Λίγες μέρες νωρίτερα ο πλανήτης παρακολούθησε σε ζωντανή μετάδοση ένα μεγαλοπρεπές «άδειασμα» ενός ανθρώπου, που στα μάτια της προηγούμενης διακυβέρνησης των ΗΠΑ, αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης παρομοιάζοντας ως ήρωας. Οι συντονισμένες επιθέσεις Τραμπ, Βανς και δημοσιογράφων προς τον Ουκρανό πρόεδρο, θορύβησαν τους Ευρωπαίους ηγέτες και έκαναν στην αντίπερα όχθη, τον Βλάντιμιρ Πούτιν να τρίβει τα χέρια του. Το αφήγημα ήταν απλό: δώσε μας πρόσβαση στις σπάνιες γαίες, για να σου εγγυηθούμε την ασφάλεια στην περιοχή.
Σαφώς κάτι τέτοιο ο Βολόντιμιρ Ζελένσκι δεν έθεσε στο τραπέζι και το συνολικό αφήγημα ήταν πως για μια φορά ακόμη εμφανίστηκε σαν επαίτης μπροστά στα μάτια των δυτικών, με τον Τραμπ να διατυμπανίζει πως είναι πρακτικά αδύνατο να κερδίσει αυτό τον πόλεμο. Στην άλλη πλευρά του ατλαντικού και με τον Τραμπ να παγώνει την παροχή του στρατιωτικού υλικού προς την Ουκρανία, οι ευρωπαίοι ηγέτες μέσω ανακοίνωσης της Φον Ντερ Λάιεν ανακοινώνει πως θα δαπανηθούν 800 δις ευρώ για την ενίσχυση του αμυντικού εξοπλισμού, χρήματα τα οποία δεν θα ενταχθούν στους εκάστοτε εθνικούς προϋπολογισμούς των χωρών.
Σιγή ιχθύος επικρατεί στο στρατόπεδο των Ρώσων με τον Βλάντιμιρ Πούτιν να παρακολουθεί διακριτικά τη επικείμενη ρήξη των σχέσεων μεταξύ Ευρώπης και ΗΠΑ. Αυτό που ξέχασαν προφανώς οι ηγέτες της ευρωπαϊκής ηπείρου είναι πως ο Ντόναλτ Τραμπ εκτός από Αμερικανός πρόεδρος είναι και ένας επιτυχημένος επιχειρηματίας. Δεν μπορούμε να μην κατακρίνουμε την Ευρώπη για τις λανθασμένες πολιτικές που ακολούθησε πριν την έναρξη του πολέμου. Σε ποιο κόσμο οι ΗΠΑ εγγυώνται την ασφάλεια στην ευρωπαϊκή ήπειρο με την παρουσία στρατού και την ίδια ώρα οι ευρωπαίοι «χαρίζουν» στρατηγικού χαρακτήρα επιχειρήσεις στους Κινέζους? Στα ενδότερα, σε ποια φυσιολογική χώρα πάει να αποκρατικοποιήσει λιμάνι, την ίδια ώρα που οι αμερικανικές βάσεις είναι εκεί για να προστατεύουν την ασφάλεια της περιοχής? Άλλωστε ρωτήθηκε και ο Τραμπ αν πρόκειται να κλείσει η βάση της Αλεξανδρούπολης, γεγονός που αρνήθηκε κατηγορηματικά. Βέβαια θα μου πείτε πως το λιμάνι εν τέλει παρέμεινε στην κρατική διαχείριση και δεν ιδιωτικοποιήθηκε.
«Δεν ήταν καιρός για δουλειές με την Κίνα», όπως παράλληλα είχε αναφερθεί και στο παρελθόν κάτι αντίστοιχο για το Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολη. Ο Πούτιν πετυχαίνει το στόχο της κοινωνικής αναταραχής στην ευρωπαϊκή ήπειρο και ο πρόεδρος Τραμπ, έρχεται μαινόμενος να τον βοηθήσει να συντηρητικοποιήσει την Ευρώπη. Αυτό φαίνεται και στις πρόσφατες γερμανικές εκλογές και πολύ αναρωτιέμαι τι θα γίνει στις επόμενες.
Η Ουκρανία ξεμένει από επιλογές. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς πως ο χρόνος μετρά αντίστροφα για τη συνθηκολόγηση, αλλά το θέμα είναι με ποια κριτήρια θα γίνει. Ποιος θα έχει πρόσβαση στις σπάνιες γαίες, ποιο θα είναι το πρόσωπο που θα κυβερνήσει τη συγκεκριμένη χώρα. Στην ερώτηση ποιο στρατόπεδο θα διαλέξει δεν υπάρχει πλέον δίπολο. Η Ουκρανία θα αποτελέσει πεδίο εκμετάλλευσης των μεγάλων δυνάμεων, αλλά αυτή τη φορά κατά πάσα πιθανότητα οι ευρωπαϊκές μεγάλες δυνάμεις θα μείνουν εκτός και θα θεωρούνται τρίτες χώρες. Και αυτό είναι αποτέλεσμα της έλλειψης ευρωπαϊκής ηγεσίας της τελευταίες δεκαετίες. Δεν μπορεί η Ευρώπη να πίστεψε πως οι οικονομικές κυρώσεις θα σταματούσαν τη Ρωσία από το να συνεχίσει τον πόλεμο. Δεν μπορεί η Ευρώπη όσο διαρκεί ο πόλεμος να έχει δώσει περισσότερα χρήματα στη Ρωσία λόγο ενεργειακής εξάρτησης, απ’ότι στην Ουκρανία για την άμυνά της. Το μόνο που φαίνεται πως πέτυχαν, που δεν ήθελε και διπλωματικές διάνυες για να το καταφέρουν, είναι πως μια αμυντική στήριξη με στρατό θα επέφερε καταστροφικές συνέπειες.
Εν τέλει όμως αν αλλάξει το αφήγημα για την έναρξη του πολέμου τι θα σημαίνει αυτό για την Ευρώπη και ειδικά για την Ελλάδα. Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί η Ελλάδα δεν ενοχλήθηκε όταν τις τελευταίες μέρες σε επίσημες και ανεπίσημες συναντήσεις δεν προσκλήθηκε. Η Ελλάδα είναι μια χώρα που αντιμετωπίζει τον αναθεωρητισμό τις τελευταίες δεκαετίες και δεν γίνεται νομιμοποιηθεί ο ρωσικός αναθεωρητισμός από τις ΗΠΑ, χωρίς την ενόχληση της Ελλάδας. Η Δύση δεν πρέπει να ξεχάσει πως υπάρχει ένας επιτιθέμενος και ένας αμυνόμενος στην όλη κατάσταση. Η αντιμετώπιση και το αφήγημα αλλάζει εκατέρωθεν κάτι το οποίο είναι απολύτως φυσιολογικό. Δεν μπορούν λοιπόν οι ΗΠΑ να «δικαιώσουν» τον Πούτιν για κανένα λόγο και δεν μπορούν οι εγγυήσεις ασφαλείας στη μεταπολεμική εποχή του ρωσοουκρανικού να είναι τύπου «not one inch», ή τουλάχιστον να μην ερμηνευτούν κατ αυτό τον τρόπο.
Το πρόβλημα δεν φαίνεται να είναι λοιπόν η έκβαση του πολέμου, αυτό το γνωρίζουμε η ήδη. Το πρόβλημα είναι η στάση των ευρωπαίων απέναντι στις ΗΠΑ. Τα κύματα συντηρητικών που θα αυξηθούν τα επόμενα χρόνια, θα εξομαλύνουν τις σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ευρώπης. Ο Τραμπ θέλει μανιωδώς να τελειώσει τον πόλεμο, διότι και το υποσχέθηκε προεκλογικά, αλλά και γιατί γνωρίζει πως δεν οδηγεί πουθενά. Χρησιμοποίησε σθεναρά τη στήριξη των Ευρωπαίων στην Μπάιντεν εποχή, αλλά και κάθε επικοινωνιακό τρικ για να αυξήσει το κύμα συντηρητισμού στην Ευρώπη. Όσο οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις αποδυναμώνονται, τόσο πιο εύκολα θα βρει νέους συμμάχους για να «ανοίξει τις δουλειές του» στη μεταπολεμική εποχή τα επόμενα χρόνια. Απλά όταν όλο αυτό το κύμα τελειώσει, Ρώσοι, Ευρωπαίοι και Αμερικάνοι τα βρουν, θα πρέπει να αναζητηθεί νέος πόλος αντιπαράθεσης. Ίσως ψάξουμε ανατολικότερα…
Δήμος Παναγιώτης, BSC Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών (Πολιτικών Σπουδών και Διπλωματίας) – UoM, MSC Διεθνείς Σχέσεις, Στρατηγική και Ασφάλεια – NUP
