Σε αυτό το σύντομο άρθρο θα αναφέρω τη σημασία που έχει η εκπαίδευση για τη ζωή ενός ανθρώπου, αλλά και κάποιες σκέψεις μου για το πως θα μπορούσε το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας μας να ανανεωθεί θετικά.
Η εκπαίδευση του ανθρώπου, μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, δηλαδή του σχολείου και του πανεπιστημίου είναι ιδιαίτερη σημαντική για τη ζωή του και κυρίως θα έλεγα για την καλυτέρευση της ζωής του. Ας τονίσω εδώ πως όταν μιλώ για βελτίωση δεν αναφέρομαι στην οικονομική κατάσταση ενός ανθρώπου ή την ποιότητα της ζωής του. Αναφέρομαι στην πνευματική του βελτίωση και κυρίως στην συγκρότησή του ως ένα κριτικά σκεπτόμενο υποκείμενο και δημοκρατικό πολίτη.
Ένας άνθρωπος μέσω της συμμετοχής του στο εκπαιδευτικό σύστημα καταφέρνει να κοινωνικοποιείται και να επικοινωνεί με το υπόλοιπο κοινωνικό σύνολο. Η γνώση της Ιστορίας αλλά με κριτική ματιά, τον βοηθά να κατανοήσει το παρελθόν και το παρόν, και να αποτρέψει τα χειρότερα σενάρια για το μέλλον. Μαθαίνει στο σχολείο και στις ακαδημαϊκές αίθουσες να σέβεται τη διαφορά, να την κατανοεί και να την ερμηνεύει. Γνωρίζει πως λειτουργεί η πραγματική δημοκρατία. Αναγνωρίζει πως λειτουργεί ένα κοινωνικό σύνολο, αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και ρόλους και προετοιμάζεται για την ενηλικίωση. Κατανοεί τα γεγονότα γύρω του και μπορεί να εκφράσει μια άποψη, χωρίς να περιμένει από τους άλλους να του πουν τι θα κάνει, και χωρίς ποτέ να καταφύγει σε ακραίες θέσεις.
Ίσως το κυριότερο είναι η κριτική σκέψη που προσφέρει (ή θα έπρεπε να προσφέρει) το εκπαιδευτικό σύστημα, μέσω της μετάδοσης της γνώσης από πολλά επιστημονικά και διαφορετικά μεταξύ τους αντικείμενα. Για αυτούς και άλλους πολλούς λόγους, το σχολείο αρχικά και το ακαδημαϊκό πλαίσιο στη συνέχεια, αποτελούν τους βασικούς μοχλούς για την βελτίωση του ανθρώπου και της κοινωνίας μαζί του, και θα πρέπει να αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα του κάθε κράτους η προστασία τους και η διασφάλιση της ποιοτικής και ορθής λειτουργίας τους.
Σίγουρα και το δικό μας εκπαιδευτικό σύστημα διαθέτει κάποια «κενά» και κάποια προβλήματα. Το βασικότερο ίσως είναι η απόλυτη ή μερική απουσία κριτικής σκέψης. Η γνώση μεταδίδεται απόλυτα, χωρίς ίχνος ερμηνείας και η μοναδική απαίτηση είναι η ακριβέστατη αναπαραγωγή της με εξεταστικό και βαθμοθηρικό σκοπό. Αυτό πρέπει να αλλάξει άμεσα και για να έχουμε ένα ποιοτικότερο σύστημα εξετάσεων και ένα καλύτερο τρόπο αξιολόγησης που δεν θα βασίζεται στα νούμερα.
Επιπλέον, το σχολείο της χώρας μας πρέπει να γίνει και επίσημα διαπολιτισμικό, κοινωνικοκεντρικό και δημοκρατικό. Πρέπει να δίνονται ευκαιρίες σε όλους για την περαιτέρω εκπαίδευση μετά το σχολείο, ακόμα και αν δεν συμμετάσχουν στις πανελλαδικές. Οφείλουμε να διώξουμε πρακτικές του παρελθόντος που δεν είναι πλέον (ή δεν ήταν και ποτέ) προοδευτικές, και να «ξεφύγουμε» από τη λογική της άμεσης σύνδεσης της γνώσης και της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας. Η εκπαίδευση χρειάζεται να παρέχει και παιδεία στον άνθρωπο, και όχι μόνο δεξιότητες.
Τέλος, κάποιες φορές χρειάζονται και ριζικές αλλαγές και νέες προτάσεις. Συζητήσεις για την διαγωγή στο απολυτήριο, για ένα εθνικό απολυτήριο και για ένα κρατικό πιστοποιητικό επάρκειας της γλώσσας χρειάζονται, όπως και το να δοθεί βάρος στη δημόσια και δωρεάν παιδεία. Όλα αυτά χωρίς να αποκλείεται κανένας από τον διάλογο και τη συνεργασία. Μία λύση που θα συμφέρει ισότιμα όλους τους εμπλεκόμενους και σε επικοινωνία με όλους τους εμπλεκόμενους. Για παράδειγμα, αν το σχολικό σύστημα εξετάσεων αλλάξει με διαφορετικές κατευθύνσεις, τρόπο εξέτασης και μαθήματα, με αποτέλεσμα την «ελάφρυνση» του μαθητή, αυτό μπορεί να μειώσει τους μαθητές που πηγαίνουν και σε φροντιστήρια. Αν λοιπόν γίνει αυτό, θα είναι απαράδεκτο ο σχεδιασμός να «αφήσει από έξω» όσους καθηγητές και καθηγήτριες δεν δουλεύουν στο δημόσιο σύστημα παιδείας.
Καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η εκπαίδευση μας αλλάζει προς το καλύτερο, αλλά το εκπαιδευτικό μας σύστημα χρειάζεται και άλλες αλλαγές προς το καλύτερο. Αυτό με την ισότιμη συμμετοχή όλων και τη διαρκή αναζήτηση και επιθυμία για κάτι νέο.
Γιώργος Λαμπρόπουλος, Φοιτητής Κοινωνικής Ανθρωπολογίας, Πάντειο Πανεπιστήμιο
