Ο Paulo Freire γεννήθηκε σε μια φτωχή περιοχή της Βραζιλίας και αφιέρωσε τη ζωή του στην εκπαίδευση αναλφάβητων ανθρώπων του Τρίτου Κόσμου. Κι όμως, η τεχνική του Freire θα μπορούσε να λειτουργήσει και να φέρει θετικά αποτελέσματα σήμερα σε ένα δημοκρατικό πολίτευμα όπου η ελευθερία και η ισότητα, θεωρητικά, είναι δεδομένα. Στη σύγχρονη Ελληνική κοινωνία μπορεί να εφαρμοστεί αν οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές, αλλάξουν τον τρόπο διδασκαλίας. Το εκπαιδευτικό προσωπικό, χρειάζεται να κατανοήσει τον ρόλο του, o οποίος είναι διττός σύμφωνα με τον Freire. Αρχικά χρειάζεται να κάνει το προφανές, να διδάξει την ύλη των μαθημάτων. Παράλληλα όμως, χρειάζεται να καταλάβει ότι η διδασκαλία δεν είναι μόνο μια διαδικασία μάθησης, αλλά εν αντιθέσει αποτελεί κοινωνικό-πολιτικό πρόταγμα. Υποστήριζε ότι η εκπαίδευση είναι το μέσο με το οποίο ο εκπαιδευόμενος θα καταφέρει να διευρύνει το πλαίσιο αναφοράς του. Πραγματοποιούσε έρευνα και έδινε ιδιαίτερη βαρύτητα στη μελέτη αναγκών. Σύμφωνα με τον ίδιο, καθήκον του εκπαιδευτή είναι να γνωρίζει την καθημερινότητα των εκπαιδευόμενων, τις συνθήκες στις οποίες ζουν και εργάζονται, τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν και πάνω σε όλα αυτά να στηρίξει τους λόγους για τους οποίους θα παρακολουθήσουν το μάθημα. Ήξερε ότι οι άνθρωποι βλέπουν επιφανειακά, αυτό που υπάρχει μπροστά στα μάτια τους και αγνοούν οτιδήποτε άλλο. Γι αυτό τον λόγο, χρησιμοποιούσε σκίτσα ως εργαλεία εκπαίδευσης. Τα σκίτσα αυτά ήταν εξαιρετικά προσεγμένα, όπως διαπιστώνουμε ακόμη και σήμερα, και βοηθούσαν ώστε οι συζητήσεις να προχωρούν σε μια κριτική θεώρηση. Συνεπώς, θα λέγαμε ότι ο Freire ξεκινάει από την μελέτη αναγκών, στη συνέχεια χρησιμοποιεί σκίτσα που κωδικοποιούν την κατάσταση και έπειτα βοηθάει τους εκπαιδευόμενους να τα αποκωδικοποιήσουν και να οδηγηθούν σε κριτική θεώρηση. Η κριτική θεώρηση είναι ιδιαίτερα σημαντική καθώς βοηθάει τον πολίτη να στοχάζεται κριτικά για όλα τα ζητήματα της καθημερινότητάς του. Τον βοηθάει επίσης να εξετάσει τις παραδοχές και αντιλήψεις που έχει ενστερνιστεί από την οικογένεια, την θρησκεία, την κοινωνία.
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι και σήμερα η μέθοδος του Freire θα βοηθούσε αποτελεσματικά. Η σημερινή εποχή αποτελεί τον αστερισμό της παγκοσμιοποίησης σε όλους τους τομείς. Ιδίως στη σύγχρονη εποχή, παρατηρείται οικονομική παγκοσμιοποίηση, πολιτική παγκοσμιοποίηση και πολιτιστική παγκοσμιοποίηση. Το φαινόμενο αυτό φέρει σημαντικά προτερήματα αλλά και αρκετά μειονεκτήματα. Ειδικότερα, τα γράμματα, οι τέχνες και η ποίηση, είναι τομείς που βάλλονται από την παγκοσμιοποίηση. Δημιουργούνται πρότυπα που δεν βοηθούν τη διέγερση του νου και των αισθήσεων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα η παγκοσμιοποίηση να επηρεάζει αρνητικά τους παραπάνω τομείς. Κάτι τέτοιο είναι άξιο προσοχής, καθώς οι επακόλουθες συνέπειες θα είναι εξαιρετικά σημαντικές. Κατανοεί κανείς ότι απειλώντας αυτούς τους τομείς ενός έθνους, απειλείται η κουλτούρα και η αξία του έθνους. Ο τρόπος της εκπαιδευτικής εφαρμογής του Freire σχετικά με αυτόν τον προβληματισμό, μπορεί να πραγματοποιηθεί αν οι εκπαιδευτικοί σε όλες τις εκπαιδευτικές μονάδες, βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να έρθουν πιο κοντά στην δημιουργικότητα. Κάτι που δεν έχουν συνειδητοποιήσει πολλοί, είναι ότι η δημιουργικότητα είναι στη φύση του ανθρώπου. Οπότε η δημιουργικότητα δεν αφορά μόνο τους καλλιτέχνες. Όταν βέβαια αυτή εξασκηθεί, γίνεται ταλέντο. Με άλλα λόγια όλοι οι άνθρωποι είναι καλλιτέχνες, απλά κάποιοι το έχουν συνειδητοποιήσει. Συνεπώς, στις εκπαιδευτικές μονάδες, θα μπορούσε να εφαρμοστεί η θεωρία του Freire με τον εξής τρόπο: Οι εκπαιδευτικοί θα βοηθήσουν τους εκπαιδευόμενους να σκεφτούν κριτικά και να γνωρίσουν μια νέα πτυχή του εαυτού τους. Αυτή η νέα πτυχή θα προσφέρει αφενός την εκπλήρωση ανέκφραστων προσωπικών αναγκών και αφετέρου την διασφάλιση εθνικής κουλτούρας.
Ακόμη, χρειάζεται να σκεφτούμε ότι ίσως αν χρησιμοποιήσουν κάποια κατάλληλα ‘‘σκίτσα’’ οι εκπαιδευτικοί και οι εκπαιδευτές σήμερα, να μας βοηθήσουν να αντιληφθούμε τους λόγους της ανεργίας στην Ελλάδα, της μαζικής μετανάστευσης, τους πενιχρούς μισθούς, τον τρόπο που λειτουργεί το κράτος δικαίου σε μια κοινωνία που, κατά τα άλλα, φροντίζει για τους πολίτες. Ίσως να μας βοηθήσει να σκεφτούμε πώς λειτουργεί το κράτος που είναι μέρος της, κάθε άλλο, επιτυχημένης παγκοσμιοποίησης.
Βασιλική Γκάτη, Πολιτικός Επιστήμονας- Μεταπτυχιακή Φοιτήτρια στην Εκπαίδευση Ενηλίκων
