαρακτηρίζεται από διαφορά, με αποκορύφωμα της αντίθεσή τους εντός του καπιταλισμού. Στους ταξικούς εκμεταλλευτικούς κοινωνικοοικονομικούς σχηματισμούς όπου κυριαρχεί η ιδιωτική ιδιοκτησία, η φύση αντιμετωπίζεται απλά ως μέσο για την επίτευξη σκοπών. Όμως, ιδίως εντός του καπιταλισμού, εξαιτίας της αλματώδους ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, η εργαλειακή εκμετάλλευση της φύσης αποκτά κολοσσιαίες διαστάσεις, συνοδευόμενη από την λογική της κεφαλαιακής συσσώρευσης.
Όλες οι μορφές κρίσεων είτε είναι οικονομικές ή πανδημικές ή οικολογικές, δεν παύουν για τον καπιταλισμό να αποτελούν επιχειρηματικές ευκαιρίες ευρύτερων οικονομικών αναδιαρθρώσεων, ιδιωτικοποιήσεων και απομύζησης πλούτου. Όμως αναφορικά με την ληστρική εκμετάλλευση της φύσης, αρχίζει παράλληλα να διαφαίνεται ο κίνδυνος αυτοκαταστροφής της ανθρωπότητας. Η ιδιωτικοποίηση της φύσης, συνυφασμένη με την αλόγιστη καπιταλιστική ανάπτυξη, ισοδυναμεί με την ιδιωτικοποίηση και κατά συνέπεια την υποβάθμιση των φυσικών όρων ύπαρξης των ανθρώπων, οι οποίοι αντιμετωπίζονται απλώς σαν ‘ομιλούντα εργαλεία’. Η αδιαφορία για την διατήρηση και την περιβαλλοντική προστασία, δεν καθιστά την οικολογική κρίση φυσικό φαινόμενο, αλλά αποτέλεσμα της άνευ όρων καπιταλιστικής επέκτασης η οποία θέτει ως αυτοσκοπό την κεφαλαιακή συσσώρευση, υποβαθμίζοντας διαρκώς τις δύο βασικές πηγές πλούτου της ανθρωπότητας, δηλαδή την φύση και τον άνθρωπο.
Στο καπιταλιστικό πλαίσιο, η αποκατάσταση της σχέσης του φυσικού με το κοινωνικό αδυνατεί να πραγματοποιηθεί, καθώς η λογική του κέρδους τίθεται ως απόλυτη προτεραιότητα. Τα ιδεολογήματα περί ‘πράσινου καπιταλισμού’ αποτελούν απλά ευχολόγια, σε μια προσπάθεια κανονικοποίησης και μη αμφισβήτησης της υπάρχουσας καπιταλιστικής δομής, η οποία στην πραγματικότητα χωρίς διαρκή και επιθετική επέκταση προκειμένου να εξασφαλίσει την κεφαλαιακή συσσώρευση, αδυνατεί να υπάρξει. Η αντιστοιχία του φυσικού με το κοινωνικό ως μιας μορφής ενότητας η οποία όμως στο εσωτερικό της θα διατηρεί την διαφορά του φυσικού, εναρμονίζοντας, προστατεύοντας και διατηρώντας το φυσικό περιβάλλον, μπορεί να πραγματοποιηθεί μέσω μιας συλλογικής και κεντρικά σχεδιασμένης παραγωγής, στόχος της οποίας θα είναι η ικανοποίηση των ανθρώπινων αναγκών και όχι το κεφαλαιοκρατικό κέρδος και τα ιδιοτελή συμφέροντα. Επομένως, η αναζήτηση λύσης του οικολογικού προβλήματος στον παρόντα κοινωνικοοικονομικό σχηματισμό ο οποίος υποθηκεύει και θέτει πλέον ανοικτά σε κίνδυνο το μέλλον της ανθρωπότητας είναι ουτοπική, καθώς θα προσκρούει διαρκώς στους νόμους του κεφαλαίου.
Βιβλιογραφία:
Engels, F. & Harman, C. (2011). Ο ρόλος της Εργασίας στην εξανθρώπιση του πιθήκου // Ο Ένγκελς και η καταγωγή της ανθρώπινης κοινωνίας (μτφρ. Κ. Πίττας). Αθήνα: Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.Harvey, D. (2015). Δεκαεφτά αντιφάσεις και το Τέλος του Καπιταλισμού (μτφρ. Ε. Αστερίου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Harvey, D. (2015). Δεκαεφτά αντιφάσεις και το Τέλος του Καπιταλισμού (μτφρ. Ε. Αστερίου). Αθήνα: Μεταίχμιο.
Vazyoylin, V., A. (1988). Η Διαλεκτική του Ιστορικού Προτσές και η Μεθοδολογία της έρευνάς του (μτφρ. Μ. Κυριακάτος). Αθήνα: Σύγχρονη Εποχή.
Αθανάσιος Τζωρτζίνης, Πολιτικός Επιστήμονας
Πηγή Εικόνας: https://red-ant.org/2020/11/26/capitalism-is-destroying-the-planet/
