Η 24η Απριλίου έχει καθιερωθεί ως Ημέρα Μνήμης για την Αρμένικη Γενοκτονία, αφήνοντας ένα διαχρονικό σημάδι στην ιστορία, που να θυμίζει τη συστηματική εξόντωση περίπου 1.500.000 χριστιανών Αρμένιων, από τις Οθωμανικές αρχές, κατά τα έτη 1915-1918. Η Γενοκτονία των Αρμενίων παραμένει μέχρι και σήμερα ένα ατιμώρητο γεγονός, ενώ η Τουρκία, ως διάδοχο κράτος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αρνείται οποιαδήποτε παραδοχή των απάνθρωπων πρακτικών αφανισμού του αρμένικου χριστιανικού λαού.
Κατά τα τέλη του 19ου αιώνα η Αρμενία αποτελούσε το πρώτο επίσημο χριστιανικό κράτος, με ισχυρή παρουσία για χρόνια στα εδάφη της Εγγύς Ανατολής, με τα εδάφη του να μοιράζονται μεταξύ της Ρωσίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σε αντίθεση με τους Αρμένιους κατοίκους της τσαρικής Ρωσίας, εκείνοι που κατοικούσαν εντός των Οθωμανικών εδαφών, υφίσταντο κάθε είδους εχθρικών πρακτικών, με στόχο το μεθοδικό διωγμό τους από την περιοχή. Παρά την παροχή μιας σχετικής αυτονομίας από τις Οθωμανικές αρχές, η μεταχείριση τους από το Σουλτάνο ήταν άνιση και άδικη (π.χ υψηλότερη φορολογία για τους χριστιανούς έναντι των Μουσουλμάνων, λιγότερα νομικά και πολιτικά δικαιώματα).
Μετά το Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1878, οι Αρμένιοι, στηριζόμενοι στην αποδυνάμωση των Οθωμανών, ήλπισαν σε καλύτερες μέρες, που θα περιλάμβαναν την ανεξαρτησία του λαού τους, αλλά και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης εντός της Αυτοκρατορίας. Η απαρχή της διεθνούς προβολής του Αρμένικου Ζητήματος, πρέπει να θεωρείται το συνέδριο του Βερολίνου το 1878, με το 61ο άρθρο της συνθήκης που υπογράφηκε τη χρονιά εκείνη, να καθιερώνει γενικές αρχές προστασίας, επί των θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων, εντός των ορίων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Κατά τα τέλη του αιώνα, εκδηλώθηκε διαδήλωση των Αρμενίων της περιοχής, με σκοπό την προστασία των δικαιωμάτων τους, που οδήγησε σε σφαγή από τους Οθωμανούς. Ο Σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β΄, προέβη σε άγριους διωγμούς των Αρμενίων της Επικράτειας, με αποκορύφωμα τις σφαγές στο Σασούν (1894) και τις μαζικές εκτελέσεις των ετών 1895-1896, που προκάλεσε την εξόντωση 300.000 Αρμενίων.
Το 1908 μετά την ανατροπή του Σουλτάνου και την ανάληψη της εξουσίας από το κίνημα των Νεότουρκων, παρά τις αρχικές ελπίδες που μοιράστηκαν στις χριστιανικές μειονότητες της Αυτοκρατορίας, η κατάσταση τελικώς χειροτέρευσε. Η θέληση των Νεότουρκων για μια ομοιογενή τουρκική κοινωνία, με ισχυρές εθνικιστικές τάσεις, δεν άφηνε περιθώρια αξιοπρεπούς διαβίωσης για τους Αρμένιους. Το 1909 οι Νεότουρκοι σφάζουν 30.000 Αρμένιους στην Κιλικία. Η είσοδος της Τουρκίας στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο το 1914, στο πλευρό των δυνάμεων του Άξονα, προκάλεσε την εκδήλωση ιερού πολέμου (τζιχάντ), από τις Οθωμανικές θρησκευτικές αρχές, κατά των Χριστιανών της περιοχής. Οι Τούρκοι, υπό τον φόβο πιθανής εισχώρησης των Αρμενίων στο πλευρό του ομόθρησκου ρωσικού στρατού, θανάτωσαν ακόμα και όσους πολέμησαν στο πλευρό τους, κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Η 24η Απριλίου 1915, αποτελεί την απαρχή της κορύφωσης των τουρκικών εγκλημάτων. Η γενοκτονία ξεκίνησε με τη δολοφονία 250 Αρμένιων διανοούμενων στην Κωνσταντινούπολη. Η συνέχεια, περιλάμβανε μαζικούς διωγμούς Αρμενίων, σε πορείες θανάτου, μέσω της Μεσοποταμίας, δίχως τροφή και νερό, που συνοδεύονταν από απάνθρωπα βασανιστήρια. Μαζικές καύσεις Χριστιανών εντός κτηρίων, σταυρώσεις και σφαγές, δίχως διακρίσεις ανάμεσα σε άντρες, γυναίκες και παιδιά, συνέθεταν ένα από τα πιο βάρβαρα σχέδια εξόντωσης, πού έχει να αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα. Στόχος των Τούρκων δεν ήταν απλώς η εκδίωξη των Αρμενίων, αλλά η εξόντωσή τους, ως λαός. Η γενοκτονία ολοκληρώθηκε το 1922, με τα συνολικά θύματα να ανέρχονται τελικώς σε 1.500.000 εκατομμύρια νεκρούς. Τριάντα κράτη, ανά τον κόσμο (μεταξύ αυτών, προσφάτως και οι ΗΠΑ), έχουν αναγνωρίσει τα γεγονότα ως γενοκτονία. Αντίθετα η σύγχρονη τουρκική κυβέρνηση, αρνείται τα τραγικά γεγονότα, θεωρώντας τα αβάσιμα και εκτός ιστορικής πραγματικότητας. Η Γενοκτονία των Αρμενίων, μαζί με αυτή των Ελλήνων, των Ασσύριων και των Ποντίων είναι από τα πρώτα μαζικά εγκλήματα του 20ού αιώνα, και αποτελούν μερικά από τα τραγικότερα της ιστορίας. Η αναγνώριση τους από τα σύγχρονα κράτη, αποτελεί το μοναδικό τρόπο απόδοσης της δικαιοσύνης και αποκατάστασης της ιστορικής αλήθειας. Σήμερα, 108 χρόνια μετά, οφείλουμε να διατηρήσουμε την ιστορική μνήμη και να υπερτονίσουμε το αίτημα για ιστορική δικαίωση της Χριστιανικής μειονότητας των Αρμενίων, στεκόμενοι απέναντι σε αντίστοιχες πρακτικές μισαλλοδοξίας.
ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝ ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ ΤΩΝ ΑΡΜΕΝΙΩΝ…
Οδυσσέας Δημόπουλος, μεταπτυχιακός Φοιτητής Σύγχρονης και Νεότερης Ιστορίας
