Τέλος του Πολέμου στο Αφγανιστάν. Τέλος της αποστολής “Διαρκής Ελευθερία”. Τέλος των χαμένων χρόνων, των θυσιασμένων ζωών. Όχι όμως για όλους.
Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής ανακοίνωσε στις 13 Απριλίου 2021 την επίσημη απόσυρση του συνόλου των αμερικανικών στρατευμάτων από το Αφγανιστάν. Η απόφαση αυτή, ακολουθούμενη της ανακοίνωσης του αρχηγού του ΝΑΤΟ της συμφωνίας του να αποσύρει περίπου 7.000 δυνάμεις από την χώρα και την δήλωση της Βρετανίας της απόσυρσης των τελευταίων της δυνάμεων που βρίσκονται εκεί για εκπαίδευση των αφγανικών στρατευμάτων, αποτελεί το επίσημο τέλος του λεγόμενου “πολέμου χωρίς τέλος”.
Η ημερομηνία ολοκλήρωσης της απόσυρσης, 11 Σεπτεμβρίου 2021, φυσικά και όχι τυχαία, καθώς σηματοδοτεί 20 χρόνια ακριβώς από τα τραγικά γεγονότα στην Νέα Υόρκη που συγκλόνισαν τον κόσμο και έθεσαν σε κίνηση τον Πόλεμο κατά της Τρομοκρατίας.
Τα γεγονότα του 2001 αποτέλεσαν την επίσημη αφορμή για την έναρξη της αποστολής της αμερικανικής κυβέρνησης, κωδικοποιημένη ως “Enduring Freedom, (Διαρκής Ελευθερία)”, η οποία είδε χιλιάδες νεαρούς και νεαρές να εγγράφονται στον στρατό για να υπηρετήσουν την πατρίδα τους, να προστατέψουν τις αξίες που αυτή αντιπροσωπεύει, και, ίσως, σε κάποιες περιπτώσεις, να μπορέσουν να διοχετεύσουν με κάποιον τρόπο τα συναισθήματα του φόβου και της οργής που είχαν προκληθεί από τις στυγερές εικόνες στη Νέα Υόρκη.
Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς, στάλθηκαν οι πρώτες 1300 αμερικανικές δυνάμεις στην πρώτη γραμμή και στο αποκορύφωμα των συγκρούσεων, η ανάπτυξη των στρατευμάτων στο Αφγανιστάν έφθασε στους 100.000 στρατιώτες τουλάχιστον, πολλοί εκ των οποίων θα ολοκλήρωναν δυο ή και τρεις θητείες στην ίδια εμπόλεμη ζώνη. Η Βρετανία και η Γερμανία δήλωσαν γρήγορα την υποστήριξη τους, δείχνοντας μια ισχυρή στρατιωτική παρουσία στη χώρα και σύντομα δημιουργήθηκαν διεθνείς συνασπισμοί, μεταξύ άλλων του ΝΑΤΟ, για περαιτέρω υποστήριξη των Αμερικανών στον πόλεμο.
Και τώρα, είκοσι χρόνια αργότερα. έχει έρθει η ώρα της αποχώρησης. Έστω για τώρα, οι στρατιώτες επιστρέφουν στα σπίτια τους, τα παιδιά επιστρέφουν στην αγκαλιά των γονιών τους, και οι γονεις σε αυτήν των παιδιών τους. Και η υπόλοιπη κοινωνία τους θαυμάζει για την υπηρεσία τους, για την αμέτρητη γενναιότητά τους και για την θυσία τους στο όνομα της πατρίδας και της ασφάλειας, τιμώντας και αυτούς που έδωσαν την απόλυτη θυσία, την ίδια τους ζωή, στην πρώτη γραμμή. Είναι οι άνθρωποι που αποκαλούμε ήρωες της καθημερινότητάς μας, όπως άλλωστε θα έπρεπε.
Η ιστορία όμως, δεν κλείνει εκεί. Διότι ανάμεσα στους ήρωες με τις πράσινες στολές, βρίσκονται και οι ανώνυμοι ήρωες. Ήρωες που δεν έχουν αναγνωρισθεί. Ήρωες που λόγω της ανωνυμίας τους, μάλλον δεν δικαιούνται την αποχώρηση και παρά την δική τους γενναιότητα, θα διαταχθούν μαύρη μοίρα.
Οι δυνάμεις της Δύσης δεν στάθηκαν μόνες στην εμπόλεμη ζώνη του Αφγανιστάν. Υπήρξε και μια ακόμη υποστήριξη, που αποδείχθηκε ανεκτίμητη, αποτελώντας και καθοριστικό ρόλο στην εξέλιξη του πολέμου. Η υποστήριξη αυτή πήρε πολλές μορφές, από εργολάβους για την διατήρηση των βάσεων, σε υπαλλήλους και διαχειριστές στα διοικητικά κέντρα, σε πολιτιστικούς σύμβουλους, μεταφραστές, διερμηνείς, και αξιωματικούς πληροφοριών της πρώτης γραμμής.
Και οι δωρητές της; Οι ίδιοι οι Αφγανοί.
Πράγματι, με το πέρασμα των χρόνων, μαζί με τους 100.000 περίπου αμερικανικούς στρατιώτες, στάθηκαν τουλάχιστον 20.000 αφγανοί πολίτες στην πλευρά της ελευθερίας και της δημοκρατίας. Οι άνθρωποι αυτοί επέλεξαν να αντισταθούν στους δικτάτορες της χώρας τους, στην βιαιότητα και εγκληματικότητα που αντιπροσωπεύει, ή μάλλον αντιπροσωπεύεται, από το Ταλιμπάν. Επέλεξαν να αντισταθούν στην παροχή προστασίας των τρομοκρατών της Al Qaeda, και να απορρίψουν τα στερεότυπα περί συσχετισμού τρομοκρατίας και θρησκείας που είχαν δημιουργηθεί εξαιτίας της. Επέλεξαν να θέσουν τη ζωή των ίδιων, και των οικογενειών τους σε κίνδυνο, όχι μόνο στο όνομα μιας ασφαλέστερης Δύσης, αλλά και στο όνομα ενός ασφαλέστερου Αφγανιστάν.
Το αντάλλαγμα που ζήτησαν, και που τους υποσχέθηκε, ήταν μόνο ένα:
Να τους δοθεί προστασία από το Ταλιμπάν, που θα τους καθόριζε άπιστους και προδότες. Να τους δοθεί ένα μέλλον στη χώρα που υπερασπίστηκαν. Να μην μείνουν πίσω. Να μην καταταχθούν ως μια συνέπεια των συγκρούσεων.
Η υπόσχεση αυτή ξεπερνά μάλιστα τα όρια μιας ηθικής υποχρέωσης προς τους συναναθρώπους τους, τίθεται πλέον και νομικό ζήτημα, καθώς η συντριπτική πλειοψηφία των προαναφερθέντων αποτελούσαν και αποτελούν, επισήμως αναγνωρισμένους υπαλλήλους του αμερικανικού κράτους, άμεσα ή έμμεσα, με γραπτές συμφωνίες που περιέχουν φυσικά δεσμευτικούς όρους, όπως η παροχή προστασίας στους εν λόγω υπάλληλους. Τώρα, ωστόσο, ενώ οι αριθμοί των στρατευμάτων μειώνονται με την ημέρα, ο κίνδυνος για τους υποστηρικτές τους, αυξάνεται λεπτό με λεπτό. Η σιωπή της κυβέρνησης των Ηνωμένων Πολιτειών κάπως εκκωφαντική.
Σε αυτό το σημείο θα πρέπει να διευκρινιστεί πως το Ειδικό Πρόγραμμα Θεώρησης Μεταναστών υπάρχει, και θεωρητικά, τρέχει στις Ηνωμένες Πολιτείες αποκλειστικά για τους Ιρακινούς και Αφγανούς που συμμετείχαν ή συμμετέχουν στην αποστολή Διαρκής Ελευθερία, από το 2006. Η αποτελεσματικότητα όμως του προγράμματος είναι κάπως αμφίβολη.
Παρά το γεγονός της αντίστροφης μέτρησης στο ρολόι, οι αιτήσεις για βίζα του Ε.Π.Θ.Μ. προχωρούν με τεράστιες καθυστερήσεις, με πολλούς εν τέλει να απορρίπτονται λόγω τεχνικών λεπτομερειών, όπως η έλλειψη αριθμού τηλεφώνου ενός εκπρόσωπου ή πρώην προϊστάμενου. Άλλοι απορρίπτονται εντελώς με την αιτιολόγηση ότι δεν πληρούνται οι απαιτήσεις έγκρισης, ενώ ο κίνδυνος αληθεύει σε ύψιστο βαθμό, με κάποιους να έχουν χάσει ήδη τη ζωή τους, λόγω ακριβώς αυτού του κινδύνου.
Η αμερικανική κυβέρνηση ωστόσο, μέχρι στιγμής, δεν έχει δώσει καμία ένδειξη αναγνώρισης των εμποδίων που έχει στήσει για ακόμη μια φορά η γραφειοκρατία της, ή και θέληση βελτίωσης ενός προγράμματος που δείχνει να αποτυγχάνει.
Κυριαρχεί μια αναισθησία ως προς τις διαδικασίες που καθορίζουν το μέλλον χιλιάδων ανθρώπων, και μάλλον μια ανυπαρξία, ή και ανεπιθυμία, κατανόησης της σοβαρότητας των καταστάσεων τους. Η φαινομενική αδιαφορία για την εξόφληση των χρέων των ΗΠΑ στους ξένους υπαλλήλους τους, δεν μπορεί παρά μόνο να χαρακτηρισθεί ως αδιανόητη.
Αξίζει να τονισθεί σε αυτό το σημείο πως η υποχρέωση της παροχής ασφάλειας αυτών των ανθρώπων, δεν πέφτει αποκλειστικά και μόνο στους ώμους των ΗΠΑ, καθώς όπως προαναφέρθηκε, ήταν παρούσες και δυνάμεις άλλων χωρών, όπως της Βρετανίας και της Γερμανίας, οι οποίες προφανώς και έλαβαν και αυτές εξίσου σημαντική υποστήριξη από τους αφγανούς, και δεν απαλάσσονται σε καμία περίπτωση από την υποχρέωσή τους. Σημειώνεται μάλιστα πως η Βρετανία επιδιώκει να επιταχύνει την διαδικασία για ορισμένους από τους υπαλλήλους της και έπειτα από αντιδράσεις και εκτενείς πιέσεις της αντιπολίτευσης και οργανώσεων Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, δήλωσε την επιθυμία της να λύσει το ζήτημα της διάκρισης κατά ορισμένων θέσεων εργασίας. Οφείλουμε όμως να εστιάσουμε λίγο παραπάνω στην αντιμετώπιση των Αμερικανών, καθώς προφανώς, η ανάπτυξη των στρατευμάτων, και συνεπώς οι αριθμοί των αφγανών υπαλλήλων τους δεν δύναται να συγκριθούν.
Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει πως ίσως η δήλωση του θρησκευτικο-πολιτικού κινήματος τον περασμένο μήνα περί της μοίρας των άπιστων στη χώρα έπαιξε ρόλο στην αντίστοιχη μη-δήλωση των ΗΠΑ. Το Ταλιμπάν μάλιστα ανακοίνωσε τον περασμένο μήνα πως οι αφγανοί εργαζόμενοι της αμερικανικής κυβέρνησης δεν βρίσκονται σε κίνδυνο, αρκεί να μην επαναληφθεί η προδοσία τους και να συνεχίσουν την ζωή τους ως πιστοί. Είναι μάλλον αρκετά δύσκολο όμως να πιστέψουμε πως θα θεωρούσαν ως αξιόπιστη μια οργάνωση της οποίας η τήρηση των εσωτερικών εντολών και κανόνων είναι ελάχιστη, πόσο μάλλον μια οργάνωση που την ίδια στιγμή ανακοίνωσε πως δεν θα υπάρξει έλεος για τυχόν αμερικανικούς στρατιώτες που βρεθούν στον δρόμο της.
Ασχέτως των υποθέσεων του καθενός, η πραγματικότητα είναι μια. Οι άπιστοι άνθρωποι του Αφγανιστάν, που στάθηκαν στο πλάι των ήρωών μας θα διαταχθούν μια μοίρα θλιβερή, μια μοίρα αν όχι δεδομένη, τουλάχιστον αναμενόμενη. Με την απόσυρση των στρατευμάτων, την αφαίρεση δηλαδή της ελάχιστης προστασίας που είχαν οι άνθρωποι αυτοί και οι οικογένειές τους θα κυνηγηθούν, θα βασανιστούν, και θα δολοφονηθούν. Αυτή είναι η μοίρα του προδότη του Ταλιμπάν. Το γνωρίζουν οι ίδιοι και το γνωρίζει η Αμερική. Όμως δεν δρά.
Η αδράνειά της είναι αποδοχή και η αποδοχή είναι συνενοχή.
Κρίνεται αναγκαίο να τονισθεί πως η στάση της κυβέρνησης δεν αντιπροσωπεύει την στάση των ανθρώπων που πολέμησαν στην πρώτη γραμμή, αυτή των στρατιωτών. Η γενική άποψη που επικρατεί, με ελάχιστες εξαιρέσεις, είναι πως οι αφγανοί πολίτες θεωρούνται μέρος της ομάδας τους, διακινδύνεψαν τη ζωή τους, όπως και οι ίδιοι, πολλές φορές ενώ ήταν και άοπλοι, ενώ η γνώση και οι πληροφορίες που προσέφεραν ήταν αδιαμφισβήτητα ανεκτίμητο κομμάτι της αποστολής τους, που έσωσε πολλές ζωές, ιδίως σε τακτικό επίπεδο. Γι΄αυτό και πολλοί έχουν δηλώσει πως η τρέχουσα κατάσταση αποτελεί άκρως ντροπιαστική για την τιμή και την αφοσίωση που εκπροσωπούν οι ίδιοι και ο στρατός.
Μάλιστα, ο Greg Kleponis, πρώην συνταγματάρχης στην Αμερικανική Αεροπορία, κάτοχος διδακτορικού στις μελέτες συγκρούσεων, ανώτερος σύμβουλος αναπληρωτή υπουργού Εσωτερικών, με σχεδόν 30 χρόνια εμπειρίας της Μέσης Ανατολής, καθώς και της πρώτης γραμμής του Ιράκ και Αφγανιστάν, ο οποίος προσέφερε την αμέτρητη γνώση του για το σημερινό άρθρο, δήλωσε το εξής:
“Δεν αποτελεί μόνο νομική υποχρέωσή μας, αλλά και ηθική μας υποχρέωση, υποχρέωση τιμής, να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους όταν η ζωή τους εξαρτάται από αυτή, όπως μας βοήθησαν αυτοί όταν εξαρτιόταν η δική μας ζωή από αυτή”.
Είναι λοιπόν καθήκον όλων μας, για τους συνανθρώπους μας, και για την ίδια την ανθρωπότητα, να πιέσουμε και να παλέψουμε για την εξόφληση χρέων στους παραγνωρισμένους ήρωές μας. Διότι θα είναι πράγματι απαράδεκτο να αρνηθεί η ελευθερία και η δημοκρατία στους ανθρώπους που αγωνίστηκαν για αυτές, από την ίδια την χώρα που υπερασπίστηκαν. Ίσως όμως η περίφημη φράση “Ποτέ κανένας δεν μένει πίσω” δεν προοριζόταν τελικά για όλους…
*Ευχαριστούμε θερμά τον κύριο Greg Kleponis, πρώην Συνταγματάρχη στην Αμερικανική Αεροπορία, Κάτοχο Διδακτορικού στις μελέτες συγκρούσεων και Ανώτερο Σύμβουλο αναπληρωτή υπουργού Εσωτερικών, για τις χρήσιμες πληροφορίες που μοιράστηκε μαζί μας.
Hannah Jane Pigott, Φοιτήτρια Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών
