«Η επιστήμη μπορεί να περιγραφεί σαν η τέχνη της συστηματικής υπεραπλούστευσης» είπε ο Καρλ Πόπερ. Ο Πόπερ γεννήθηκε σαν σήμερα στις 28 Ιουλίου του 1902 και αποτέλεσε ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους της επιστήμης τον 20ο αιώνα με μεγάλη επιρροή στην πολιτική και κοινωνκή φιλοσοφία. Διαβάζω πάλι το ρητό, σταματώ, σκέφτομαι, επεξεργάζομαι τα δεδομένα. Η δίνη των ερωταπoκρίσεων ξεκινά και οπλίζομαι με υπομονή…
Γιατί η επιστήμη θεωρείται αρχικά τέχνη; Και αν η επιστήμη βασίζεται στην αποδόμηση, σε ποιο βαθμό αγγίζει την κανονιστική αντίληψη και σε ποιο βαθμό αγγίζει την αφαιρετική διάσταση των πραγμάτων; Και ίσως αυτό να ήταν το ερέθισμα που αναζητούσα για ένα ταξίδι αποδόμησης.
Επίστημη. ἐπ- + ἵσταμαι. Γνωρίζω κάτι καλά η απόδοσή του. Έχω τη βεβαιότητα για κάτι. Η κρίση δηλώνει ότι το άτομο που γνωρίζει καλά κάτι έχει εισχωρήσει στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής, έχει ανακαλύψει το κρυμμένό του Υπερεγώ και είναι σε θέση μέσα από τη σύζευξη Ψυχής και Νου να απλώσει το χέρι σε κάτι που από τη φύση του δεν κατέχει αλλά η ενασχόληση συστηματικά μ’αυτό του δημιουργεί την αίσθηση της κτήσης. «Αίσθηση της κτήσης» ξαναδιαβάζω.
«Μπορεί να περιγραφεί σαν τέχνη της συστηματικής υπεραπλούστευσης». Σταματώ. Τέχνη της συστηματικής υπεραπλούστευσης, δηλαδή η τέχνη του αποδομισμού, σκέφτομαι. Θυμίζει τη δενδρική ανάλυση του λόγου; Θα μπορούσε αλλά ίσως αυτή η ανάλυση των γλωσσολόγων είναι κανονιστική, εμείς μιλάμε για τέχνη.
Τέχνη. Η ανθρώπινη δραστηριότητα που οδηγεί στην παραγωγή έργων αισθητικά άρτιων. Είτε επάγγελμα είτε ενασχόληση. Πώς γίνεται, λοιπόν η βεβαιότητα της γνώσης που δομεί την επιστήμη να περιγράφεται ως τέχνη που απλουστεύει τα δεδομένα προκειμένου να αγγίξει το βαθμό διανόησης του κάθε «άλλου»;
Η δική μου ερμηνεία δεν θα περιπλανηθεί τόσο στους χώρους της φιλοσοφίας και των επιστημών, όπως ο Πόπερ. Δε θα αναζητήσει ούτε δεδομένα επιβεβαίωσης του παραπάνω ορισμού. Το σημαντικότερο μέρος, λοιπόν της επιστήμης, όπως το αντιλαμβάνομαι υποκειμενικά είναι η σύζευξη με τον άνθρωπο. Η κοινωνία με την έννοια του κοινωνώ, του συμμετέχω. Η ταπεινότητα. Η ανιδιοτέλεια. Η αυτογνωσία και η αποδόμηση πρώτα του ίδιου του ατόμου.
Η κατανόηση, λοιπόν βαθύτερων εννοιών σημαίνει κατανόηση των βαθύτερων ανθρώπινων ενστίκτων. Αποδόμηση της ματαιοδοξίας, αναζήτησης της βαθύτερης ουσίας της πραγματικότητας και ο διαχωρισμός απ ΄όλα εκείνα τα στοιχεία που συνθέτουν την υλιστική διάσταση των πραγμάτων. Η επιστήμη είναι άυλη, κι όμως σου δημιουργεί την αίσθηση της μέθεξης. Μέθεξη σε κάθετί που χρειάζεται να αποδομηθεί προκειμένου να κατανοηθεί. Η κατανόηση πηγάζει τόσο από τον αποδομισμό των ψυχολογικών εννοιών στο άτομο όσο και από τον αποδομισμό του εμπειρικού κόσμου συλλογικά. Από τη φιλοσοφική κατανόηση του παρελθόντος και τη σταδιακή αναίρεση των κρίσεων που δημιουργούν την πλάνη της γνώσης και ίσως από την αντικειμενική κρίση που ενισχύεται από την κοινωνική παρατήρηση.
Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, που ο Καρλ Πόπερ υπήρξε διανοητής με σημαντικό αντίκρισμα. Η κριτική του δημιουργεί ένα αξιακό σύστημα που θες ν’ αγγίξεις. Ίσως αποτελεί μία απόπειρα περιπλάνησης σε αυτά που δεν έχεις ελέγξει και θες διακαώς να αφεθείς στη δίνη αυτών των αντικρουόμενων σκέψεων.
Είναι δυσβάσταχτο να περιπλανόμαστε στις ιδέες των διανοητών. Δημιουργεί μία αίσθηση βασανιστικής αυτοαναίρεσης και συνεχόμενης αυτοδόμησης. Ίσως η μεγαλύτερη ουσία στην επιστήμη είναι ακριβώς αυτή. Η συστηματική αυτοαναίρεση προκειμένου να δημιουργήσουμε γέφυρες επικοινωνίας με τους άλλους. Αυτή η αξιακή διάσταση των πραγμάτων μας δημιουργεί την αίσθηση της συνεχόμενης αναζήτησης της ουσίας που θα αγγίξει λίγο παραπάνω το νου, τη ψυχή και την σχέση μας με το κάθετί απέναντί μας.
Εύη Κλειτσίκα, Φιλόλογος – Επικοινωνιολόγος
