Η υπόθεση δηλητηρίασης του αρχηγού της αντιπολίτευσης στη Ρωσία απασχόλησε την επικαιρότητα για μεγάλο διάστημα. Ο λόγος για τον Αλεξέι Ναβάλνι, σημαντικό πρόσωπο στη πολιτική της Ρωσίας από το 2009, ακτιβιστής και μεγάλος επικριτής του Ρώσου Προέδρου Πούτιν, ο οποίος στις 20 Αυγούστου μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της πόλης Όμσκ σε κρίσιμη κατάσταση για την υγεία του.
Λίγες ημέρες αργότερα και αφότου είχε διακομιστεί στη Γερμανία σε κώμα, το επίσημο πόρισμα των γιατρών έδειξε ότι η δηλητηρίαση του Ναβάλνι προήλθε από την ουσία Νόβιτσοκ, ένα νευροτοξικό παράγοντα που αναπτύχθηκε στην Σοβιετική Ένωση κατά τη περίοδο του Ψυχρού Πολέμου, τη δεκαετία του ’80, ως μέτρο αντιμετώπισης των χημικών όπλων των ΗΠΑ. Η κατάληξη της υπόθεσης είναι ευτυχώς θετική, αφού στις αρχές Σεπτεμβρίου ο Ναβάλνι ξύπνησε από το κώμα και πλέον είναι έτοιμος να λάβει εξιτήριο.
Το ΝΑΤΟ και η Ευρωπαϊκή Ένωση καταδίκασαν τα γεγονότα και ζήτησαν τη διερεύνηση της υπόθεσης από τη Μόσχα για να αποδοθούν ευθύνες για τη δηλητηρίαση, απειλώντας ευθέως με κυρώσεις τη Ρωσία αν δεν βρει τους υπαιτίους ή αν αποδειχθεί πως ήταν τέχνασμα της κυβέρνησης. Η Ρωσία από την άλλη μεριά, αρνήθηκε κάθε κατηγορία και συμμετοχή στην υπόθεση Ναβάλνι.
Δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει κάτι τέτοιο στη Ρωσία. Κάνοντας μια αναδρομή πίσω στο χρόνο, από την εποχή των Τσάρων και αργότερα, κατά την περίοδο της Σοβιετικής Ένωσης είναι φανερό πως οι αντιτιθέμενες, προς την εκάστοτε εξουσία, απόψεις καταπνίγονταν βίαια, ενώ κάθε ίχνος αντιπολίτευσης- όποτε υπήρξε- αποτελούσε υποχείριο της εξουσίας για να κρατά η τελευταία τα προσχήματα στη διεθνή κοινότητα. Η διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991 και η μετέπειτα μεταβατική περίοδος Γιέλτσιν δεν μπόρεσαν να αλλάξουν τη κατάσταση, αν και οι περισσότεροι θεσμοί του κράτους της Ρωσίας ξεκίνησαν να εκδημοκρατίζονται, όπως στα σύγχρονα δυτικά κράτη.
Το πολιτικό σκηνικό μεταβλήθηκε με την έλευση του Βλαντιμίρ Πούτιν το 2000, ο οποίος μέσα σε λιγότερο από μια δεκαετία αποδείχθηκε ‘’χαρισματικός’’ ηγέτης για τη Ρωσία. ‘’Χαρισματικός’’ γιατί μέσα σε μερικά χρόνια κατάφερε να αποκτήσει τον έλεγχο σχεδόν όλων των ΜΜΕ της Ρωσικής επικρατείας, μετατρέποντας τα σε φορείς προώθησης και άκρατου θαυμασμού των πολιτικών του επιλογών και επιτευγμάτων του, δίχως σπιθαμή αντικειμενικότητας και παρουσίασης της πραγματικότητας όπως αυτή είναι. Όσοι δημοσιογράφοι προσπάθησαν να αποκαταστήσουν την ελευθερία τύπου και έκφρασης υπέστησαν διώξεις και φιμώθηκαν. Στη συνέχεια, ο Πούτιν κατάφερε να πειραματίζεται με τους θεσμούς του Συντάγματος μεταπηδώντας από τη θέση του Προέδρου στη θέση του Πρωθυπουργού και αντίστροφα, ώστε να μην παραδώσει την εξουσία σε κάποιον άλλο, υποβαθμίζοντας πλήρως το θεσμό των ελεύθερων εκλογών. Μάλιστα, μετά το 2012 ενίσχυσε τη θέση του Προέδρου ώστε να εξασφαλίσει τη παραμονή του στην εξουσία για αρκετά χρόνια.
Όσο για τις αντιτιθέμενες φωνές ως προς την πολιτική του Κρεμλίνου, ο Πούτιν είχε καταφέρει από νωρίς να τις σιωπήσει με διάφορους τρόπους. Το 2006, συγκλόνισε η υπόθεση της δολοφονίας της Άννα Πολιτκόφσκα, μια ρωσίδας δημοσιογράφου που ασκούσε κριτική στο Κρεμλίνο για τους χειρισμούς του στην Τσετσενία και τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη περιοχή. Το ίδιο έτος, ο πρώην Ρώσος αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, Αλεξάντερ Λιτβινένκο, δηλητηριάστηκε μετά από κατανάλωση τσαγιού η οποία περιείχε μια ουσία που τον οδήγησε στο θάνατο. Λίγες εβδομάδες πριν τη δηλητηρίαση του, είχε κατηγορήσει τον Πούτιν για τη δολοφονία της Πολιτκόφσκα. Τα γεγονότα αυτά, είναι ένα δείγμα μέσα σε πλήθος παρόμοιων περιστατικών που έχουν συμβεί στη Ρωσία, χωρίς ποτέ να έχουν εξιχνιαστεί οι υποθέσεις βίας ή δολοφονίας.
Ακόμη και ο Αλεξέι Ναβάλνι, ο άνθρωπος που αποτέλεσε τη μεγαλύτερη απειλή για την εξουσία του Πούτιν, αντιμετώπισε αρκετά προβλήματα στην προσπάθεια του να ασκήσει αντιπολίτευση. Συνελήφθη πολλές φορές από την αστυνομία για διαδηλώσεις που οργάνωνε κατά της κυβέρνησης, του απαγορεύτηκε η έξοδος από τη Ρωσία κατά την περίοδο 2013-17, του επιβλήθηκαν πρόστιμα και καταδικάστηκε σε φυλακίσεις μικρού χρονικού διαστήματος. Τις ίδιες συμπεριφορές αντιμετώπιζαν και συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν υποστηρικτές του αλλά και μέλη της οικογένειας του.
Τι και αν έχουν περάσει αιώνες από την Τσαρική Ρωσία, η παράδοση της στοχοποίησης και φίμωσης της αντίθετης γνώμης δεν εμφανίζει σημάδια φθοράς ούτε επί 2020 και ούτε πρόκειται να εμφανίσει, διότι στη ‘’δημοκρατία’’ του Πούτιν δεν υπάρχει χρόνος για αντιπολίτευση. Μπορεί στην πολιτική θεωρία το καθεστώς της Ρωσίας σήμερα να συμπεριλαμβάνεται στις ανελεύθερες δημοκρατίες, αλλά μήπως και οι θεσμοί που παραμένουν δημοκρατικοί αρχίζουν να τραβούν ένα περίεργο δρόμο προς το απολυταρχικό παρελθόν;
Βασίλης Τσιαπάλας, Φοιτητής Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
