“Ω Προφήτη! Πες στις συζύγους σου, στις θυγατέρες σου
και στις γυναίκες των πιστών ότι πρέπει να ρίχνουν πάνω
τους τα εξωτερικά τους ρούχα.
Αυτό είναι κατάλληλο για να αναγνωρίζονται και να μην παρενοχλούνται.”
(Κοράνι, 33:59)
Στον στίχο αυτό του Κορανίου γίνεται λόγος για την ενδυμασία των πιστών γυναικών του Ισλάμ. Οι γυναίκες λοιπόν πρέπει να καλύπτονται, ώστε να αναγνωρίζονται ως ελεύθερες γυναίκες και να μην πέφτουν θύματα (σεξουαλικής) παρενόχλησης. Σήμερα οι πλειονότητα των μουσουλμάνων γυναικών επιλέγουν να φορέσουν χιτζάμπ, νικάμπ ή και μπούργκα. Αν και τα τρία αυτά ενδύματα είναι διαφορετικά μεταξύ τους, ως προς την έκταση την οποία καλύπτουν, συχνά τα μπερδεύουμε. Συχνότερα δε τα αποκαλούμε όλα με την λέξη “χιτζάμπ¨, καθώς είναι μία πιο γενικευμένη έννοια, που περιγράφει την σεμνή μουσουλμανική ενδυμασία.
Πολύ μεγάλος διχασμός προκύπτει στο θέμα του χιτζάμπ στις Ισλαμικές και μη κοινότητες. Ο διχασμός αυτός αφορά κυρίως την θέση, που δίνει το χιτζάμπ σε μία γυναίκα αλλά και την έκταση που πρέπει να καλύπτει. Υποβαθμίζει το χιτζάμπ την γυναίκα ή όχι; Πρόκειται για μία παλιά ιστορική παράδοση που με το πέρας του χρόνου, έγινε μία θρησκευτική παράδοση, σύμβολο βαθιάς πίστης. Όμως εικάζεται, πως η πατριαρχία που διέπει το Ισλαμικό κράτος και σε κάποιους θρησκευτικούς «συντηρητικούς» κύκλους χρησιμοποιεί αυτό το σύμβολο, ως εργαλείο υποδούλωσης και χειραγώγησης κατά των γυναικών. Έχουμε λοιπόν αυτούς, που θεωρούν πως το χιτζάμπ, είναι ένα σύμβολο καταπίεσης των γυναικών. Καθώς το ένδυμα αυτό τις καθιστά σχεδόν ανύπαρκτες, αφού κανένας δεν τις παρατηρεί στο πέρασμα τους.
Πηγή Εικόνας: https://www.google.com/search?q=muslim+women&tbm=isch&ved=2ahUKEwiA5YCtiZfuAhUD0YUKHcuRCJgQ2-cCegQIABAA&oq=muslim+women&gs_lcp=CgNpbWcQAzICCAAyBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB4yBAgAEB46BAgAEBM6BwgjEOoCECc6BAgjECc6BQgAELEDOgQIABBDULWSE1ibwBNg58MTaAFwAHgDgAGbAYgB6xeSAQQwLjI0mAEAoAEBqgELZ3dzLXdpei1pbWewAQrAAQE&sclient=img&ei=7_D9X8CxFYOilwTLo6LACQ&bih=969&biw=1920&rlz=1C1CHBD_enGR919GR919#imgrc=83Mhp_vS2xPzFM
Η παράδοση του Χιτζάμπ σύμφωνα με την Σαμίνα Αλί, ξεκινάει περίπου 1.400 χρόνια πριν, όταν δεν υπήρχε αποχετευτικό σύστημα και οι γυναίκες προκειμένου να πάνε στην τουαλέτα, έπρεπε να βγουν εκτός σπιτιού, έξω από τα όρια του χωριού, ώστε να βρουν ένα μέρος, που θα τους εξασφάλιζε ιδιωτικότητα. Πολλοί άντρες, λοιπόν, αυτό το έβλεπαν ως αφορμή να τις βιάσουν. Όμως όταν μία γυναίκα καλυπτόταν εξωτερικά με κάποιου είδους πανωφόρι, ήξεραν ότι αυτή είναι μία γυναίκα, η οποία προφυλάσσεται από την οικογένεια της, οπότε δεν μπορούσαν να την πειράξουν, γιατί ακόμη και να το έκαναν, αυτή δεν θα δίσταζε να τους καταδώσει. Ενώ αν μία γυναίκα δεν είχε την ίδια περιβολή με κάποιο εξωτερικό ρούχο, τότε αυτή ήταν σκλάβα, επομένως μπορούσαν να την βιάσουν και να μην τιμωρηθούν, γιατί οι σκλάβες δεν είχαν καμία προστασία. Άρα το πανωφόρι ήταν σύμβολο κοινωνική τάξης της γυναίκας. Κάποιοι ευυπόληπτοι πολίτες μετέφεραν το πρόβλημα αυτό στον προφήτη Μωάμεθ και αυτός με την καθοδήγηση του Θεού τους είπε πως, εάν οι γυναίκες ντύνονται όλες το ίδιο και καλύπτονται με πανωφόρια, τότε κανένας δεν θα μπορεί να καταλάβει εάν είναι ελεύθερες ή σκλάβες, άρα θα αναγνωρίζονται όλες ως ελεύθερες γυναίκες και δεν θα βιάζονται.
Όμως με το πέρασμα των χρόνων τα λόγια του προφήτη, παρερμηνεύτηκαν από άντρες κληρικούς, που ήθελαν να κρατήσουν υποταγμένες τις γυναίκες. Έτσι σε κάθε μετάφραση του Κορανίου βρίσκουμε μέσα σε παρενθέσεις διαφορετικές επεξηγήσεις. Η εκάστοτε επεξήγηση, πηγάζει από το είδος της νομικής σχολής που εφαρμόζεται. Κάποιες ερμηνείες θέλουν το ένδυμα αυτό να καλύπτει όλο το γυναικείο σώμα, από την κορυφή ως τα νύχια και μέχρι τους καρπούς, αφήνοντας ακάλυπτα μόνο το ένα ή και τα δύο μάτια για να βλέπει που πηγαίνει, ενώ τα χέρια πρέπει επιπλέον να καλύπτονται από γάντια. Άλλες ερμηνείες, λένε πως πρέπει να καλύπτεται όλο το κεφάλι και το στήθος, όχι όμως το πρόσωπο. Ωστόσο, στα λόγια του προφήτη δεν υπάρχει κάτι που να υποδεικνύει ποια μέρη του σώματος θα πρέπει να καλύπτονται, καθώς κάθε γυναίκα θα μπορούσε να το αποφασίσει για τον εαυτό της. Εφόσον όπως προαναφέρθηκε, η περιβολή της εξέφραζε παράλληλα και την κοινωνική της τάξη. Δημιουργούταν δε σύγκρουση, γιατί καμία εύπορη ελεύθερη γυναίκα δεν ήθελε να μοιάζει με σκλάβα, αλλά και για τις ίδιες τις σκλάβες, το να φορούν πολλά ρούχα δεν ήταν πρακτικό, γιατί δεν μπορούσαν να κάνουν τις δουλείες τους με άνεση.
Στον αντίποδα έχουμε την άποψη, που υποστηρίζει, πως το χιτζάμπ κάθε άλλο παρά υποβαθμίζει τις γυναίκες. Ισχυρίζονται δε πως οι Δυτικές κοινωνίες ψευδώς θεωρούν ότι έχουν ψηλά τις γυναίκες, αντιθέτως στην πραγματικότητα τις έχουν υποβαθμισμένες προσδίδοντάς τους την ιδιότητα των ερωμένων, καθιστώντας τες απλώς σκεύη ηδονής. Εδώ συχνά παρουσιάζεται το παράδειγμα των διδύμων αδελφών. Το παράδειγμα αυτό λέει, πως αν δύο αδελφές δίδυμες κυκλοφορήσουν, η μία ευσεβώς ντυμένη με το χιτζάμπ και η άλλη με μία μίνι φούστα, θα βιαστεί η αδελφή, που φοράει το μίνι και εκθέτει τις χάρες της, καθώς έτσι προκαλεί έμμεσα το αντίθετο φύλο. Αναφορά δε γίνεται και στα Χριστιανικά πρότυπα, όπου η Παναγιά σε όλες τις εικόνες της ορθόδοξης πίστης έχει καλυμμένο το κεφάλι της. Αυτό την καθιστά σεμνή και αξιοσέβαστη. Τέλος το χιτζάμπ δεν είναι μόνο τρόπος ένδυσης αλλά τρόπος ζωής και συμπεριφοράς.
Στην Αμερική το να καλύπτεται μία γυναίκα είναι ξεπερασμένο. Οι γυναίκες είναι πλέον μορφωμένες, έχουν αυτοδιάθεση και δεν είναι υποταγμένες. Ωστόσο στα πλαίσια της αυτοδιάθεσης αυτής, αλλά και της ελεύθερης έκφρασης, πολλές φεμινίστριες και μη επιλέγουν να φορούν το χιτζάμπ. Όταν ρωτήθηκαν γιατί, οι περισσότερες απάντησαν, πως είναι το στοιχείο, που τους κάνει να νιώθουν κοντά στον Θεό, αλλά και πως κάτω από αυτό νιώθουν απολύτως προστατευμένες από όλα τα κακά του κόσμου αυτού.
Αξίζει να σημειωθεί, ότι στο κοράνι ο όρος χιτζάμπ δεν εμφανίζεται σε κανέναν από τους τρεις στίχους, όπου γίνεται αναφορά στην γυναικεία ενδυμασία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Όντως υπάρχει, αλλά χρησιμοποιείται με τελείως διαφορετική έννοια. Χιτζάμπ σημαίνει ο διαχωρισμός μεταξύ πιστών και άπιστων, θεού και ανθρώπων. Επίσης χιτζάμπ ονομάζεται το μέρος που πρέπει να στέκονται οι άντρες, όταν απευθύνουν τον λόγο στις γυναίκες τους προφήτη.
Η φεμινιστική κοινότητα του Ισλάμ επίσης είναι διχασμένη στο θέμα της χιτζάμπ. Οι υποστηρικτές της εξηγούν πως μπορεί οι γυναίκες να μην έχουν συμμετάσχει στην λήψη αποφάσεων, που αφορούν την ενδυμασία, ωστόσο έχουν κάνει χώρο μέσα στο πλαίσιο αυτό, για καθιέρωση της θέσης τους στην κοινωνία, τον αυτοπροσδιορισμό τους, την αυτοδιάθεση και την αντίσταση τους στην πατριαρχία. Οι γυναίκες έχουν πια ξεφύγει από τις παλιές πατριαρχικές νόρμες, πλέον όπως συνειδητά επιλέγουν εάν θα εργαστούν ή εάν θα ασχοληθούν αποκλειστικά με οικιακά, έτσι και συνειδητά επιλέγουν να φορέσουν το χιτζάμπ. Όχι μόνο για να δηλώσουν την πίστη τους, αλλά για να τονίσουν την ύπαρξη τους μέσα στην κοινωνία. Εφόσον εξ αρχής το χιτζάμπ ήταν συνδεδεμένο με την γυναικεία φύση.
Μετά από όλα αυτά αποτελεί τελικά το χιτζάμπ, απλώς προπαγάνδα του Ισλάμ; Καταπατούνται τα ανθρώπινα δικαιώματα ή προωθούνται; Αν φοράς χιτζάμπ τότε δεν έχεις ελεύθερη έκφραση και προσωπικότητα ή συμβαίνει το αντίθετο; Επιλογή ή υποχρέωση; Θρησκευτική ελευθερία ή υποδούλωση; Οι απαντήσεις είναι πολλές και ποικίλες. Διαφέρουν δε από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ένα είναι σίγουρο, πως καμία από αυτές τις απόψεις δεν είναι απόλυτα λάθος αλλά ούτε και απόλυτα σωστή. Οφείλουμε να τις σεβόμαστε όλες, όχι όμως και να τις ενστερνιζόμαστε. Ο κάθε ένας μας πράττει κατά τον δαίμονα εαυτού. Και αυτό σημαίνει ελευθερία.
Υ.Γ. Θα ήθελα να ευχαριστήσω τις Ισλαμολόγους Χριστίνα Τσελεμπίδου και Αθανασία Αβράμογλου, που ήταν πρόθυμες να με βοηθήσουν.
Πηγές:
Αναστασία Καταράκη, Φοιτήτρια Πολιτικών Επιστημών και Δημοσιογραφίας
