Με την πανδημία του COVID-19 να έχει επηρεάσει την παγκόσμια κοινότητα αλλά και την παγκόσμια οικονομία, πολλές εταιρείες αναγκάστηκαν να «φανταστούν» εκ νέου τον χώρο εργασίας. Νέες τεχνικές και μέθοδοι υιοθετήθηκαν, όπως η τηλεργασία, για να διατηρηθεί η σταθερότητα του εργασιακού περιβάλλοντος αλλά και η παραγωγική ενασχόληση των εργαζομένων. Η Ισλανδία, όμως, φαίνεται να είναι για ακόμη μια φορά ένα βήμα μπροστά με το πείραμα της για 4ήμερη εβδομάδα ως το εργασιακό μέλλον της χώρας.
Από το 2015 ως και το 2019, η Ισλανδία, με την απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου του Ρέικιαβικ και της κυβέρνησης, πραγματοποίησε δοκιμαστικά ένα πείραμα, αλλάζοντας την εβδομάδα εργασίας από 40 ώρες σε 35 έως και 36, χωρίς να γίνεται καμία ανάλογη περικοπή αμοιβών. Στην έρευνα έλαβαν μέρος πάνω από 2.500 εργαζόμενοι – περισσότερο από το 1% του εργατικού πληθυσμού της χώρας- ενώ για να διασφαλιστεί ο ποιοτικός έλεγχος, τα αποτελέσματα αναλύθηκαν από την εταιρεία Autonomy και τον οργανισμό Association for Sustainability and Democracy.
Το πείραμα θεωρήθηκε από πολλούς μια τεράστια επιτυχία, με τον Will Stronge, διευθυντή έρευνας στην εταιρεία Autonomy, να δηλώνει πως: «Αυτή η μελέτη δείχνει ότι η μεγαλύτερη δοκιμή στον κόσμο για μια συντομότερη εργασιακή εβδομάδα στον δημόσιο τομέα ήταν από κάθε άποψη μια συντριπτική επιτυχία». Το πείραμα οδήγησε τα συνδικάτα να επαναδιαπραγματευθούν τα πρότυπα εργασίας και, από την ολοκλήρωσή του, το 86% του εργατικού δυναμικού της χώρας πλέον εργάζεται λιγότερες ώρες ή θα αποκτήσει σύντομα το δικαίωμα να λιγοστέψει τις ώρες εργασίας του. Σύμφωνα με την έρευνα, μάλιστα, η παραγωγικότητα των υπαλλήλων και η παροχή υπηρεσιών παρέμειναν ίδιες ή ακόμη και βελτιώθηκαν σε ορισμένες περιπτώσεις, ενώ η ευημερία των εργαζομένων αυξήθηκε δραματικά, από τη μείωση του άγχους και της ψυχικής και σωματικής εξουθένωσης, έως την καλύτερη ισορροπία υγείας και εργασίας-προσωπικής ζωής.
Παρόλα αυτά, κάποιοι παραμένουν σκεπτικοί ως προς το κατά πόσο μπορεί να εφαρμοστεί μια τέτοια αλλαγή και αν όντως τα αποτελέσματα είναι αξιόπιστα. Ορισμένοι ερευνητές, μάλιστα, τονίζουν πως όταν ερμηνεύουμε αποτελέσματα τέτοιων μελετών, πρέπει πάντα να είμαστε προσεκτικοί λόγω του φαινομένου Hawthorne (Hawthorne effect). Ειδικότερα, το φαινόμενο Hawthorne αναφέρεται σε έναν τύπο αντιδραστικότητας κατά τον οποίο τα άτομα τροποποιούν μια πτυχή της συμπεριφοράς τους ως απάντηση στην επίγνωσή τους ότι παρατηρούνται. Η αρχική έρευνα αφορούσε εργαζόμενους στο εργοστάσιο Hawthorne Works τη δεκαετία του 1930 στην Αμερική. Θα μπορούσε κάτι αντίστοιχο να ισχύει και στην περίπτωση της Ισλανδίας άραγε;
Με το παράδειγμα της Ισλανδίας φαίνεται να συμφωνούν και άλλες χώρες, όπως η Ισπανία και η Νέα Ζηλανδία. Πιο συγκεκριμένα, η Ισπανική κυβέρνηση ανακοίνωσε προηγουμένως ότι ενδέχεται να πειραματιστεί με μια δοκιμαστική τετραήμερη εβδομάδα εργασίας και συμφώνησε στη σταδιακή δημιουργία μιας 32ωρης εβδομάδας εργασίας για τρία χρόνια χωρίς μείωση των μισθών των εργαζομένων. Η κυβέρνηση της χώρας θα επενδύσει περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ για το κόστος αυτού του πιλοτικού προγράμματος για τις εταιρείες που θέλουν να συμμετάσχουν, ενώ αναμένεται ότι περίπου 200 εταιρείες και από 3.000 έως 6.000 εργαζόμενοι θα συμμετάσχουν στο έργο. Η ιδέα αντιμετώπισε και εδώ σκεπτικισμό και αντιρρήσεις σε ορισμένα σημεία, με έναν από τους ηγέτες των κύριων επιχειρηματικών ενώσεων της χώρας να την περιγράφουν ως «τρέλα». Στη Νέα Ζηλανδία, από την άλλη, η γνωστή εταιρεία Unilever, ο γίγαντας-παραγωγός καταναλωτικών προϊόντων στην οποία ανήκουν η Lipton, Dove, Rexona, Magnum και πολλές άλλες μάρκες, σχεδίασε το δικό της πείραμα για να δοκιμάσει μια τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, δίνοντας την ευκαιρία στο προσωπικό της να μειώσει το ωράριο κατά 20% χωρίς να βλάψει την αμοιβή του. Το πείραμα της Unilever διεξάγεται από τον Δεκέμβριο του 2020 έως τον Δεκέμβριο του 2021, ενώ η εταιρεία συνεργάζεται με τους ερευνητές του Business School του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Σύδνεϋ (UTS) για να μετρήσει τα αποτελέσματα της έρευνας και τον τρόπο με τον οποίο θα αλλάξουν πιθανόν οι επιδόσεις των εργαζομένων.
Αν και η ιδέα της 4ήμερης εργασιακής εβδομάδας βρίσκεται ακόμη σε πειραματικό στάδιο, όπως καταλαβαίνουμε, και οι μακροχρόνιες επιδράσεις της είναι ακόμη άγνωστες, σταδιακά όλο και περισσότερες χώρες αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις φαίνονται πρόθυμες να το δοκιμάσουν. Αν το πείραμα αυτό αποδειχθεί μια σταθερή επιτυχία είναι πιθανόν να υιοθετηθεί και από άλλες κυβερνήσεις και εταιρείες σιγά σιγά, κάτι που σίγουρα θα αλλάξει το εργασιακό μέλλον της Ευρώπης αλλά και την παγκόσμια οικονομία.
Βιβλιογραφία:
Here’s how the shorter work week really worked in Iceland, 2021 (https://www.staradvertiser.com/2021/10/14/breaking-news/heres-how-the-shorter-work-week-really-worked-in-iceland/)
Four-day week ‘an overwhelming success’ in Iceland, 2021 (https://www.bbc.com/news/business-57724779)
Iceland Tried A Shortened Workweek And It Was An ‘Overwhelming Success’, 2021 (https://www.forbes.com/sites/jackkelly/2021/07/05/iceland-tried-a-shortened-workweek-and-it-was-an-overwhelming-success/?sh=51faa1c33ac8)
The success of Iceland’s ‘four-day week’ trial has been greatly overstated, 2021 (https://theconversation.com/the-success-of-icelands-four-day-week-trial-has-been-greatly-overstated-164083)
Spain to launch trial of four-day working week, 2021 (https://www.theguardian.com/world/2021/mar/15/spain-to-launch-trial-of-four-day-working-week)
Spain Is The Latest Country To Try A Four-Day Workweek, 2021 (https://www.forbes.com/sites/jackkelly/2021/03/15/spain-is-the-latest-country-to-try-a-four-day-workweek/?sh=52f8279af1da)
Going Public: Iceland’s Journey to a Shorter Working Week, 2021 (https://autonomy.work/portfolio/icelandsww/)
Unilever explores four-day working week, 2020 (https://www.bbc.com/news/business-55139079)
Ευρυδίκη Παπανικολάου, Φοιτήτρια Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ
