Ήταν 20 Δεκεμβρίου του 1821 όταν οι παραστάτες του ελληνικού έθνους συγκεντρώθηκαν στην Επίδαυρο και διακήρυξαν την ελληνική ανεξαρτησία. Η κίνηση αυτή, βαθειά επαναστατική, παραπέμπει απευθείας στην αμερικανική επανάσταση που αντίστοιχα ξεκίνησε με τη διακήρυξη της αμερικανικής ανεξαρτησίας. Η ελληνική επανάσταση ξέσπασε μέσα στον 19ο αιώνα, τον αιώνα των εθνικισμών, της εθνικής αφύπνισης των λαών και παρά την κάθετη άρνηση της Ιεράς Συμμαχίας ανέτρεψε την ισορροπία σε Βαλκάνια και Ευρώπη. Γεννήθηκε ένας ολόκληρος πολιτισμός και ήρωες των οποίων τα ονόματα κυλάνε στο αίμα μας. Γεννήθηκαν όμως και κοινωνικές διαφορές. Εν ολίγοις, όλα όσα γεννιόνται από μια επαναστατική ενέργεια. Μια τόσο σημαντική ενέργεια, γέννησε μύθους.
Ο Σπυρίδων Τρικούπης, ιστορικός, υπαρχηγός του αγγλικού κόμματος και πρωθυπουργός της Ελλάδας, έγραψε «Ψευδής είναι η εν Ελλάδι επικρατούσα ιδέα ότι εν τη μονή της Αγίας Λαύρας ανυψώθη κατά πρώτον η σημαία της Ελληνικής Επαναστάσεως». Πράγματι, η πρώτη πόλη που απελευθερώθηκε ήταν η Πάτρα και όχι τα Καλάβρυτα. Ο Παναγιώτης Καρατζάς, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία είχε οργανώσει ένοπλο τμήμα ανδρών. Κατάφεραν να εγκλωβίσουν τους Τούρκους στο κάστρο της Πάτρας και τρέχοντας όλο το βράδυ τριγύρω, να δημιουργήσουν την ψευδαίσθηση ότι ήταν πολυαριθμότεροι ξεκινώντας επισήμως τον αγώνα της επανάστασης. Τρεις μετά, στις 24 Μαρτίου ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Λόντος και ο Χαραλάμπης ήρθαν στην πόλη και ίδρυσαν το Αχαϊκόν Διευθυντήριον παίρνοντας την εξουσία. Η επανάσταση συνεπώς δεν ξεκίνησε από τη Μονή της Αγίας Λαύρας την 25η του Μάρτη και δεν είχε θρησκευτική χροιά. Αν είχε άλλωστε, οι Έλληνες θα είχαν ταυτιστεί με την ομόδοξη Ρωσία και όχι με την προτεσταντική Αγγλία. Η Ρωσία βέβαια καμία διάθεση δεν είχε να βοηθήσει τους Έλληνες, για αυτό και όταν η επανάσταση πλησίαζε στο τέλος της πρότεινε τη δημιουργία τεσσάρων αυτόνομων ελληνικών κρατιδίων και όχι ενός ενιαίου ανεξάρτητου.
Το πρώτο ξέσπασμα της Ελληνικής Επανάστασης όμως, εκδηλώθηκε στη Βλαχία. Εκεί το έδαφος ήταν πρόσφορο αφού οι πληθυσμοί ήταν ορθόδοξοι και ζούσαν σε ημιαυτόνομο καθεστώς υπό την αιγίδα της ρωσικής αυτοκρατορίας. Λόγω του ημιαυτόνομου καθεστώτος, οι Οθωμανοί δεν μπορούσαν να κινητοποιήσουν τις δυνάμεις τους στην περιοχή δίχως άδεια από τη Ρωσία. Επίσης, ο ηγεμόνας Μιχαήλ Σούτσος ήταν Φαναριώτης και μυημένος στη Φιλική Εταιρεία. Αυτοί οι λόγοι ήταν αρκετοί για τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, μέλος της Φιλικής Εταιρείας και αξιωματικό του ρωσικού στρατού για να θεωρήσει σώφρον η επανάσταση να ξεκινήσει από εκεί. Ο ίδιος προέλασε με άλλους φορώντας τη στολή του ρωσικού στρατού ώστε να δοθεί η εικόνα ρωσικής εισβολής όντας σίγουρος για την υποστήριξη της Ρωσίας. Ο τσάρος όμως μόλις πληροφορήθηκε για τα γεγονότα έδειξε το σκληρό του πρόσωπο διώχνοντας τον Υψηλάντη από τον στρατό και δίνοντας άδεια στις Οθωμανικές δυνάμεις να συντρίψουν τους επαναστάτες στο Δραγατσάνι τον Σεπτέμβριο του 1820.
Η αποτυχία της πρώτης προσπάθειας φυσικά δεν σήμαινε και την αποτυχία του κινήματος. Πολλοί άνθρωποι έβγαιναν να πολεμήσουν με τα ελάχιστα που είχαν στη διάθεση τους. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να θεωρούμε δεδομένο ότι την καλοδέχτηκαν όλοι εξ αρχής. Οι άνθρωποι είχαν γνωρίσει μια και μοναδική πραγματικότητα: την οθωμανική αυτοκρατορία.
Οι επαναστατικές ομάδες που οργανώνονταν τους καλούσαν να κάνουν στροφή 360 μοιρών, να ξεχάσουν ότι γνωρίζουν και να δείξουν πίστη στην ιδέα της επανάστασης που για αυτούς ήταν το άγνωστο. Οι επαναστάτες όμως, είχαν διάφορες τακτικές για να εντάξουν όσους δίσταζαν. Η πιο γνωστή ήταν η τεχνική «βάζω στο αίμα». Στην Οθωμανική Αυτοκρατορία ίσχυε η συλλογική ευθύνη. Αν δηλαδή σε κάποια κοινότητα γινόταν ένα έγκλημα και η διοίκηση δεν εντόπιζε τον ένοχο, η ευθύνη πήγαινε σε όλη την κοινότητα. Συνεπώς οι επαναστάτες πετούσαν πτώματα μουσουλμάνων σε χωριά που εξαναγκάζονταν να μπαίνουν στην επανάσταση αφού στρέφονταν εναντίον των Οθωμανών.
Η ύπαρξη μύθων γύρω από την ελληνική επανάσταση ήταν φυσικό και επόμενο. Οι φιγούρες χωρίστηκαν σε πρίγκιπες και δράκους χωρίς αυτός ο διαχωρισμός να άπτεται της πραγματικότητας. Ήταν αλήθεια πρότυπο ήρωα ο Ανδρούτσος; Ήταν ο Μαυροκορδάτος η μετενσάρκωση του διαβόλου; Μην ξεχνάμε ότι η επανάσταση ηττήθηκε στρατιωτικά. Όμως, η σύναψη δανείων με την Αγγλία και η αλλαγή της στάσης της προς την Ελλάδα είχε σαν αποτέλεσμα την επέμβαση των δυνάμεων στη Ναυμαχία του Ναβαρίνου και την διάσωση του αγώνα. Το νέο ελληνικό κράτος ήταν πλήρως προσανατολισμένο και (υπό)χρεωμένο προς τη φιλελεύθερη Δύση. Δεν πρέπει να λησμονούμε όμως ότι το ελληνικό κράτος ήταν το πρώτο ανεξάρτητο κράτος που δημιουργήθηκε από διάσπαση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Και αυτό είναι κάτι σπουδαίο.
Εβελίνα Παπαδοπούλου, Ιστορικός
Πηγές εικόνων:
1) https://www.onalert.gr/uncategorized/25-martiou-1821-h-kiriksi-ths-epanastashs-sthn-patra/127943/
2) https://slpress.gr/istorimata/elliniki-epanastasi-1821-i-machi-toy-potamoy-sereti/
