H Συμφωνία της Καζέρτας. Το ΕΑΜ δένεται χειροπόδαρα από τους Άγγλους| Μιχάλης Κατσικαρέλης

Τον Σεπτέμβριο του 1944, όλα έδειχναν ότι ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος διανύει το τελικό στάδιο της καταστρεπτικής πορείας του στην υφήλιο. Και στην κατεχόμενη Ελλάδα, οι Γερμανοί αλλά και οι Βούλγαροι, διατηρούσαν τον στρατιωτικό έλεγχο μόνο στις βασικές οδικές αρτηρίες αλλά και στις σημαντικότερες πόλεις, προετοιμάζοντας την αποχώρηση τους, καθώς οι Ρώσοι προέλαυναν στα Βαλκάνια. Στην προσπάθειά τους αυτή, οι Γερμανοί, βρήκαν πρόθυμους βοηθούς στα Τάγματα Ασφαλείας, έναν παραστρατιωτικό σώμα που ήταν υπό τον έλεγχο της Κυβέρνησης Κατοχής.

Μεγάλα κομμάτια του Ελληνικού εδάφους, ελέγχονταν από την Π.Ε.Ε.Α. (Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης), την λεγόμενη Κυβέρνηση του Βουνού, που συγκέντρωνε μεγάλο μέρος των αντιστασιακών οργανώσεων του αριστερού χώρου, όπως το Κ.Κ.Ε. (Κομουνιστικό Κόμμα Ελλάδας) αλλά κυρίως την μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση στην Ελλάδα, το Ε.Α.Μ. (Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο). Ο δεύτερος σε ισχύ αντιστασιακός πόλος στην Ελλάδα, ήταν ο Ε.Δ.Ε.Σ.(Εθνικός Δημοκρατικός Λαϊκός Σύνδεσμος), μια οργάνωση με επικεφαλή τον απόστρατο Συνταγματάρχη Ναπολέοντα Ζέρβα που χρηματοδοτούνταν απευθείας από τους Άγγλους. Οι δύο αυτές οργανώσεις ερχόντουσαν συχνά σε προστριβές, καθώς ο Ε.Δ.Ε.Σ. ήταν μια οργάνωση που υποστήριζε ξεκάθαρα την παλινόρθωση του βασιλιά.

Στην προσπάθειά τους οι Άγγλοι να προετοιμάσουν την ομαλή μετάβαση στην επερχόμενη απελευθέρωση της Ελλάδας, υπό τους δικούς τους όρους, δημιουργήθηκε στην Συνδιάσκεψη του Λιβάνου τον Μάιο του 1944, η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Σε αυτή συμμετείχαν ο Γεώργιος Παπανδρέου, που είχε την τελική αποδοχή ως Πρόεδρός της, εκπρόσωποι των προπολεμικών αστικών κομμάτων που τώρα δρούσαν στην συμμαχική Αίγυπτο, αλλά και εκπρόσωποι της Π.Ε.Ε.Α. στην οποία δόθηκαν τους επόμενες μήνες 6 υπουργεία. Τέθηκαν τα θεμέλια έτσι για την υπαγωγή όλων των ελληνικών κομμάτων και αντιστασιακών οργανώσεων σε μια κυβέρνηση και μάλιστα με τις ευλογίες των Σοβιετικών. Εξάλλου, αυτό που πρωτίστως ενδιέφερε τους Συμμάχους ήταν η ομαλή διάλυση των αντιστασιακών οργανώσεων και η ενσωμάτωση των μαχητών τους στον μελλοντικό τακτικό στρατό των Ελλήνων. Η ενσωμάτωση πάντως των αριστερών υπουργών ήταν το κλειδί της επιτυχίας για τον Παπανδρέου, καθώς δέσμευε τον Ε.Α.Μ. στην θέληση των Άγγλων.

Στην 7 Σεπτεμβρίου η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας μεταφέρθηκε στην Ιταλία εν αναμονή της απελευθέρωσης. Καθώς οι Γερμανοί υποχωρούσαν από την Ελλάδα, μεγάλος όγκος πολεμικού υλικού έπεφτε στα χέρια της Αντίστασης που εκκαθάριζε ολόκληρες περιοχές από «φιλο-κατοχικά» στοιχεία ενώ οι διάφορες πολιτικές ομάδες προετοίμαζαν την δικιά τους διεκδίκηση στην μετακατοχική Ελλάδα. Η αρχή μάλιστα είχε γίνει με τον Άρη Βελουχιώτη, καπετάνιο του Ε.Λ.Α.Σ. (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) που αποτελούσε το στρατιωτικό σκέλος του Ε.Α.Μ. . Ενώ η δύναμη του Ε.Α.Μ. μεγάλωνε, ταυτόχρονα μεγάλωνε και η ανησυχία των Άγγλων οι οποίοι οργάνωσαν στο Ανώτατο Στρατηγείο της Καζέρτας της Ιταλίας, σύσκεψη υπό την προεδρία του βρετανού Αρχιστράτηγου Μέτλαν Ουίλσων την 24 Σεπτεμβρίου. 

Με παρόντες τους υπουργούς της Κυβέρνησης Ενότητας υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Άγγλο υπουργό Μέσης Ανατολής Χάρολντ Μακ Μίλαν (Harold Mcmillan), τον αρχηγό του Ε.Λ.Λ.Α.Σ. υποστράτηγο Στέφανο Σαράφη, τον αρχηγό του Ε.Δ.Ε.Σ. Ναπολέων Ζέρβα και μετά από μακρές συζητήσεις, οριστικοποιήθηκε την 26^η Σεπτεμβρίου η υπαγωγή των αντάρτικων στρατιωτικών δυνάμεων στην Ελληνική Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας, η οποία τις έθεσε με την σειρά της, κάτω από τον έλεγχο του βρετανού στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπυ (Ronald Scobie). Ο τελευταίος, θα ήταν ο ανώτατος σύμμαχος στρατιωτικός διοικητής κατά την μετάβαση της κυβέρνησης στην Ελλάδα, μέχρι την σταθεροποίηση της στην εξουσία. Στην αντιστασιακές ομάδες απαγορεύτηκε ρητά να καταλάβουν την εξουσία (την Αρχή) στην Αθήνα, ενώ ορίστηκαν οι περιφέρειες και τα εδαφικά όρια εντός των οπίων θα δρούσε στο εξής ο Ε.Δ.Ε.Σ. και ο Ε.Λ.Α.Σ., ενώ στο όρους της συμφωνίας γίνονταν ειδική μνεία για την Αττική, την Πελοπόννησο και την Θράκη. Διοικητής των στρατευμάτων της Αττικής ορίστηκε ο στρατηγός Παναγιώτης Σπηλιωτόπουλος που θα ενεργούσε σε συνεργασία με την κυβέρνηση στην Αθήνα. Τα περιβόητα Τάγματα Ασφαλείας χαρακτηρίστηκαν προδοτικά και ως «όργανα του εχθρού». Εξαιρετικά αποτελεσματικό μέσο πίεσης προς το Ε.Α.Μ. για να δεχθεί την συμφωνία ήταν η εξάρτηση και η τροφοδότηση του Ελληνικού λαού, από τρόφιμα που θα διανέμονταν υπό βρετανικό έλεγχο.

Η σημασία της συμφωνίας αυτής ήταν τεράστια, αφού το μεγάλο στρατιωτικό δυναμικό του Ε.Α.Μ. με υποδομές μάλιστα κανονικού κράτους που στην επαρχία που διενεργούσε ακόμα και εκλογές (!) τέθηκε αναίμακτα σε αδράνεια, με φιλικές διαθέσεις προς τους συμμάχους προετοιμάζοντας τον ερχομό της Κυβέρνησης Παπανδρέου στην Αθήνα, την 18^η Οκτωβρίου 1944. Τέθηκε δηλαδή η Ελλάδα πάλι από απελευθερωμένη χώρα σε «χώρα κατοχής» με αόριστη διάρκεια. Παρά τις ξέφρενες εκδηλώσεις χαράς του ελληνικού λαού που κέρδισε την ελευθερία του, οι ενέργειες των Άγγλων οι οποίοι ήταν αποφασισμένοι να αποκλείσουν την Αριστερά από την εξουσία, προκάλεσαν λίγους μήνες μετά τα αιματηρά Δεκεμβριανά, τα οποία αποτελούν για πολλούς ακόμα και σήμερα, την αρχή του Εμφυλίου στην Ελλάδα.

Μιχάλης Κατσικαρέλης, Ιστορικός

Πηγή Εικόνας: http://: https://www.timesnews.gr/symfonia-tis-kazertas-26-septemvrioy-1944/