Σύμφωνα με τον Eric Hobsbawn, οι εθνικές επέτειοι είναι επινοημένες παραδόσεις με στόχο τη συνέχιση του ιστορικού παρελθόντος. Η επινόηση τους βρίσκεται πίσω στον 19ο αιώνα, τον αιώνα των εθνικισμών και της ανάδυσης των εθνικών κρατών. Τότε, ήταν επιτακτική ανάγκη να βρεθούν συνδετικοί κρίκοι που θα ένωναν έναν λαό και θα υπερτόνιζαν τον ένδοξο παρελθόν του μέσα στην γενικότερη προσπάθεια διαμόρφωσης εθνικής ταυτότητας. Η Ελλάδα, αυτές τις ημέρες μνήμης, βάφεται γαλανόλευκη και οι φωνές ηχούν δυνατές και περήφανες μέσα από κορδωμένα στήθη. Οι κυβερνήσεις δε λησμονούν να οργανώσουν τις εορταστικές παρελάσεις και ο κόσμος στήνεται από νωρίς για να θαυμάσει μαθητές και στρατό να περιδιαβαίνουν με ορθωμένο το ανάστημα.
Κάτι που φαίνεται ίσως παράδοξο, είναι οι μέρες εορτασμού των επετείων. Για παράδειγμα, την 25η Μαρτίου εορτάζουμε την έναρξη της ελληνικής επανάστασης. Όμως, η ελληνική επανάσταση δεν ξεκίνησε τότε. Ήταν το 1838 όταν ο Βαυαρός βασιλιάς Όθωνας επέβαλε την 25η ως εθνική εορτή και έκτοτε καθιερώθηκε. Φυσικά δε θα μπορούσε να θεσπιστεί ως επέτειος η ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους καθώς αυτή συνδεόταν με την έλευση του Καποδίστρια ως ηγεμόνα. Επίσης, αποτελούμε τη μοναδική χώρα που εορτάζει την ημέρα έναρξης του ελληνοιταλικού πολέμου και όχι τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Την αιτία σε αυτό μπορούμε να τη βρούμε στον εμφύλιο που ακολούθησε. Αν η μεταπολεμική κυβέρνηση καθιέρωνε ως εθνική επέτειο την 12η Οκτωβρίου, μέρα απελευθέρωσης των Αθηνών, τότε θα έπρεπε να τιμήσει αυτούς που πρωτοστάτησαν στην απελευθέρωση της Αθήνας: τον ΕΛΑΣ που στα επόμενα χρόνια μετατράπηκε από απελευθερωτής των Ελλήνων, σε κατατρεγμένο. Τέλος, δεν πρέπει να λησμονήσουμε ότι δεν υπάρχει επέτειος ούτε για τους Βαλκανικούς Πολέμους, ούτε για τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Όσον αφορά στις εθνικές επετείους, κυριαρχούν δύο απόψεις. Αρχικά, ο εθνικισμός που θεωρεί ότι το έθνος μας είναι ανώτερο από τα άλλα και ότι λόγω της αρχαίας ελληνικής κληρονομιάς, ο κόσμος χρωστάει στους Έλληνες. Η άποψη αυτή όμως μαρτυρά μια αλαζονεία που μας έφτασε, μετά την καταψήφιση του Μεγαολιδεάτη Βενιζέλου, ως βασιλικότεροι του βασιλέως να φιλοδοξούμε να φτάσουμε ως την Άγκυρα με αποτέλεσμα την καταστροφή της Σμύρνης στα 1922. Με τον ίδιο όμως καταστροφικό τρόπο λειτουργεί και η αντίθετη άποψη, αυτή του διεθνισμού. Σύμφωνα με το διεθνισμό, δεν υπάρχει καμία ιδιαιτερότητα, καμία διαφοροποίηση και άρα δεν συντρέχει κανένας λόγος να συνεχίζουν να υπάρχουν εθνικές επέτειοι των οποίων ο σκοπός είναι ο υπερτονισμός της εθνικής συνείδησης.
Ανάμεσα σε αυτές τις δύο διχαστικές τάσεις βρίσκεται ο πατριωτισμός που τις απορρίπτει και τις δύο. Ο πατριωτισμός προβάλει την αγάπη για την Ελλάδα, για την ελληνική γλώσσα και τον ελληνικό πολιτισμό επειδή είναι η πατρίδα μας, όχι επειδή είναι ανώτερη από την διπλανή. Για τον λόγο αυτόν, ο πατριωτισμός δε θα προβάλει μόνο τις φωτεινές ένδοξες στιγμές της ελληνικής ιστορίας, αλλά θα δώσει φως ακόμα και στα σκοτάδια της γιατί πολύ απλά είναι και αυτά δικά της και αξίζει να φουσκώσουμε το στήθος και για αυτά. Σε αυτό το κλίμα πατριωτισμού βρίσκουν το νόημα τους οι εθνικές επέτειοι. Οι παραπάνω θεωρήσεις δημιουργούν ένα ρήγμα και θρέφουν την Ακροδεξιά δημιουργώντας της χώρο να γεμίσει το ρήγμα με βία και τρομοκρατία.
Οι εθνικές επέτειοι είναι η καλύτερη αφορμή να κοιτάζουμε πίσω, να σκεφτόμαστε και να συνυπολογίζουμε αιτίες, συνέπειες, αποτελέσματα. Να αφιερώσουμε χρόνο σε όσους έπεσαν ηρωικά, στις αξίες και τα ιδανικά που πρέσβευαν. Την 28η Οκτωβρίου ας εστιάσουμε στην τεράστια νίκη κατά του ναζισμού, στη συλλογική μνήμη και στη δύναμη αυτής. Οι διχαστικές τάσεις και η ρήση «η Ελλάδα επιβιώνει μέσω του διχασμού» κάνουν την ιστορική εθνική συνείδηση να χάνεται και να περιπλανιέται σε ένα δάσος γεμάτο Τρικούπη- Δηλιγιάννη, Κωνσταντίνο- Βενιζέλο, Δεξιά-Αριστερά κτλ. Η κάθε πλευρά προβάλει τη δική της αφήγηση από την οποία εκλείπει κάτι βασικό: αυτό που μας ενώνει.
Πηγές εικόνων:
1) https://booksjournal.gr/paremvaseis/3222-anasimasiodotontas-tin-ethniki-epeteio
2) https://www.kathimerini.gr/society/561557995/28i-oktovrioy-1940-i-epeteios-toy-ochi-ti-giortazoyme/
4) https://www.tanea.gr/2020/10/28/people/28i-oktovriou-eortasmoi-pou-afisan-to-stigma-tous/
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
