Η διαδικασία των ελεύθερων εκλογών είναι από τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία ενός καθεστώτος που θέλει να αυτοαποκαλείται δημοκρατικό. Το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι» είναι μια βασική προϋπόθεση για την ορθή διεξαγωγή της διαδικασίας των εκλογών, και προστατεύεται συνταγματικά στις περισσότερες δημοκρατικές κοινωνίες, ενώ απαραίτητη είναι και η διαφάνεια και έλλειψη διαφθοράς. Σε πολλές περιπτώσεις, όμως, ειδικά όταν τα δημοκρατικά καθεστώτα είναι σχετικά νεοσύστατα και συχνά πιο «αδύναμα» ή ασταθή, η διαδικασία των εκλογών καταλήγει να θυμίζει περισσότερο μια τραγελαφική κατάσταση παρά νόμιμες εκλογές. Μια τέτοια περίπτωση είναι και οι πρόσφατες εκλογές που έλαβαν χώρο στην Καμπότζη φέτος τον Ιούλιο.
Στη Καμπότζη, γνωστή και ως Βασίλειο της Καμπότζης, οι δημοκρατικές εκλογές αποκαταστάθηκαν το 1993 με το πολίτευμα στη χώρα να είναι τη σήμερον ημέρα η βασιλευομένη κοινοβουλευτική δημοκρατία, τουλάχιστον στη θεωρία. Στις 23 Ιουλίου 2023, γενικές εκλογές, οι οποίες ήταν οι έβδομες εκλογές πενταετούς θητείας από την αποκατάσταση της διαδικασίας, διεξήχθησαν ώστε να εκλεγούν μέλη της Εθνοσυνέλευσης. Για ακόμη μια φορά, νικητής, με τεράστια διαφορά, στέφθηκε το Λαϊκό Κόμμα της Καμπότζης (Cambodian People’s Party/ CPP), με αρχηγό τον Hun Sen, που είναι πρωθυπουργός της χώρας από το 1998. Στην πράξη, όμως, βρίσκεται στην εξουσία εδώ και 38 χρόνια, πριν γίνει πρωθυπουργός, αφού λειτουργεί ως de facto ηγέτης της Καμπότζης, από το 1985. Το κόμμα κέρδισε 120 από τις 125 έδρες, ενισχύοντας την κυριαρχία του Hun Sen στο πολιτικό τοπίο της χώρας ενόψει μιας πιθανής μετάβασης της εξουσίας στον γιο του, Hun Manet.
Η συντριπτική νίκη του Hun Sen στις γενικές εκλογές της Κυριακής, ήταν ένα αναμενόμενο αποτέλεσμα, αφού ήταν ουσιαστικά εξασφαλισμένο μετά την καταστολή και τον εκφοβισμό της αντιπολίτευσης σε μια ψηφοφορία-φάρσα της δημοκρατίας. Δεκαοκτώ κόμματα, συμπεριλαμβανομένου και του κυβερνώντος CPP, διαγωνίστηκαν για τις ψήφους των πολιτών της χώρας στις εθνικές εκλογές της Καμπότζης, αλλά μόνον ένας θα μπορούσε να βγει νικητής, μιας και το κυβερνόν κόμμα είχε λάβει τα κατάλληλα μέτρα για να εξασφαλίσει την κυριαρχία του. Το μόνο κόμμα που θα μπορούσε να αντισταθεί στην αυταρχική κυβέρνηση, και να αμφισβητήσει την κυριαρχία του Hun Sen, ήταν το Candlelight Party, το οποίο αποκλείστηκε από τις εκλογές μια δικαιολογία έναν τεχνικό λόγο τον Μάιο. Συγκεκριμένα, ο λόγος που αναφέρθηκε ήταν η μη υποβολή των κατάλληλων εγγράφων εγγραφής στις εκλογές. Τα υπόλοιπα 17 κόμματα που επιτρεπόταν να λάβουν μέρος στις εκλογές και να επιχειρήσουν να αμφισβητήσουν την απόλυτη κυριαρχία του CPP ήταν πολύ μικρά ή σχεδόν καθόλου γνωστά για να αποτελέσουν έμπρακτα απειλή. Ο αποκλεισμός του αντιπολιτευόμενου Κόμματος Candlelight της Καμπότζης τον Μάιο εγγυήθηκε ουσιαστικά τη νίκη για το CPP του πρωθυπουργού Hun Sen.
Η τακτική αυτή του αποκλεισμού οποιουδήποτε πιθανού πολιτικού αντιπάλου δεν εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις φετινές εκλογές, αφού φαίνεται να είναι παλιό κόλπο του CPP για να εξασφαλίζει τη διατήρηση της εξουσίας και να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής του. Ο Hun Sen κέρδισε εύκολα για ακόμη μια φορά και στις τελευταίες εθνικές εκλογές το 2018, όταν το λαϊκό αντιπολιτευόμενο Κόμμα Εθνικής Διάσωσης της Καμπότζης απαγορεύτηκε από την πολιτική ζωή με απόφαση των δικαστηρίων της χώρας. Ο αποκλεισμός των πολιτικών του αντιπάλων δεν ήταν η μοναδική μηχανορραφία που εφάρμοσε ο Hun Sen αφού, ενόψει των γενικών εκλογών, η κυβέρνηση, επιπρόσθετα, ενίσχυσε την καταστολή της πολιτικής διαφωνίας θεσπίζοντας μια σειρά από νομοθετικές τροποποιήσεις που στοχεύουν στην αποτροπή εκλογικού μποϊκοτάζ – μια στρατηγική που υποστηρίζεται από την κύρια πολιτική αντιπολίτευση. Επιπλέον, μία σειρά από εκλογικούς νόμους εγκρίθηκε και επιβλήθηκαν με γοργούς ρυθμούς, ενώ μια από τις νέες τροπολογίες τιμωρεί τους πολίτες που δεν ψηφίζουν – ανεξάρτητα από τον λόγο – αφαιρώντας το πολιτικό τους δικαίωμα να εκλεγεί, εάν δεν έχουν ψηφίσει στις δύο τελευταίες εκλογές πριν από αυτήν που επιθυμούν να διεκδικήσουν. Αυτό ουσιαστικά επιβάλλει εξαετή απαγόρευση υποψηφιότητας για θέσεις σε δημοτικές ή γενικές εκλογές. Επιπρόσθετα, οι πάροχοι υπηρεσιών Διαδικτύου στην Καμπότζη έλαβαν επίσης εντολή από την κυβέρνηση να εμποδίσουν την πρόσβαση στους ιστότοπους και τις πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης πολλών ανεξάρτητων οργανισμών μέσων ενημέρωσης και σε μια δημόσια βάση δεδομένων.
Η διεθνής κοινότητα και πολλές Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις για τα Ανθρώπινα δικαιώματα κατέκριναν τις ψευτο-εκλογές που έλαβαν χώρα στην Καμπότζη. Ειδικότερα, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων δήλωσε ότι «οι εκλογές μοιάζουν ελάχιστα με μια πραγματική δημοκρατική διαδικασία», ενώ το Ασιατικό Δίκτυο για Ελεύθερες Εκλογές, μια οργάνωση-ομπρέλα σχεδόν 20 περιφερειακών ΜΚΟ, είπε ότι η Εθνική Εκλογική Επιτροπή είχε δείξει «σαφή μεροληψία» προς το CPP με τον αποκλεισμό του Candlelight Party. Μια ομάδα βουλευτών από όλη τη Νοτιοανατολική Ασία είπε ότι οι εκλογές έμοιαζε περισσότερο σαν μια «στέψη για τον Hun Sen και τους φίλους του», παρά νόμιμες εκλογές, ενώ η Eva Kusuma Sundari, μέλος των ASEAN Parliamentarians for Human Rights, δήλωσε πως «Η διεθνής κοινότητα δεν πρέπει να πέσει στην παγίδα της νομιμοποίησης αυτής της παντομίμας». Σ’ αυτό το θέμα έλαβαν θέση και οι Ηνωμένες Πολιτείες, με επίσημη δήλωση ότι σταματούν ορισμένα προγράμματα ξένης βοήθειας στην Καμπότζη και επιβάλλουν απαγόρευση έκδοσης βίζας σε άτομα που λένε ότι υπονομεύουν τη δημοκρατία. Επίσης, ο εκπρόσωπος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, Matthew Miller, ανέφερε σε δήλωσή του ότι η Ουάσιγκτον «ανησυχεί» επειδή οι εκλογές δεν ήταν «ούτε ελεύθερες, ούτε δίκαιες».
Οι εκλογές-απάτη στην Καμπότζη αποδεικνύουν για μια ακόμη φορά πως δεν είναι αρκετό ένα κράτος να αυτοανακηρυχθεί ως δημοκρατικό αλλά πως πρέπει έμπρακτα και με τεκμήρια να υποστηρίζει τις βασικές δημοκρατικές ελευθερίες και αρχές, με πιο χαρακτηρίστηκες να είναι φυσικά η προστασία και προώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών, κομμάτι των οποίων είναι και το δικαίωμα του «εκλέγειν» και «εκλέγεσθαι». Οι εκλογές του Ιουλίου μπορεί να θεωρηθούν αποδεδειγμένα ως μια παράνομη διαδικασία που παραβιάζει τα διεθνή πρότυπα και τις υποχρεώσεις της Καμπότζης για τα ανθρώπινα δικαιώματα, με τον Hun Sen να αποδέχεται τον τίτλο του αυταρχικού αρχηγού όλο και περισσότερο, ενώ το φλέγον θέμα που τον ενδιαφέρει, φαίνεται να μην είναι τόσο η πολιτική ισορροπία και κοινωνική ευημερία των πολιτών και της χώρας του, αλλά η εγκαθίδρυση μιας οικογενειακής δυναστείας στην πολιτική σκηνή της Καμπότζης, αφού προετοιμάζει τον γιο του να τον διαδεχθεί και να συνεχίσει την πολιτική του κληρονομιά.
Ευρυδίκη Παπανικολάου, Απόφοιτος τμήματος Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
Βιβλιογραφία:
· Heather Chen. (2023). One of the world’s longest serving leaders is set to win another one-sided election. Παρμένο από https://edition.cnn.com/2023/07/21/asia/cambodia-2023-election-explainer-intl-hnk/index.html
· The Associated Press. (2023). Hun Sen’s party claims a win in Cambodian election after opposition was suppressed. Παρμένο από https://www.npr.org/2023/07/23/1189656980/cambodias-leader-hun-sen-is-set-to-win-an-election-again-after-opposition-suppre
· Al Jazeera. (2023). Cambodia PM Hun Sen’s party claims ‘landslide’ in flawed election. Παρμένο από https://www.aljazeera.com/news/2023/7/23/cambodia-votes-in-one-sided-election-with-pm-hun-sen-win-expected
· Reuters. (2023). Cambodia’s ruling party says it won a landslide victory in elections. Παρμένο από https://www.reuters.com/world/us-pauses-some-aid-imposes-visa-bans-after-neither-free-nor-fair-cambodia-2023-07-24/
· Jonathan Head. (2023). Cambodia election: ‘This was more of a coronation than an election’. Παρμένο από https://www.bbc.com/news/world-asia-66283745
· Fiona Kelliher. (2023). ‘Why would I vote?’: Cambodians quietly question election’s value. Παρμένο από https://www.aljazeera.com/news/2023/7/22/why-would-i-votecambodians-quietly-question-elections-value