Από το 1948, όταν και υπογράφηκε η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα από 48 χώρες στο Παρίσι, τα δικαιώματα και οι ελευθερίες όλων των ανθρώπων θεσμοθετήθηκαν σε παγκόσμιο επίπεδο, ή τουλάχιστον, στις περισσότερες Δυτικές χώρες. Στην Ανατολή όμως δεν ισχύουν οι ίδιοι κανόνες, ειδικά μιας και ένα από τα πιο πολωτικά ζητήματα μεταξύ της Δύσης και του ισλαμικού κόσμου είναι η ανισότητα των φύλων. Συχνά, μάλιστα, για τους Δυτικούς, τίποτα δεν αποτυπώνει περισσότερο την υποταγή και την καταπίεση της γυναίκας από τη Hijab, αγνοώντας πολλές φορές τη θρησκευτική και πολιτισμική σημασία της συγκεκριμένης ενδυματολογικής επιλογής. Η Τουρκία όμως θεωρητικά διέφερε από τις άλλες χώρες του Ισλαμικού κόσμου, ειδικά μετά τις μεταρρυθμίσεις που υλοποιήθηκαν υπό την ηγεσία του Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ, ο οποίος δημιούργησε την Τουρκία που είχε στο μυαλό του, ακολουθώντας τα Δυτικά πρότυπα, σε μια προσπάθεια του να εκσυγχρονίσει τη χώρα. Υπό την ηγεσία του, η οθωμανική δυναστεία εξορίστηκε και εγκαθιδρύθηκε η δημοκρατία, το αραβικό αλφάβητο αντικαταστήθηκε από το λατινικό και, φυσικά, οι γυναίκες ήταν επιτέλους ελεύθερες να συμμετάσχουν σε όλους τους τομείς της ζωής. Η δυτική τύπου Τουρκία που προσπάθησε να δημιουργήσει ο Κεμάλ φαίνεται όμως ότι δεν υπάρχει πια. Με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πλέον στο τιμόνι, η Τουρκία όχι μόνον «καίει» τις διπλωματικές της γέφυρες με τη Δύση αλλά απομακρύνεται όλο και περισσότερο από τις Ευρωπαϊκές αρχές και αξίες, ειδικά όσον αφορά τα ανθρώπινα δικαιώματα. Η πεποίθηση αυτή επιβεβαιώθηκε για άλλη μια φορά με την αποχώρηση της Τουρκίας από το Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης – μια Ευρωπαϊκή συνθήκη ορόσημο για την προστασία των γυναικών από τη βία.
Πιο συγκεκριμένα, το Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης, γνωστό και ως Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας, είναι μια συνθήκη περί προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ειδικότερα των δικαιωμάτων των γυναικών. Υπογράφηκε για πρώτη φορά στις 11 Μαΐου του 2011 στην Κωνσταντινούπολη, με την Τουρκία να είναι η πρώτη χώρα που συμφώνησε, και μέχρι τον Μάρτιο του 2019, 45 χώρες και η Ευρωπαϊκή Ένωση την είχαν υπογράψει. Στις 20 Μαρτίου 2021, όμως, ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν ανακοίνωσε την απόσυρση της χώρας του από το Συνέδριο με προεδρικό διάταγμα που δημοσιεύθηκε στην επίσημη εφημερίδα της κυβέρνησης, χωρίς όμως η απόφαση να έχει συζητηθεί νωρίτερα στο Κοινοβούλιο της χώρας. Η απόφαση αυτή έχει επικριθεί τόσο εσωτερικά όσο και διεθνώς, συμπεριλαμβανομένων των κομμάτων της αντιπολίτευσης στη χώρα, άλλων ξένων ηγετών, του Συμβουλίου της Ευρώπης, διαφόρων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων και από τους ίδιους τους πολίτες στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Συγκεκριμένα, η Dubravka Šimonović, η ειδική εισηγήτρια του ΟΗΕ για τη βία κατά των γυναικών δήλωσε πως «Αυτή η απόφαση απόσυρσης από μια τόσο σημαντική συμφωνία είναι ένα πολύ ανησυχητικό βήμα προς τα πίσω. Στέλνει ένα επικίνδυνο μήνυμα ότι η βία κατά των γυναικών δεν είναι σημαντική, με τον κίνδυνο να ενθαρρύνει τους δράστες και να αποδυναμώσει τα μέτρα για την πρόληψή της». Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Joe Biden, από την πλευρά του, τόνισε σε επίσημη δήλωση του Λευκού Οίκου πως «Αυτό είναι ένα απογοητευτικό βήμα προς τα πίσω για το διεθνές κίνημα για τον τερματισμό της βίας κατά των γυναικών παγκοσμίως». Επιπρόσθετα, σύμφωνα με το κόμμα της αντιπολίτευσης (Republican People’s Party- CHP) το δικαίωμα έγκρισης της απόσυρσης από διεθνείς συμφωνίες ανήκει στο Κοινοβούλιο σύμφωνα με το άρθρο 90 του Συντάγματος και η απόφαση του Προέδρου είναι εντελώς αντισυνταγματική. Η κυβέρνηση όμως ισχυρίζεται ότι ο Πρόεδρος έχει την εξουσία να αποχωρήσει από διεθνείς συμφωνίες όταν αυτός αποφασίσει, με τον ίδιο τον Ερντογάν να επιμένει ότι η απόσυρση ήταν “απολύτως νόμιμη”.
Εκτός από τη διεθνή κοινότητα και την αντιπολίτευση της χώρας, την απόφαση έχει κατακρίνει και ένα μεγάλο ποσοστό του πληθυσμού. Ήδη νωρίτερα, εν μέσω του φόβου για την πιθανή αποχώρηση της Τουρκίας από τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, 155 γυναίκες στον ακαδημαϊκό χώρο δημοσίευσαν μια κοινή επιστολή στις 6 Αυγούστου υπερασπιζόμενες τη Σύμβαση, ενώ πλήθος γυναικών βγήκε στους δρόμους, για να διαμαρτυρηθούν κατά της πιθανής ακόμη τότε κίνησης. Μετά την αναγγελία της απόσυρσης της Τουρκίας από το Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης, ομάδες για τα δικαιώματα των γυναικών, η αντιπολίτευση καθώς και διεθνείς οργανώσεις για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων οργάνωσαν γρήγορα διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και πολίτες συγκεντρώθηκαν στους δρόμους, εν μέσω μιας συνεχής αύξησης των κρουσμάτων COVID-19.
Η βία κατά των γυναικών είναι ένα φαινόμενο που έχει γίνει ακόμη πιο έντονο τα τελευταία χρόνια στη χώρα. Σύμφωνα, μάλιστα, με μια έκθεση του βουλευτή του CHP Sezgin Tanrıkulu, γνωστό δικηγόρο και εξέχων ακτιβιστή για τα ανθρώπινα δικαιώματα, που εκπονήθηκε με αφορμή την 8η Μαρτίου, τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, τουλάχιστον 474 γυναίκες δολοφονήθηκαν στην Τουρκία το 2019 ενώ τουλάχιστον 15.557 γυναίκες έχουν δολοφονηθεί στη χώρα από το 2002, από τη χρονολογία δηλαδή που το κόμμα του Ερντογάν (Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης-AKP) ανέλαβε την εξουσία. Οι οργανώσεις για τα δικαιώματα των γυναικών προσπαθούν εδώ και χρόνια να ευαισθητοποιήσουν τη κοινωνία και την πολιτική σκηνή σχετικά με την αύξηση της βίας κατά των γυναικών που σημειώθηκε τα τελευταία 19 χρόνια. Πολλοί πιστεύουν, μάλιστα, ότι η αύξηση αυτή συνδέεται έμμεσα με τις πολιτικές και τη ρητορική του κυβερνόντας κόμματος, το οποίο έχει τις ρίζες του στο πολιτικό Ισλάμ.
Οι πολιτικές του Ερντογάν έδειχναν από την αρχή τον οπισθοδρομικό και συντηρητικό τους χαρακτήρα. Αυτήν τη στιγμή, το αυταρχικό καθεστώς της Τουρκίας, στο οποίο οι ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών ελέγχονται κατά το δοκούν από έναν και μόνο άνθρωπο, απομακρύνει τη χώρα όλο και περισσότερο από τον Δυτικό κόσμο και την απομονώνει από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Η απόφαση του να εγκαταλείψει το Συνέδριο της Κωνσταντινούπολης, θέτοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τη ζωή χιλιάδων γυναικών σε κίνδυνο, όξυνε το χάσμα ακόμη περισσότερο και επιβεβαιώνει την παντελή αδιαφορία του Προέδρου για την ασφάλεια του λαού της Τουρκίας. Δεν μπορούμε να ξεχάσουμε, άλλωστε, πως σε μια ομιλία του το 2014 σε μια σύνοδο κορυφής για τα δικαιώματα των γυναικών, ο Ερντογάν είχε πει χαρακτηριστικά ότι «οι γυναίκες και οι άνδρες δεν μπορούν να τύχουν ίσης μεταχείρισης. Είναι ενάντια στη φύση.», δείχνοντας πως οι συντηρητικές του πεποιθήσεις υπήρχαν πάντα και απλά βρισκόντουσαν κρυμμένες στο παρασκήνιο ορισμένες φορές, αναλόγως με την εκάστοτε πολιτική που ακολουθεί και ποιοί είναι οι σύμμαχοί του.
Βιβλιογραφία:
- Turkey’s enduring problem with women’s rights, 2020 (https://asiatimes.com/2020/02/turkeys-enduring-problem-with-womens-rights/)
- At least 15,557 women murdered in Turkey since start of AKP rule: report, 2020 (https://stockholmcf.org/at-least-15557-women-murdered-in-turkey-since-start-of-akp-rule-report/)
- Statement by President Biden on Turkey’s Withdrawal from the Istanbul Convention, 2021 (https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/03/21/statement-by-president-biden-on-turkeys-withdrawal-from-the-istanbul-convention/)
- Turkey: Withdrawal from Istanbul Convention is a pushback against women’s rights, say human rights experts, 2021 (https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=26936)
- Turkey withdraws from Istanbul convention to combat violence against women, 2021 (https://edition.cnn.com/2021/03/20/europe/turkey-convention-violence-women-intl/index.html)
- The year 2020 in review: Women’s Rights in Turkey, 2021 (https://www.turkishminute.com/2021/01/01/the-year-in-review-womens-rights/)
- Turkey withdraws from European treaty protecting women, 2021 (https://abcnews.go.com/International/wireStory/turkey-withdraws-european-treaty-protecting-women-76574772)
- Turkey Condemned for Quitting Anti-Violence Treaty, 2021 (https://balkaninsight.com/2021/03/20/turkey-condemned-for-quitting-anti-violence-treaty/)
Ευρυδίκη -Μαρία Παπανικολάου, Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
