Για τους περισσότερους από εμάς το 2020 ήταν μια χρονιά που θέλουμε να ξεχάσουμε. Αν προσπαθήσουμε όμως να υπερβούμε τη στιγμή και να παραμερίσουμε για λίγο τα προβλήματα και τις καθημερινές δυσκολίες που σκιάζουν την οπτική μας, ίσως μπορέσουμε να δούμε ότι η χρονιά που πέρασε περιέχει και πολλά διδάγματα που αξίζει να τα θυμόμαστε στα χρόνια που θα έρθουν.
Το 2021 συνεχίζεται όπως ακριβώς έφυγε το 2020, με τις κοινωνίες παγκοσμίως να βρίσκονται υπό καθεστώς γενικού ή μερικού αποκλεισμού ( lockdown). Χωρίς εξαιρέσεις τα υγειονομικά συστήματα των χωρών, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, γνώρισαν πρωτόγνωρη πίεση λόγω της πανδημίας του νέου κορωνοϊού. Λίγες χώρες κατέγραψαν καλές επιδόσεις αντιμετώπισης. Οι περισσότερες αντιμετώπισαν τεράστια προβλήματα. Όμως, όλες οι χώρες δοκιμάστηκαν.
Με την ύπαρξη τριών εμβολίων (Pfizer, Moderna και Sputnik V) που έχουν αδειοδοτηθεί και την αναμονή για περισσότερα, υποστηρίζεται η άποψη ότι βρισκόμαστε στην αρχή του τέλους. Επίσης, τονίζεται ότι δεν υπάρχουν περιθώρια για χαλάρωση έως ότου εμβολιαστεί η πλειονότητα του πληθυσμού και επιτευχθεί η λεγόμενη ανοσία της αγέλης. Την ίδια στιγμή είναι παρούσα μία άλλη εξίσου σοβαρή και επικίνδυνη κρίση παγκοσμίου επιπέδου, η κλιματική κρίση. Η μέση θερμοκρασία του πλανήτη διαρκώς αυξάνεται. Αιτία; Η αλόγιστη ανθρώπινη παραγωγική και καταναλωτική δραστηριότητα. Έχουμε εισέλθει, επίσημα, στην Ανθρωπόκαινο (1), όπως ονομάζεται επιστημονικά η εποχή κατά την οποία το γεωλογικό/πλανητικό αποτύπωμα του ανθρώπου στον πλανήτη είναι καταλυτικό.
Το διακύβευμα είναι τεράστιο. Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη, ως πρώτο αποτέλεσμα οδηγεί στη τήξη των παγετώνων. Όπως υποστηρίζεται από πολλούς επιστήμονες και ερευνητικά κέντρα, με την τήξη των παγετώνων η ανθρωπότητα είναι πολύ πιθανό να έρθει αντιμέτωπη με ιούς, βακτήρια, μικρόβια και μικροοργανισμούς, οι οποίοι ήταν περιορισμένοι για χιλιάδες χρόνια (ίσως και εκαντοντάδες χρόνια) στους πάγους και θα απελευθερωθούν στην ατμόσφαιρα (2) και είτε θα μεταφερθούν στις ανθρώπινες κοινωνίες μέσω ζώων που διαβιούν στα αφιλόξενα περιβάλλοντα των δύο πόλων και οι άνθρωποι έχουν πλέον πρόσβαση είτε μέσω υδάτινων οδών (θάλασσες, ποτάμια κλπ) θα φθάσουν σε κατοικήσιμες περιοχές του πλανήτη.
Μπορεί, τα ανωτέρω, να διαβάζονται ως σενάριο δυστοπικής ταινίας επιστημονικής φαντασίας αλλά αποτελούν μία πολύ πιθανή πραγματικότητα. Για την αντιμετώπιση του νέου κορωνοϊού υπήρχε μερική γνώση, καθώς ομοίαζε με προηγούμενους ιούς του αναπνευστικού (MERS, SARS). Όμως πως η ανθρωπότητα θα αντιμετωπίσει ιούς, βακτήρια και μικροοργανισμούς, που για πρώτη φορά θα αντικρύσει; Μήπως με την αλόγιστη κατασπατάληση των φυσικών πόρων του πλανήτη οδηγηθεί ο άνθρωπος να ανοίξει το κουτί της Πανδώρας; Για τις πανδημίες, υπάρχουν εμβόλια. Δεν υπάρχουν όμως για την κλιματική αλλαγή.
Επομένως, τι μπορούμε να κάνουμε; Ως άνθρωποι, ως πολίτες και ως μέλη σύγχρονων κοινωνιών; Μήπως ήρθε η ώρα να τεθούν τέτοια ζητήματα κεφαλαιώδους σημασίας στον δημόσιο διάλογο; Μήπως, πρέπει να συμφωνήσουμε σε ένα νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο; Τα προηγούμενα κοινωνικά συμβόλαια των Χομπς, Λοκ και Ρουσό είχαν στο επίκεντρό τους τη σχέση του ατόμου με την εκάστοτε ασκούμενη εξουσία. Αναφέρονταν στα θεμελιώδη ατομικά (ελευθερία, ισότητα) και πολιτικά δικαιώματα (συμμετοχή και συνδιαμόρφωση πολιτικής βούλησης). Αναμφίβολα πρέπει να επανακαθορίσουμε και να αποκαταστήσουμε τη σχέση μας με το φυσικό περιβάλλον επί τη βάσει των αρχών του σεβασμού, της αειφορίας και οικολογικής νοημοσύνης. Το ανωτέρω σκεπτικό οφείλει να αποτελεί τον πυρήνα του νέου κοινωνικού συμβολαίου, που θα συνάψει ο άνθρωπος με το περιβάλλον και που η τήρησή του θα αφορά την ίδια την ανθρώπινη ύπαρξη. Ο πλανήτης, μελλοντικά, θα συνεχίσει να υφίσταται είτε με εμάς είτε χωρίς εμάς. Και είναι ο μοναδικός πλανήτης που έχουμε…
Θα αναρωτηθεί κάποιος, δεν είναι αρκετή η Συμφωνία του Παρισιού; Αναμφίβολα αποτελεί θετικό γεγονός, αλλά μικρής δυναμικής. Ο ΟΗΕ επιτακτικά έθεσε το ζήτημα εμβάθυνσης της συνεργασίας για αποτροπή της κλιματικής απορρύθμισης (3). Η Ε.Ε. , συνολικά, ως οικονομία έχει δεσμευτεί ως το 2050 να έχει καταστεί μηδενικής εκπομπής ρύπων (4). Όλα αυτά, αναμφίβολα, αποτελούν θετικές πολιτικές αλλά πρέπει να γίνουν περισσότερα, όχι από πολλούς, αλλά από όλους, από τα κράτη και τον επιχειρηματικό κόσμο ως τους καθημερινούς πολίτες, από εμάς. Έχει χαθεί πολύτιμος χρόνος και η κλεψύδρα αδειάζει αλλά προλαβαίνουμε…
- Ανθρωπόκαινος εποχή: οι συνέπειες της ανθρώπινης αλαζονείας | Η Εφημερίδα των Συντακτών (efsyn.gr)
- 28 ancient viruses are trapped in glaciers (businessinsider.in), Studying the new viruses that emerge from melting ice – SWI swissinfo.ch, BBC – Earth – There are diseases hidden in ice, and they are waking up, Virus warning: DEADLY viruses could be unleashed as ice melts | Science | News | Express.co.uk
- Γκουτέρες για κλιματική αλλαγή: Η ανθρωπότητα πρέπει να σταματήσει τον «πόλεμο που διεξάγει εναντίον της φύσης» | ενότητες, planet | Real.gr
- EUR-Lex – 52011DC0112 – EN – EUR-Lex (europa.eu)
Γιάννης Καμπόλης, Πολιτικός Επιστήμονας
